Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Kötü Bilim Nedir? Abartılı ve Yanlış Araştırmaların Arkasında Yatan Tehlikeli Psikoloji!

Kötü Bilim Nedir? Abartılı ve Yanlış Araştırmaların Arkasında Yatan Tehlikeli Psikoloji!
3 dakika
5,054
Tüm Reklamları Kapat

Her bilimsel ürün, iyi insanların elinde iyi, kötü insanların elinde kötü olabilecek potansiyele sahiptir. Sadece bilimsel ürünler değil, bilimin ta kendisi de böyledir! Sanmayın ki bütün bilim insanları iyi niyetli insanlardır. İnsanlığın içerisindeki kötülük var olduğu müddetçe, bilim gibi harika bir uygulama bile kötüye kullanılabilecektir. Gerçi burada söz edeceğimiz, nükleer silahlar gibi kötüye kullanılmış bilimden ziyade, bilimsel metodolojilerin insan menfaatlerine göre çarpıtılmasından ötürü doğan, "kötü bilim"dir.

Kötü bilim ile sahtebilim birbirinden ayrı şeylerdir. Sık sık işlediğimiz, eleştirdiğimiz ve çürüttüğümüz üzere sahtebilimi icra edenler neredeyse hiçbir zaman bilim insanları değildir. Kimi zaman aralarına, hasbelkader "doktor" unvanı alabilmiş insanlar giriyor olsa da, çoğunlukla "kişisel gelişim koçu" gibi tuhaf unvanlarla kendilerini pazarlayan, bilimsel bir tabanı veya arka planı olmayan insanlardır. Sahtebilimin en popüler örnekleri astroloji, evrim karşıtlığı, yaratılışçılık, akıllı tasarım, aşı karşıtlığı, falcılık, UFO sevicilik, homeopati, mineralleri kullanarak şifa arama, frenoloji (kafatasçılık), parapsikoloji, paranormal faaliyet avcılığı, bilinçaltı mesaj işleme, bel çekme, iyileştirici dokunma, uçma (levitasyon), astral seyahat, psikokinezi, telepati, hayalet avcılığı, kuantum mistisizmi ve diğerleridir.

Tüm Reklamları Kapat

Kötü bilimi icra edenlerse, sahtebilimci şarlatanların aksine genellikle sıradan insanlar değillerdir! Gerçekten sağlam bir bilimsel altyapıya sahip olan; ancak genellikle saplantılı kişilikleri nedeniyle bu bilgilerini kötüye kullanan insanlardır. Bu kişilerin yaptıkları, sahtebilimciler gibi bilimsel kabulleri çürütmek veya kendi şahsi inançlarını bilimselmiş gibi pazarlamak değildir. Ancak yaptıkları, kimi durumda bundan bile kötü sonuçlar doğurabilecek bir hainliktir: iddia ettikleri bilimsel hipotezleri ispatlamak için, yaptıkları deney sonuçlarını çarpıtırlar! Veri üretirler, veri saptırırlar, veriler arasındaki bağlantılarda hile yaparlar, deney düzenekleriyle oynayarak istedikleri sonuçları almaya çalışırlar, işlerine gelmeyen verileri göz ardı ederler ve daha nicesi...

Bilimin kendi iç dinamikleri sayesinde kötü bilim çoğu zaman kolaylıkla ayırt edilebilir. Örneğin çok eski zamanlarda, paleontoloji henüz yaygın bir bilim değilken ve daha ziyade antika ve eski eşya tutkunları tarafından hobi olarak yapılan bir uğraşken nadiren de olsa popüler olan "sahte fosiller", tarafsızl bilim insanları tarafından yapılan incelemeler ile kolaylıkla ortaya çıkarılabilmektedir. Bilim tarihinde keşfedilen yüz binlerce fosilden sadece 1-2 avuç tanesinin sahte olduğu tespit edildiyse de, bu fosilleri sahte olacak şekilde inşa edenler, kendilerini ve iddialarını popülarize etmek için bu yalanlara başvurmuşlardır.

