Lavoisier Neden İdam Edildi? Giyotinle Kafasının Kesilmesi Sonrası Göz Kırptığı Doğru mu?
Çok yaygın bir hikayedir ve bugüne kadar birkaç farklı biçimde anlatılmıştır. Hikayeye göre ünlü Fransız kimyager Antoine Lavoisier, dönemin yobaz bilim düşmanlarıyla verdiği mücadelede "Bu kelleler hiçbir işe yaramaz!" diye bağırdı. Hemen sonrasında da yargılanıp ölüme mahkum edildi. Ancak ölümü sırasında bile bilim ve öğrenme aşkıyla yanıp tutuşuyordu. Bu nedenle asistanlarından bir tanesine, giyotinle yapılacak idamı sırasında kafası kesildikten sonra gözlerini dikkatle incelemesini söyledi. Eğer ki kafası koptuktan sonra 2 defa göz kırparsa, kafanın vücuttan ayrıldıktan sonra da beynin bilinçli faaliyetlerini sürdürebildiğini ispatlamış olacaktı. İddiaya göre gerçekten de koparılan kafasındaki gözleri gerçekten de 2 defa kırpıldı!
Bu hikayenin gerçekliği uzun yıllardır tartışılmaktadır. İlk olarak şunu diyebiliriz: Antoine Lavoisier'ye ait resmi ve güvenilir biyografilerin hiçbirinde böyle bir olaydan bahsedilmemektedir. Dolayısıyla bu durum iddiayı, en azından Lavoisier'nin böyle bir şey yaptığı iddiasını ciddi anlamda zayıflatmaktadır.
Buna rağmen hikaye popülerliğini korumaktadır. Örneğin Discovery Channel kanalındaki "Giyotin" belgeselinde bir doktor, bu hikayeyi gerçekmiş gibi anlatmıştır. Ancak kendisine ulaşılıp kaynağı sorulduğunda, "Kaynak olarak bir arkadaşının anlatımından anımsadığını; arkadaşının ise bir yerlerde okuduğunu ama nerede okuduğunu hatırlamadığını." belirtmiştir. Bilimde anekdotal (kulaktan dolma, deneyime dayanan) anlatımların hiçbir veri değeri bulunmamaktadır. Böylesine ikincil ve hatta üçüncül anekdotlar ise hiçbir şekilde kabul edilemez. Bir bilim kanalında bunun bilimsel bir anlatım olarak sunulması büyük bir hatadır.
Kafanın Kesilmesinden Sonra Göz Kırpılabilir mi?
Peki bu olayı Antoine Lavoisier'nin yaşamamış olması, böyle bir şeyin yaşanamayacağı veya içerisindeki bilginin gerçek olmadığı anlamına mı gelir?
Pek değil. Tam tersine, böyle bir şeyin olması sinirbilimsel açıdan gayet muhtemel. Çünkü bu tür hikayeler sadece Lavoisier'e atfedilmiyor. Örneğin Jean-Paul Marat'ı öldürdüğü için ölümle yargılanan Charlotte Corday'in kafası giyotin ile kesildikten çok kısa bir süre sonra, cellat kesik kafayı kaldırıp yanağına şaplak atmıştır. Görgü tanıkları, yanakların kızarıp yüzün öfkeli ve içerlemiş olduğunu belirtmişlerdir.
Bir başka anlatıya göre, birbirine düşman iki kişi giyotinle idam edildikten sonra aynı sepete kelleleri konulmuştur ve biri, diğerini öylesine sert bir şekilde ısırmıştır ki, ölüm katılığının da gelmesi nedeniyle iki kafa birbirinden ayrılamamıştır.
Daha kontrollü deneylerden gelen veriler de var. Örneğin 1880 yılında yapılan bir deneyde, kafası kesilen katil ve tecavüzcü Menesclou'nun kafasına, ölümünden 3 saat sonra olmasına rağmen ölü bir köpekten kan pompalanmıştır. Araştırma sonucuna göre adamın dudakları titremiş, göz kapakları açılıp kapanmış ve sanki bir şeyler söyleyecek gibi ağzını açmıştır (ama hiçbir şey dememiştir).
1905 yılında yapılan bir diğer deneye göre, katil Languille'in kafasının kesilmesinden sonra bir doktor adını seslenmiştir. Adını söylemesi üzerine kesik kafa gözlerini açmış ve ses yönünde odaklanmıştır.
