Aşılandınız ve Hatırlatma Dozunuzu da Oldunuz. Omikron Varyantı, Yılbaşı Planlarınızı Nasıl Etkiler?

Koronavirüsün omikron varyantı birkaç hafta içinde tüm dünyayı kasıp kavurdu ve şimdi üçüncü yılına doğru giden bir pandemiyi yeniden şekillendirdi. Bazı uzmanlar, rekor düzeyde vaka sayıları ve çok daha fazla hastane yatışı bekliyor.

Bilim insanları, aşılara karşı daha dirençli görünen ve bu yılın başlarında enfeksiyonlara neden olan delta varyantından bile daha hızlı yayılan bu yeni varyant hakkında daha fazla bilgi edinmek için yarışıyorlar. Halk sağlığı yetkilileri, aşılanmanın, ciddi hastalıklara ve daha az ölçüde de olsa enfeksiyonlara karşı korunmak için yapabileceğiniz 1 numaralı şey olduğunu söylüyor.

Ancak aşılandıysanız bile, omikron planlarınızı nasıl etkilemeli? Bulaşıcı hastalık uzmanlarının bir kısmı, beklenen yeni hastalık dalgası nedeniyle yılbaşı partilerinden uzak durmanın en iyisi olduğunu düşünüyor. Diğerleri, insanların "virüsle yaşaması" gerektiğinin altını çiziyor - özellikle de aşılar, ağır hastalık geçirme riskine karşı çok iyi koruma sağlıyor gibi göründüğü için. Ne yazık ki aşılar, daha hafif omikron vakalarını durdurmada daha az etkili görünüyor. Irvine'deki Kaliforniya Üniversitesi'nde halk sağlığı ve hastalık önleme doçenti Andrew Noymer şöyle diyor:

Bodrumumuzdaki kum torbalarının arkasına saklanarak yaşama dönemi geldi ve geçti. Gerekçe, kapının dışında COVID-19 olmasıysa, sonsuza kadar bodrumumuzda saklanacağız demektir; çünkü gelecek yıl ve ondan sonraki yıl da COVID-19 aramızda olacak.

Austin'deki Texas Üniversitesi Dell Tıp Okulu'nda nüfus sağlığı bölümünde yardımcı doçent olan Darlene Bhavnani ise şöyle diyor:

Pek çoğumuzun planlarını iptal etmesine gerek olmadığını düşünüyorum. Sahip olduğumuz araçlardan yararlanırsak, bu kutlamaları güvenle yapabiliriz.

Ancak tüm uzmanlar, her bireyin, her faaliyetin risk ve ödüllerini farklı şekillerde dengeleyeceğinde hemfikir. Aklınıza takılabilecek bazı soruların cevaplarını aşağıda bulabilirsiniz.

Omikron Varyantı ve Aşılar Hakkında Sık Sorulan Sorular

Omikron Varyantı Neden Farklı?

Omikron varyantı Kasım 2021'de tespit edildi ve bilim insanları arasında hızla endişelere yol açtı. Sahip olduğu çok sayıda mutasyon nedeniyle bazı uzmanlar, bu varyantın aşıların ürettiği koruyucu antikorlardan kaçabileceğini öne sürdüler. Ayrıca omikron, daha önce dünyaya hakim olan delta varyantını geride bırakacak gibi görünüyor.

Bilim insanları, delta varyantının SARS-CoV-2'nin ilk varyantından en az 2 kat daha bulaşıcı olduğunu, omikron'un ise deltadan en az 2 kat daha bulaşıcı olduğunu keşfettiler. Örneğin ABD'deki ilk omikron vakasını bildiren eyalet, 1 Aralık 2021'de Kaliforniya oldu. O gün bugündür Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'nde yapılan modellemeye göre, Aralık ayının ikinci haftası sonunda omikron varyantı, ABD'deki koronavirüs vakalarının %73'ünü oluşturacak kadar yayıldı.

Aşılar ve Hatırlatıcı Dozlar Omikron'a Karşı Ne Kadar Korur?

Araştırmacılar, Pfizer veya Moderna'nın mRNA aşıları ile aşılanmış ve hatırlatıcı dozlarını da olmuş kişilerin ciddi hastalık ve ölümlerden muhtemelen oldukça iyi bir şekilde korunacağını söylüyor (omikron varyantına yakalansalar bile!).

Güney Afrika'da yapılan bir araştırma, iki doz Pfizer-BioNTech aşısının enfeksiyona karşı sadece %33 koruma sağladığını buldu ve bu oran, diğer varyantlara karşı olan korumadan çok daha az. 2 doz Pfizer aşısı olanların hastaneye yatmayı gerektiren düzeyde hasta olmaya karşı korunma oranları delta varyantı için %90'dan fazlayken, araştırmacıların söylediğine göre omikronda bu oran %70'e düştü - ancak bu oran, hala "çok iyi" olarak değerlendiriliyor.

Bilim insanları, hatırlatıcı dozların salgın gidişatını nasıl değiştirdiğini henüz net olarak bilmiyor; ancak şu ana kadarki kanıtların cesaret verici olduğunu söylüyorlar. Birleşik Krallık'tan gelen veriler, Pfizer-BioNTech aşısının hatırlatıcı dozunun semptomatik hastalığa karşı korumayı yaklaşık %75'e çıkardığını gösterdi. Araştırmacılar, hatırlatıcı dozların hastaneye kaldırılmaya karşı korumayı da artırmasını bekliyor.

