"Çılgın Profesör": Fiziğe Hayat Veren Walter Lewin!

MIT’de (Massachusetts Institute of Technology) Fizik profesörlüğü yapmış olan Walter Lewin’i bilenler, onun fizik aşkını da bilirler. Derslerinden birini izleme şansınız olduysa eğer, fiziği anlatırken aynı zamanda "fiziği yaşatmaya" çalıştığını, öğrencileri için yaptığı deneysel gösterimler ile anlarsınız. Onu izleyenlerin içlerinden, böyle bir fizik öğretmenim olsaydı fiziği ne kadar kolay ve keyifli öğrenirdim geçer çoğu zaman. Tam adı Walter Hendrik Gustav Lewin olan profesör, aynı zamanda bir astrofizikçidir ve "çılgın profesör" olarak tanınır.

Eğitim Hayatından, Çalışma Hayatına...

29 Ocak 1936’da Hollanda’da doğan Lewin’in çocukluğu, Nazi Almanyası’nın 2. Dünya Savaşı sırasında işgali sırasında geçer ve Yahudi olan babasının koruma amaçlı aileyi terk etmesi üzerine, kocası ile kurduğu okulu işletmek ve çocuklara bakmak annesine kalır. Savaştan sonra geri dönen babasının da onlara katılması ile normal hayatlarına dönerler. Lewin savaş ortamında büyümesine rağmen, az-çok normal bir çocukluk geçirdiğinden bahseder.

Fizik ve astronomiye olan ilgisi erken yaşlarda başlayan Lewin, Delft Teknoloji Üniversitesi nükleer fizik bölümünden mezun olur. MIT profesörü Bruno Rossi'den davet alan Lewin, Ocak 1966'da MIT kampüsüne adım atmış olur. Altı ay sonra, Fizik Bölümü'nde çalışmaya başlar ve yardımcı doçent olarak atanır. Akademik kariyerindeki basamakları hızla tırmanan Lewin, 1968'de doçent doktorluğa ve 1974'te profesörlüğe yükselir.

X-Işınları Kaynaklarını Belirleyen Bir Astrofizikçi!

Lewin, MIT’de çalışmaya başladığı zamanlarda kendini yeni ve heyecan verici X-ışını astronomi alanının ortasında bulmuştu. Gece gündüz çalışan Lewin, uzak galaksilerin kanıtı için hava balonları ile uydulardan gelen verileri analiz etti. Sonraki kırk yıl boyunca, yüzlerce bilimsel makaleye katkıda bulundu ve kozmostaki yeni X-ışını kaynaklarını belirleyen sayısız keşif yaptı.

Wikimedia

Ekim 1967'de Scorpius X-1 gözlemlendiğinde, bir X-ışını parlaması tespit ettiler. Scorpius X-1, Scorpius takımyıldızında yaklaşık 9000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir X-ışını kaynağıdır. Balonların saatlerce havada kalması bu gözlemlerin yapılmasını sağlıyordu. Diğer araştırmacılar tarafından kullanılan roketler, kısa zaman ölçeklerinde X-ışını kaynaklarının değiştiğini fark edemiyorlardı.

Chandra X-ışını Gözlemevi'ni kullanan Lewin ve lisansüstü öğrencisi David Pooley, küresel kümelerde süpernova ve zayıf X-ışını kaynakları üzerinde kapsamlı çalışmalar yaptı. Yüksek lisans öğrencisi Jon Miller ile Lewin, galaksimizde kara delikli X-ray ikili dosyaları üzerinde de kapsamlı çalışmalar yapan Lewin, 2014 yılı itibariyle yaklaşık 450 bilimsel makale yayınlamıştır.