Deneysel Sonuçlar Güvenilmez ve Çelişkili!
Ancak tersine dair de çok fazla kanıt var: Örneğin bir deney sırasında kafası kesilmiş hayvanların 15 dakika sonra bile uyaranlara tepki verdiği iddia edilmiştir. Bir diğer veri, 1836 yılında öldürülen katil Lacenaire'nin denek olmayı kabul etmesi sonucu, öldürülmesi sonrasında tepki almaya yönelik deneyden gelmektedir. Deney sonucunda şahıstan en ufak bir tepki dahi alınamamıştır. 1879 yılında benzer şekilde idam edilen katil Prunier de, kafasının kesilmesi sonrasında tüm denemelere rağmen en ufak bir tepki vermemiştir.
Son bir örnek verelim: 1989 yılında Kore'de yaşanan bir taksi kazasında, yolculardan biri arabalar arasında sıkışırken, diğerinin kafası hızla yerinden kopmuştur. Sıkışan hasta, diğerinin yere düşen kafasını net bir şekilde görmüştür. Kafada beliren yüz ifadeleri önce şok ve kafa karışıklığı iken, birkaç saniye içerisinde aşırı korku ve acıya dönüşmüştür. Bu durum, kafanın kopmasından hemen sonraki birkaç saniyede beyin faaliyetlerinin sürdüğünü doğrulamaktadır.
Tabii sözünü ettiğimiz bu verilerin birçoğu eski ve birazcık da efsaneleşmeye açık, pek kontrollü olmayan deneylerden gelen anekdotal içeriği yüksek verilerdir. Modern bilimin bilgileri ışığında böyle bir şeyin pek mümkün değil gibi gözüküyor; çünkü bazı özel yöntemlerle, kesilmiş kafaları saatlerce bile korumak mümkün olsa da, herhangi bir önlem alınmadığı takdirde beyin, ölüm sonrasında sadece 15 saniye kadar faaliyetlerini koruyabilmekte; bilinç ise kabaca 5 saniye kadar devam edebiliyor; sonra kapanıyor. Bu dar zaman aralığında verilecek bir uyaran, beynin tepki vermesini sağlayabilir. Ancak hepsi bu.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Lavoisier'nin Hayatı ve İdam Nedeni
Lavoisier'in bilimsel araştırmaları onu Fransız Hükümeti'nin ve devletle çalışan büyük firmaların önemli pozisyonlarına getirmişti. Örneğin daha 26 yaşındayken, devletin gümrük vergisi toplamasını kolaylaştıracak bir duvarın Paris etrafına örülmesiyle görevlendirilmişti. 28 yaşındayken, hükümetin vergi toplamak bakımından en önemli iş ortaklarından olan Ferme générale firmasının yönetim kurulu üyelerinden birinin kızı olan Marie-Anne Pierrette Paulze ile evlenerek hem finansal olarak elini güçlendirmişti, hem de daha da güçlü pozisyonlara gelmesinin önü açılmıştı. Bayan Paulze, Lavoisier'in bilimsel kariyerinde çok büyük bir rol oynadı. Bu süreçte Ferme générale'nin yoğun gündemi dolayısıyla bilimsel çalışmaları yavaşladı; ancak buna rağmen kimyaya yönelik çalışmalarını sürdürdü ve köylülere olumlu katkı sağlayacak vergi reformlarını geçirmeye çabaladı.
Kariyerinin ilerleyen kısımlarında Kraliyet Tarım Komisyonu'nun kurulması için çabaladı ve başarıya ulaştıktan sonra ilk genel sekreteri olarak görev aldı. Komisyonun en birincil görevlerinden birisi, Sologe'den elde edilen tarım ürünlerinin verimliliğini arttıracak yöntemler geliştirmekti. Lavoisier, bunu başarmak için kendi cebinden de bol miktarda para harcadı; çünkü bu toprakların verimliliği çok düşüktü. Ancak 10 yıllık çabası sonrası yayınladığı raporda da belirttiği gibi, her ne kadar verimliliği arttırmak mümkünse de, hükümetin koyduğu aşırı yüksek vergiler dolayısıyla yerli çiftçilerin geleneksel yöntemleri değiştirmek adına pek az motivasyonu vardı.
