Hamam Böcekleri, Atom Bombası veya Nükleer Kış Gibi Bir Felaketten Sağ Çıkabilir mi?

İddia

Hamamböcekleri öylesine dayanıklı hayvanlardır ki, bir atom bombası atılan bir yerde bile hayatta kalmayı başarabilirler.

Gerçek mi?

Sahte

Gerçek Ne?

Hamam böceklerinin radyasyon direnci insanlarınkine göre yüksek olsa da, radyasyona karşı tamamen dayanıklı değillerdir. Aslına bakarsanız hamam böceklerinin radyasyon direnci, böceklerin genel ortalamasının altındadır ve bazı böcek türleri, radyasyona karşı hamam böceklerinden 10 kata kadar daha dirençlidir. Dolayısıyla bir atom bombasına olan mesafelerine ve ortamda ne süreyle bulunduklarına bağlı olarak hamam böcekleri de ölecektir.

İddianın Kökeni

Hiroşima ve Nagasaki'ye atılan atom bombalarından sonra yapılan arama kurtarma çalışmalarında, yıkılan binaların içerisinde hamam böceklerine rastlanmıştır.^[1] Bu durum, hamam böceklerinin radyasyona karşı tamamen dirençli olduğu sanrısını yaratmıştır; halbuki aynı binalarda, hayatta kalan insanlara da rastlanmıştır. Sonrasında, 2008 yılında Wall-E filminde de insanların yok olması sonrasında arta kalan tek hayvanın bir hamam böceği olması, bu yöndeki miti güçlendirmiştir. Ancak hamam böceklerinin radyasyon direnci, sıra dışı sayılacak bir düzeyde değildir.

Bilgiler

Hamam böcekleri, muhtemelen evrensel olarak en çok nefret edilen böceklerden biridir. Yerde karşılaştığımızda korkumuzu bir nebze bastırarak haykırmamayı başarsak da, uçarken gördüğümüz hamam böcekleri karşısında neredeyse hiç şansımız yoktur. İngilizce’de halk arasında kullanılan “Everybody gangsta until the cockroach starts flying” (“Hamam böceği uçana kadar herkes gangsterdir”) söylemi de buradan geliyor.^[2]

Yaklaşık 300 milyon yıldır buralarda olan bu canlılar, evrimsel olarak da oldukça başarılılar. Pek çok insan; başları olmadan bir hafta, yemek yemeden bir ay yaşayabilen ve çalışan bir mikrodalga fırının içinde etkilenmeden durabilen, vücut ağırlıklarının 900 katına kadar kuvvete dayanabilen hamam böceklerinin, bir nükleer felaket durumunda türümüzü ve muhtemelen tüm türleri geride bırakabileceğine inanıyor. Süregelen bu inancın bir kısmı da Hiroşima ve Nagazaki'deki atom bombalarının ardından her yerde hamam böceklerinin dolaştığı yönündeki söylentilerden kaynaklanıyor.^[3]

Hamam böcekleri, radyasyona karşı bazı diğer hayvanlardan, özellikle de insanlardan, daha yüksek bir toleransa sahiptir. Bunun nedeni, mutasyon geliştirebilecek daha az gen içeren, nispeten basit organizmalar olmalarıdır. Hücreleri, insan hücrelerine göre daha yavaş bölünür ve bu da onlara kırık DNA iplikleri gibi radyasyonun neden olduğu sorunları düzeltmeleri için daha fazla zaman verir. Bir insanı öldürmek için 1000 rad radyasyon yeterliyken, hamam böcekleri bu miktarın 6-15 katına kadar dayanabilir. Karşılaştırmak isterseniz; tüm vücut tomografi taraması 2 veya 3 rad’lık bir doz verir. Radyasyonla ilgili daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz.

Ancak bu düzey, böcekler sınıfı için pek de sıra dışı değildir. Birçok böceğin radyasyon direnci, hamam böceklerinden çok daha yüksektir. Dolayısıyla bir atom bombasından kurtulabiliyor olmaları, pek bir anlama sahip değildir. Nobel Ödüllü toplum ve küresel sağlık uzmanı Tilman Ruff şöyle diyor:

Hamam böceklerinin atom bombasından arta kalan yığınlarda hayatta kaldıklarını gösteren bir kanıta rastlamadım. Ama Hiroşima'ya ait fotoğraflarda, yaralı insanların üzerindeki sinekleri gördüğümü hatırlıyorum. Dolayısıyla bazı böceklerin patlamadan sağ çıkmış olması normaldir. Ancak insanlardan daha dirençlilermiş gibi gözükseler de, patlamadan etkileneceklerdir.

Gerçekten de, 2012 yılında Mythbusters ekibi hamam böceklerinin atom bombasından sağ çıkarak hayatta kalma hipotezini test etmek için, bir grup hamam böceğini radyoaktif malzemeye maruz bırakmışlardır. Hamam böcekleri, insanların dayanabileceğinden çok daha uzun süre radyasyona dayanabilmişlerse de, yüksek doz radyasyon altında hepsi ölmüştür.

Elbette, radyasyona maruz kaldıktan sonra kaç gün yaşanabildiği bir şeydir; bu süreçte yumurta üretip üreyebilme yetisi başka bir şeydir. Melbourne Üniversitesi'nden evrimsel biyolog Mark Elgar, Mythbusters testinin bunu göz ardı ettiğini düşünüyor:^[4]

Hamam böceklerinin gama ışınlarına oldukça dirençli olduğuna işaret eden bazı veriler var; ancak böcekler sınıfı içerisinde en dirençli olanlar değiller. Bazı karıncaların, özellikle de yerin derinliklerine yuvalar yapan karıncaların, bu tür bir kıyametten çok daha başarılı bir şekilde kurtulacağını iddia etmek mümkündür.

Tüm organizmalar yüksek dozda radyasyondan etkilenir çünkü radyasyon, DNA'ya kalıcı olarak zarar verir. Uzun süreli ve yüksek dozlu radyasyon dozları ise hücreleri öldürür. Nükleer felaketlerde radyoaktif maddeler, tatlı su sistemlerinde, okyanusta ve yeryüzünde birikir ve döngüye dâhil olur.

Hamam böcekleri kısa sürede zarar görmemeyi başarsalar bile, besin zincirinin tepesindeki diğer canlılar gibi çevrelerinden binlerce kat daha yüksek seviyelerde radyoizotop içerebilir. Dolayısıyla, bir organizma başlangıçta daha az duyarlı olsa bile, yine de zarar görmüş bir ekosistemin parçasıdır.