Büyük arı sineği (Bombylius major)

Gözlem Bilgileri

Zonguldak/Esenköy'de bir arı çiftliği yakınlarında gözlemlediğimiz yetişkin bir büyük arı sineği (Bombylius major) türü. Fotoğraflarken uzun bir süre boyunca tüylü arı (Bombus terrestris) diye gözlemledik. Ancak daha sonra kayıtları yakından incelediğimizde uzun bacakları ve uzun hortumu nedeniyle arı değil bir sinek olduğunu anladık. Gözlemlediğimiz diğer arı sineği türü olan Hemipenthes morio kaydımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Tanım ve Genel Bilgiler

Bu tür, arı taklitçisi bir parazitik sinektir. Bombylius cinsinde en yaygın görülen türdür. Morfolojik (dış görünüş) ve etolojik (davranışsal) olarak adeta bir tüylü arı (Bombus terrestris) gibidir. Vücut boyutları 6.3 ila 12 mm arasında değişir. Ortalama boyutta bir sinek olarak listelenir. Vücudu kıllarla kaplıdır, rengi açık kahverengidir ve kafasında siyah/kahverengi kıllar barındırır. Fakat kafasının bir bölümünde beyaz kıllar da bulunur. Kanadın ön (anterior) kısmında koyu lekeler bulunur. Uzun bacakları uçarken sallanır, vücuda yakın bir şekilde toplanmaz. Antenleri kısa ve sivridir. Hortumları (proboscis) ince ve dar tüplerden beslenmek için uzun (yaklaşık 5.5-7.5 mm) ve rijid biçimde evrimleşmiştir. Hortumları kelebekler veya güveler gibi retrakte olmaz, katlanmaz. Kanat çırpaya devam ederken ayakları ile çiçeği tutarak beslenir. Uçarken havada asılı kalır. Korktucu görünümüne rağmen tamamen zararsızdır. Erkekleri dişilerden biraz daha büyükdür. Gelişimleri holometabol (tam başkalaşım) isimli başkalaşım tipi üzerinedir. Yani kelebekler/güveler gibi larva-erişkin evre arasında bir de pupa evresi bulunur. Yani birbirinden dış görünüş olarak farklı başkalaşım evreleri mevcuttur.

Pedram Türkoğlu

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Sinekler takımı olan Diptera içerisinde Arı Sinekleri (Bombyliidae) ailesine üyedirler. Yüzlerce cins içerisinde 4500 tür barındıran büyük bir aile olmasına rağmen kolay gözlemlenemedikleri için yaşam döngüleri henüz yeterince bilinmiyordur. Arılara benzemelerinin evrimsel açıklaması Bates mimikrisidir. Yani bazı canlılar, avcılardan korunmak adına diğer zehirli canlılara veya avcılara benzemek üzere seçilim göstermiştir.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Genellikle Mart başlarında görülmeye başlanır ve yaz sonuna kadar yayılırlar. Kutuplar hariç Dünya'nın neredeyse her yerinde görülebilirler.

Davranış ve Etoloji

İngilizce "yawing" adı verilen dikey eksende dönme hareketi yapan katakteristik bir uçma davranışları vardır. Ayrıca tüylü arı ve sinek kuşu misali havada asılı kalabilirler (hovering) ve bulundukları konumda 360 derece dönebilirler. Yawing harektini neden yaptıkları tam olarak bilinmiyor; ancak cinsel seçilime yönelik olabileceği düşünülüyor. Polinasyona önemli ölçüde katkıları vardır. Uzun hortumları (proboscis) sayesinde tüpleri uzun ve dar olan çiçeklerden beslenebilirler.

Özellikle Andrena cinsi gibi kazıyıcı arıların yumurtaları ve larvaları ile beslenirler. Ayrıca yaban arılarının yuvalarını da kullanırlar. Dişi büyük arı sineği, konak canlıların yuvalarına yaklaşarak, yumurtalarını yuvanın içerisine bırakır. Hipermetamorfik parazitoid larvalar da yuvadaki besinler ve larvalar ile beslenir.

Diyet ve Metabolizma

Çiçek nektarları ve polenler ile beslenirler. Görünüşlerinin sağladığı avantaj nedeniyle arı kovanlarının yakınlarında uçabilirler ve parazitik yaşam döngüleri açısından larvalarını diğer türlerin yumurtalarına bırakabilirler. Ayrıca görünüşleri sayesinde yaban arılarının saldırılarından korunurlar.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

İnsan gibi memeliler açısından hiçbir tehlikeleri yoktur. Sokmazlar, ısırmazlar ve bilinen bir hastalık yaymazlar.

Etimoloji

İngilizce "Large bee-fly" ya da "dark-edged bee-fly" diye isimlendirilir.