Lavoisier, bilimsel araştırmalarındaki başarısını kariyerindeki yükselişinin itici gücü olarak kullandı. Patlayıcılar üzerinde yaptığı çalışmalar sonucunda ve üstün yönetim yeteneklerinden ötürü Barut Komisyonu'na yönetici olarak atandı. Burada, Fransız Hükümeti'nin emriyle, artık bekleneni veremediği söylenen Ferme générale firması yerine atanan 4 komisyonerden birisi Lavoisier'di. Onun yönetimi altında Fransa, barut üretimi ve verimliliği konusunda müthiş atılımlar yaşadı; öyle ki, barut ticareti Fransa'nın ana gelir kaynaklarından biri haline geldi.
Fransız İhtilali süresince emeklerini bir matbaa kurarak bilimsel araştırmaları yayınlamaya odakladı. Ağırlık ve ölçü birimlerinin standartlaştırılmasına yönelik komisyonun başına getirildi. Bu komisyon, Fransa'nın metrik sisteme geçişini mümkün kıldı. Sonradan, Laplace ve diğer bilim insanlarıyla birlikte, politik gerekçelerle bu görevinden alındı. Yaptığı son işlerden birisi, Fransız Eğitim Reformu için bir ulusal toplantı düzenleme girişimi oldu. Bu süreçte, aralarında Joseph Louis Lagrange'ın da bulunduğu birçok yabancının mülklerinin elinden alınmasına engel olmaya çalıştı.
Ancak ihtilal hız ve güç kazandıkça, zaten vergi sisteminden ötürü nefret duyulan Ferme générale'ye yönelik saldırılar da hız kazandı. Firmanın ihtilal sırasında, Mart 1791'de kapatılması sonrasında Lavoisier de Barut Komisyonu'ndaki görevinden alındı. Dahası, iş yerindeki ve evindeki laboratuvarlarına da el konuldu. 8 Ağustos 1793'te, bütün bilim oluşumları da kapatıldı.
24 Kasım 1793 günü tüm eski vergi çalışanlarının tutuklanması emredildi. Lavoisier, tütüne su karıştırmak ve devlete olan borçta sahtekarlık ile ilişkili 9 ayrı gerekçeyle yargılandı. Her ne kadar detaylı bir savunu hazırladıysa da, mahkeme bunu görmezden geldi. 8 Mayıs 1794 günü karar açıklandı ve Lavoisier, 27 arkadaşıyla birlikte, sadece 50 yaşındayken ölüme mahkum edildi.
Göz kırpma hikayesinin yanı sıra, mahkemeye başkanlık eden yargıcın sözleri de epey meşhurdur. Hakkında doğrudan hiçbir kanıt bulunmasa da, Lavoisier'nin bilimsel çalışmaları dolayısıyla affedilmesi gerektiği ileri sürüldüğünde, yargıç şöyle demiştir:
Cumhuriyet'in bilim insanlarına veya kimyacılara ihtiyacı yoktur. Adaletin yargısı geciktirilemez.
Büyük matematikçi Lagrange, Lavoisier'in idamı sonrasında şunları söylemiştir:
Bu kafayı kesmeleri sadece bir an sürdü; ancak onun bir benzerinin gelmesi için yüz yıl bile yeterli olmayacaktır.
Sonuç
Uzun lafın kısası, kafanın vücuttan hızla ayrıldığı durumlarda (giyotinle idam gibi), Lavoisier'ye atfedilene benzer durumların yaşanması sinirbilimsel olarak olası gözüküyor. Fakat bunu olduğundan fazla göstererek, beyne farklı anlamlar yüklemeye çalışmak bilim dışı safsatalara alet olmak olacaktır. Bu nedenle konuya dikkatle yaklaşmak gerekir.
Bu arada... Ölümünden sadece 1.5 sene sonra Antoine Lavoisier'ye Fransız hükümeti tarafından iade-i itibar edilmiştir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 34
- 25
- 12
- 11
- 9
- 7
- 6
- 6
- 5
- 4
- 3
- 3
- Türev İçerik Kaynağı: The Straight Dope | Arşiv Bağlantısı
- Wikipedia. Antoine Lavoisier. (15 Mayıs 2019). Alındığı Tarih: 17 Haziran 2019. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
- J. J. Delambre. Œuvres De Lagrange. (1 Ocak 1867). Alındığı Tarih: 17 Haziran 2019. Alındığı Yer: Wikisource | Arşiv Bağlantısı
- D. I. Duveen. (1954). Antoine Laurent Lavoisier And The French Revolution (I). Journal of Chemical Education, sf: 60. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 13/12/2024 02:29:25 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3799
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.