Lewin’in İlginç Dersleri

Lewin MIT’de ders verdiği gibi, çevirimiçi (İng: "online") dersler de veriyordu. Lewin’in MIT’deki online dersleri YouTube ve iTunes konferanslarının videoları dünyanın her yerinden insanlar tarafından 5 milyondan fazla defa izlemiştir. Ayrıca bunlar, bazı meşhur isimleri, örneğin Bill Gates'i de kendine çekmeyi başaran düzeyde anlaşılır derslerdir. Gates, Lewin'in derslerini tekrar takrar izlediğinden bahseder. Ne yazık ki bu dersler, aşağıda izah edeceğimiz nedenlerle MIT tarafından kaldırılmıştır.

Lewin, MIT’de çalışmaya başladığında X ışınları araştırmalarına ek olarak, üç temel fizik dersi vermeye başlamıştı. Alaycı zekası ve dramatik gösterileri onu hızlı bir şekilde öğrencilerin favorisi yaptı. Lewin derslerini, 566 kişilik, arkasında geniş bir hazırlık odası bulunan konferans salonunu (26-100) kullanıyordu.

MIT

MIT'de Fizik Profesörü olan John Belcher, arka odayı Frankenstein canavarı filminden bir sahne olarak hatırlıyor. Fizik departmanı odayı, dev bir Faraday kafesinden, Lewin'in derslerinde kullandığı yıldırım kıvılcımları oluşturan Van de Graaff jeneratörlerine kadar birçok aletle doldurmuştu. Lewin kendinden şöyle bahsediyor:

Her zaman eksantrik olduğumu düşünüyorum. İlk günden itibaren derslerim, her zaman ortalamadan farklı oldu.

Lewin’in derslerinde hazırladığı gösteriler her zaman bir risk unsuru taşıyordu. Belirli bir fizik yasasını kanıtlamak için, 16 metrelik bir merdivenin üzerinde tehlikeli bir şekilde denge kurabilir veya 300.000 volt elektrikle kendini pompalayabilirdi. Kendini doğrudan çenesinden sadece milimetre ötesinden bıraktığı bir yıkım topunun önüne bile koyacaktı (en tepedeki videodan bunu izleyebilirsiniz).

Lewin’in Gökkuşağı Sevdası

Lewin gökkuşağı sevdasını herkesin anlamasını ister:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Her şeyden önce, bir gökkuşağının ne zaman oluşabileceği konusunda içgüdülerinize güvenin. Bir gökkuşağının oluşacağını hissettiğinizde, işte yapmanız gerekenler: İlk önce sırtınızı Güneş'e çevirin. Sonra kafanızın gölgesini bulun ve hayali çizgiden uzakta herhangi bir yöne bakın. Yeterli güneş ışığı ve yağmur damlası varsa bu işe yarayacaktır ve renkli bir yay görürsünüz.

Lewin kendisi sürekli olarak gökkuşağı arayışı içinde bulur ve güneşli günlerde kendisini tam olarak bir gökkuşağını tespit edeceği yere konumlandırır. Bu gibi durumlarda, deneyimi paylaşmak için coşkulu bir şekilde oradan geçen insanları yakaladığı bilinir. Lewin şöyle diyor:

Bazılarının garip olduğumu düşündüğünden eminim; ama endişelendiğim şey, neden bu kadar gizli harikalardan zevk alan tek kişi ben olmalıyım?

Bu arada Lewin, sıklıkla gökkuşağını anımsatan renkli gömlekler giyer.

Lewin’in Son Dersi

Lewin, 16 Mayıs 2011'de, parlak mavi gözleri hüzne bürünmüş bir vaziyette her zaman ders verdiği konferans salonuna yürüdü. Lewin’in giydiği çizgili ve renkli gömleği görenler onun gökkuşağı sevdasını hatırladı hemen.

