Jeomanyetik Fırtına Nedir? Güneş'ten Gelen Fırtınalar Bizi Endişelendirmeli mi?

Güneş, durmaksızın etrafına jeomanyetik fırtınalar saçma potansiyeli olan bir yıldızdır. Bunun yaşandığı tespit edilen her seferde haber kanalları ve üçüncü sınıf bilim siteleri tüm iletişimin sona ereceği, radyasyona boğulacağımız gibi saçma sapan yalan haberleri halk arasına zerk ediyorlar.

Peki jeomanyetik fırtına nedir? Ne anlama gelir? Söz konusu çıkan haberlerin herhangi bir bilimsel değeri var mıdır? Bu yazımızda, bu sorulara kısa cevaplar vereceğiz. 

Jeomanyetik fırtınaya neden olan nedir?

Cevap: Güneş, 11 yılda bir "solar döngü" denen bir süreçten geçer ve sonuncusu 2014'te olmak üzere her 11 yılda bir bu döngünün doruğuna ulaşır. Bu sebeple de bu dönemlerde üzerinde bol miktarda güneş lekesi görmek mümkündür.

Güneş lekeleri, Güneş üzerinde bulunan koyu renkler çiller gibidir. Ancak aslında onlar, yoğun manyetik aktivitenin olduğu bölgelerdir. Bu lekelerin toplandıkları alanlar ise güneş patlamalarının ve koronal kütle fışkırmalarının (KKF) kaynağıdır.

Bu patlamalar ve fışkırmalar, Güneş'in yüzeyinden hızla saçılan enerji yüklü parçacıklardan kaynaklanır. Bu patlamaların en güçlüsüne X sınıfı patlamalar denir. Eğer X sınıfı bir patlama yeterince güçlüyse ve şans eseri, tamamen Dünya'nın hizasında patlayacak olursa, Dünya'nın iyonosferinde manyetik fırtınalara neden olabilir ve radyo iletişimini bozabilir.

Jeomanyetik fırtınanın özelliği nedir?

Genelde haberlere taşınan jeomanyetik fırtınalar X sınıfına ait fışkırmalardır. X sınıfı fışkırmalar, dikkate değer büyüklükte bir olaya neden olamazlar. Bu sınıf dikkate alınacak olursa, bir solar döngü içerisinde bu şekilde 200-300 fışkırma meydana gelebiliyor.

Örneğin 2014'te yaşanan X sınıfı bir patlama, 1'den 5'e kadar olan skalada G3 olarak sınıflandırılıyor. Bu tip patlamaların sonuçları oldukça sıradandır, güç iletiminde herhangi bir ciddi soruna neden olmamaktadır. Ancak yine de iklim bilimcilerin bunları takip etmesi gerekir. Çünkü birden fazla defa yaşanırlarsa ve her biri Dünya yönünde olacak olursa sorun yaratabilirler. Çünkü art arda gelen iki veya daha fazla fışkırma, Güneş ile Dünya arasındaki mesafeyi kat ederken birbirleriyle etkileşerek güçlerini arttırabilirler.

Jeomanyetik fırtına olan dönemlerde uçakla seyahat edecekler endişelenmeli mi?

Hayır. Çeşitli uzay iklimleri bulunur: iletişimi etkileyen jeomanyetik fırtınalar ile solar radyason fırtınaları. Her ne kadar bunun G3 şiddetinde bir jeomanyetik fırtına yaratması beklense de, muhtemelen sadece bir S1 solar radyasyon fırtınası oluşacak. S3 seviyesi ve altındaki fırtınalar için uçak firmalarının ve astronotların belli prosedürleri vardır ve bunlardan etkilenmezler.

Jeomanyetik fırtınalar sırasında auroralar nasıl değişiyor? Her yerden güzel ışıklar görebilecek miyiz?

Türkiye'den hayır. Ancak diğer bölgelerde yaşayanlar bu auroraları belki görebilirler. Eğer ki yeterince kuzeyde yaşıyorsanız, auroraları görme şansınız daha da yüksektir. Örneğin ABD sınırları içerisinde, Kanada'ya yakın eyaletlerde yaşayan insanların bu ışıkları görme şansları en yüksektir. Ancak Türkiye'nin bulunduğu enlemde ve daha güney enlemdeki ülkeler bu ışıklar görülmemektedir.