Tüm Reklamları Kapat

Tüm bunları demişken... Bilimin bu olumsuz tarafını yanlış yorumlamamak lazım. Kötü bilim insanlarının kötü biliminin yalanlarını fark eden, iyi bilim insanlarının iyi bilimidir! Dolayısıyla kimse, bilimin kötü tarafından kendine pay çıkarmaya çalışmamalıdır. Bilimin iç dinamikleri sayesinde, kötü bilim er ya da geç fark edilecektir. Zaten kötü bilim amaçlı elde edilen veriler, neredeyse hiçbir zaman diğer bilimsel çalışmalarla uyumlu sonuçlara sahip olmayacaktır. Böylece, söz konusu kötü bilimin bağlandığı diğer noktaların araştırılması, kısa sürede kötü bilimi açığa çıkarıverecektir. Bu nedenle, aşağıdaki görseldeki sayılar korkutucuysa da, söz konusu kötü bilim icracıları çok kısa sürede yakalandığı ve akademi dışına itildikleri için, bilimin aslen gücünü sağlayan ve kalbinde yatan kısım tertemiz kalabilmektedir.

Visually

Bilimi yorumlamak çok zordur. Çok güçlü bir bilimsel arka plan, incelenen alana son derece yüksek bir hakimiyet gerektirir. Belki herkes yeterli çalışmayla bu seviyeye erişebilir; ancak gerçekte çok az insan bu seviyeye ulaşabilecek dirence ve ilgiye sahiptir. Evrim Ağacı olarak biz, hayatımızı bilime adamış insanlar olarak, elimizden geldiğinde siz değerli okurlarımız üzerindeki yükü hafifletmeye çalışıyoruz. Yazılarımızı hazırlarken, elimizden geldiğinde kötü bilimden uzak durmaya ve bunları tespit etmeye çalışıyoruz. Bu sayede en temiz ve en iyi içeriğe ulaşmayı hedefliyoruz. Elbette hata yaptığımız zamanlar oluyordur; ancak bunları da en aza indirmek için hırsla çalışmayı sürdüreceğiz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
14
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 6
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 5
  • Muhteşem! 2
  • Umut Verici! 2
  • Korkutucu! 2
  • Bilim Budur! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/12/2023 14:34:20 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3774

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Molekül
Çeşitlilik
Hayatta Kalma
Pandemik
İhtiyoloji
Sürüngen
Evrim Kuramı
Mit
Einstein
Yaşamın Başlangıcı
Uluslararası Uzay İstasyonu
İklim
Hava
Hızlı
Yeşil
Elektrik
Yanlış
Şiddet
Homeostasis
Jeoloji
Orman
Matematik
Yeme
Viral
Beslenme Davranışı
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Filler Neden Farelerden Korkar?
Filler Neden Farelerden Korkar?
Ay Nasıl Oluştu?
Ay Nasıl Oluştu?
Balinalar Nefesini Nasıl 2 Saat Tutabiliyor?
Balinalar Nefesini Nasıl 2 Saat Tutabiliyor?
Işıldayan Bu Taş Radyoaktif mi? | Yooperlite Taşı
Işıldayan Bu Taş Radyoaktif mi? | Yooperlite Taşı
Büyük Deprem Nerede, Ne Zaman ve Ne Büyüklükte Olacak? | Deprem Tahmini!
Büyük Deprem Nerede, Ne Zaman ve Ne Büyüklükte Olacak? | Deprem Tahmini!
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Kötü Bilim Nedir? Abartılı ve Yanlış Araştırmaların Arkasında Yatan Tehlikeli Psikoloji!. (22 Temmuz 2015). Alındığı Tarih: 3 Aralık 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3774
Bakırcı, Ç. M. (2015, July 22). Kötü Bilim Nedir? Abartılı ve Yanlış Araştırmaların Arkasında Yatan Tehlikeli Psikoloji!. Evrim Ağacı. Retrieved December 03, 2023. from https://evrimagaci.org/s/3774
Ç. M. Bakırcı. “Kötü Bilim Nedir? Abartılı ve Yanlış Araştırmaların Arkasında Yatan Tehlikeli Psikoloji!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 22 Jul. 2015, https://evrimagaci.org/s/3774.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Kötü Bilim Nedir? Abartılı ve Yanlış Araştırmaların Arkasında Yatan Tehlikeli Psikoloji!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, July 22, 2015. https://evrimagaci.org/s/3774.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close