MIT News

Lewin, 47 dakikaya sıkıştırılmış göz kamaştırıcı bir dizi gösteri gerçekleştirdi. Bu gösteriye dev bir sarkaç da dahil oldu. Sigara dumanı yoluyla ışık kırınımının bir gösterisini yaptı ve ışığın polarizasyonunu göstermek için projektör ekranında “kırmızı bir gün batımı” oluşturdu. Lewin son dersinde şunları söyledi:

Bu konferans salonunda yaklaşık 800 ders verdim. Buraya geri dönmek harika; ama bunun 26-100'deki son dersim olduğunu bilmek gerçekten acıtıyor . Bu yüzden sizi şık bir şekilde bırakmaya karar verdim. Bunu nasıl yapacağım? 26-100'ü kendi özel roketimde terk edeceğim!

Lewin hemen yanındaki kiraz kırmızısı üç tekerlekli eski tip ("vintage") bisikletine oturdu ve bisiklete monte edilmiş yangın söndürücüyü açarak hızla konferans salonundan çıktı. Konferans salonu sadece öğrencilerle değil, aynı zamanda yaşlı mezunlar ve çocukları ile dolup taşmıştı ve hepsi ayakta alkışladılar.

Lewin'in son dersi MIT'deki onlarca yıllık emeğinin bir kutlaması gibidir. Bu derste, Warren Goldstein ile birlikte yazdığı kitabı For the Love of Physics: from the End of the Rainbow to the Edge of Time — A Journey Through the Wonders of Physics’i de tanıtmıştır.

Yukarıda izleyeceğiniz video, Lewin'in son dersidir; Fizik seven ya da sevmeyen herkesin ilgisini çekeceğini düşünüyoruz. İngilizce olan ve sadece İngilizce altyazıya sahip olan bu videonun Türkçeye çevrilmesini umut ediyoruz. Belki Evrim Ağacı olarak biz çeviririz!

Lewin'in Online Taciz Skandalı

Ne yazık ki bu renkli kişilik, karanlık bir tarafa da sahipti: Aralık 2014'te, 32 yaşında Fransız bir öğrenci olan Faïza Harbi ve bir dizi diğer kadın tarafından hakkında taciz suçlaması yapılan Lewin'in çevirimiçi dersleri MIT tarafından incelemeye alındı ve öğrencilerle olan iletişimi ve yazışmaları denetimden geçirildi. Sadece Harbi, MIT'ye 100'den fazla sohbet kaydı, e-posta, fotoğraf, kayıt ve ekran görüntüsü içeren bir kanıt paketi gönderdi.

Bağımsız olarak Inside Higher Ed sitesi tarafından da incelenen ve doğrulanan kanıtlara göre Lewin, Harbi ile Facebook üzerinden tanıştığı ilk günden itibaren ona uygunsuz mesajlar göndermiş ve kısa bir süre sonra internet üzerinden cinsel rol yapma davranışları ve çıplak fotoğraf/video gönderimi taleplerinde bulunmuştur. Harbi, şöyle söylüyor:

Tacizler daha ilk günden başladı. Daha sonra anladım ki ben, Lewin tarafından bu tür bir tacize maruz kalan çok sayıda kadından sadece biriydim. (...) Eğer sessiz kalmış olsaydım, diğer kurbanlara negatif bir mesaj göndermiş olacaktım. Eğer ben saklanırsam, diğer kadınların öne çıkmasını nasıl talep edebilirdim ki?

Lewin'in Twitter üzerinden de yorumcularına cinsel içerikli yorumlar attığı tespit edilmiştir ve bunlar halka açık bir şekilde erişilebilirdir (hesabı ve paylaşımları artık silinmiş olsa da). Örneğin bir yorumcunun bir başkasına cevaben yazdığı "Fuck" (Türkçe, "s.kmek") içerikli mesajına cevaben "Eğer istersen onu da yapabiliriz." şeklindeki bir yanıt yazmıştır.

Bir başka öğrenciye ise seks konusunu ima ederek "Ben kendime düşeni yaparım; vajinandan gaz gelmesi ("queefing") sana kalmış. Vaz mı geçtin?" şeklinde bir mesaj atmıştır.

Bir başkasına ise "Umarım sen de bekaretini kaybetmişsindir." yazıp, cevap alamayınca 3 gün içinde 5 defa daha tweet atarak taciz etmeyi sürdürmüştür. Hatta "Facebook duvarına da yazdım. Harika fotoğraf!" diye eklemeyi de unutmamıştır.

İncelemeler sırasında ortaya çıkarılan cinsel içerikli yazışmalar ve tamamen uygunsuz olan cinsel taleplerden ötürü MIT, Lewin'in profesörlüğünü elinden alma ve çevirimiçi derslerini süresiz olarak kaldırma kararı verdi. Kuşkusuz Lewin'in bu uygunsuz ve kabul edilemez davranışı, hem bizleri hem de bütün bilimseverleri derinden yaralamıştır. MIT müdürü Martin Schmidt şöyle demişti:

Agora Bilim Pazarı

EĞİTİMİN MEKANSAL BOYUTU

Devamını Göster

₺350.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Öğrencilerimiz, öğretmenlerine muhteşem bir düzeyde güven duymaktadır. Bu güveni hak etmek, bizim en temel zorunluluklarımız arasındadır. Dr. Lewin, MIT'de çok uzun süreli ve büyük başarılarla dolu bir kariyere sahip olmuştur. Bu kararımıza sebep olan davranışlarını öğrenmek bizler için acı vericidir. Ancak vaka her kimi kapsarsa kapsasın, taciz şikayetleri, bağımsız olarak derhal ve adil bir şekilde sonuçlandırılmalıdır. Bu kararı, hem fizik bölümündeki hem MIT genelindeki fakültemiz yöneticilerinin ortak kararıyla almaktayız.

Walter Lewin, hakkındaki suçlamaları resmi olarak reddetmemiş ve konu hakkında pek bir savunma yapmayı tercih etmemiştir. Derslerinin kaldırılmasıyla ilgili şöyle yazmıştır:

Videoların kaldırılması kötü bir karar. MIT, kontrol ettikleri internet sitelerinin tamamından derslerimi kaldırdı. O derslerin Dünya çapında ne kadar büyük bir etkisi olduğunu kendileri söylüyorlardı. MIT, tarihi yeniden yazmak veya değiştirmek istiyor. Beni insan-dışılaştırmak ve benim lisans eğitimine yaptığım büyük katkıları reddetmek politik bir hamledir. (...) Merak etmeyin, birkaç ayı bulmaz, tüm videolarımı geri yükleyecekler. Bana güvenin.

Twitter mesajlarının içeriği zamanında kendisine sorulduğunda şöyle demiştir:

Benim oldukça eksantrik ve sıra dışı bir komedi anlayışım var. Eğer biri bana "fuck" yazarsa -ki bu çok yaygındır- ben de onu şakaya dönüştürürüm.

Sonuç

Walter Lewin, otuz yılı aşkın bir süre MIT'de fizik öğretti ve X-ışını astronomi alanında önemli keşifler yaptı. Fizik dersleri; New York Times, Washington Post, Boston Globe, Newsweek ve US News dahil olmak üzere büyük beğeni topladı. 450'den fazla bilimsel makale yayınlayan Lewin’in ödülleri arasında NASA Olağanüstü Bilimsel Başarı Ödülü, Alexander von Humboldt Ödülü ve Guggenheim Bursu yer alıyor. Lewin verdiği dersler için çok özel çabalar sarf etti. Gösteriye dönüşen derslerinden onun fizik ve öğretme aşkını görmemek imkansızdır. Lewin, oldukça ironik bir şekilde, şu sözüyle hatırlanacak:

Fiziği sıkıcı anlatan öğretmenler sabıkalıdırlar.

Dominic Reuter

Bilimsel arenadaki tüm başarılarını, cinsel taciz gibi kabul edilemez bir davranışla gölgelemiş olması acı vericidir. Tüm bilimseverlere, akademisyenlere ve genel olarak insanlara ders olması gereken bir vaka olduğu açıktır. Lewin, bilim anlatıcılığına YouTube üzerinden devam etmektedir.