Reingold, umudun, mRNA aşılarının "enfeksiyonu önleme açısından oldukça güçlü" kalması yönünde olduğunu söylüyor. Ama bu %50 mi, %70 mi yoksa %80 mi, henüz kesin olarak bilmiyorlar.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Noymer ise, insanların "önümüzdeki 30 yıl boyunca hiçbir COVID-19 varyantına yakalanmadan yaşayamayacağını anlaması" gerektiğini söylüyor. Ama uzmanlar, bu başınıza geldiğinde, en hafif şekilde atlatmak istiyorsanız tam aşılı olmanız gerektiğinin altını çiziyorlar.

Aşılandım ve Hatırlatıcı Dozumu da Oldum. Partilere Gidebilir miyim? Konserlere? Restoranlara?

Noymer, aşılanan ve hatırlatıcı dozu olanların risk ve ödülü dengelemesi gerektiğini söylüyor. Kendinize sorun: Örneğin, bir konserden alacağınız keyif, enfeksiyon kapma riskine değer mi?

Noymer, bu noktada restoranlarda yemek yemeye devam ederken kendisini rahat hissettiğini söyledi.

Eğer işler kötüleşirse sadece evde yemek yemeye geri dönmeye muhtemelen istekli olurdum. Kış bitmeden, dışarıda yemek yemekten kaçındığım 4-6 haftalık bir dönem olabilir; ama henüz işler o kadar kötü değil.

Güney Kaliforniya Üniversitesi'ndeki Keck Tıp Okulu'ndan Neha Nanda, yılbaşı partisi planlarını iptal etmek yerine, bu kutlamaları COVID-19 açısından daha güvenli hale getirmek için ince ayar yapmayı öneriyor: Belki de insanların hatırlatıcı dozu olup olmadıklarını kontrol edebilirsiniz veya erişiminiz varsa, katılımcıların etkinlikten hemen önce hızlı test yaptırmalarını isteyebilirsiniz. Şöyle diyor:

Duygusal esenliğin önemi de unutulmamalı. En nihayetinde insanlar, birbirini görebilmelidir.

Diğerleri en azından bir süre daha temkinli davranmayı öneriyor. Santa Cruz'daki Kaliforniya Üniversitesi'nde profesör olan A. Marm Kilpatrick, bilim yazarı Ed Yong'un The Atlantic'te yayınlanan son makalesine dikkat çekiyor: "Omikron Nedeniyle Doğum Günü Partimi İptal Ettim."

Yong, aslında partisine katılacak herkesin aşılanacağını ve çoğunun da hatırlatıcı dozu olacağını yazıyor. Ayrıca omikron varyantı, kişisel risk algısını pek değiştirmedi. Ancak virüs, partisinde yayılacak olursa, insanların Noel'i aileleriyle birlikte geçirme planlarını raydan çıkarabilirdi, onları karantinaya zorlayabilirdi veya ciddi hastalığa yakalanma tehlikesi yüksek olabilecek sevdiklerini riske atabilirdi.

Kilpatrick, evde kalmanın pek çok kişinin ulaşamayacağı bir lüks olduğunu kabul ediyor. Yine de, kötü gidişata kendi katkısını mümkün olduğunca düşük tutmak istiyor. Ayrıca uzun COVID-19 hakkında endişeleniyor ve gardını düşürmeden önce bununla ilgili daha fazla veri görmek istiyor. Bu nedenle arkadaşlarıyla kapalı yemek partilerine gitmeyi bıraktı. Birden fazla kişiyle aynı arabaya binmiyor. Vizyona yeni giren Örümcek Adam filmine gitme davetini reddetti. Kilpatrick şöyle diyor:

Temel olarak, hanehalkı üyesi olmayanlarla bir arada bulunabileceği kapalı alanlardan uzak duruyorum.

Ya Yüksek Risk Grubundaysam veya Yüksek Risk Grubundaki Bir Sevdiğimi Enfekte Etmekten Korkuyorsam?

Emory Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde profesör olan Carlos del Rio, yaşlılar ve bağışıklığı zayıf olanlar gibi virüse karşı özellikle savunmasız kişilere, aşılanmış ve hatırlatıcı dozu olmuş olsalar bile kalabalıklardan kaçınmalarını tavsiye ediyor:

Şu halde Rus ruleti oynamazdım… Omikron bambaşka bir canavar. Tamamen farklı bir oyun... Şu anda gerçekten hastanede yatmak istemediğiniz ve enfekte olmanızı önlemek için ne gerekiyorsa yapmanız gereken, kritik bir dönemdeyiz.

Evinizde fazladan savunmasız bir kişinin olması, dışarı çıkmak için risk hesabınızı da değiştirir: Tatillerde yüksek riskli aile üyelerini görenler için uzmanlar, önceden test yapılmasını öneriyor; mümkünse, ziyaretten önceki bir veya iki hafta içinde sizi koronavirüse maruz bırakabilecek faaliyetlerden kaçınmalısınız ve yüzünüze tam oturan bir maske takarak, mümkün olduğunca güvenli seyahat ettiğinizden emin olmalısınız.

CDC, kapalı bir alanda bir araya gelmeden önce test yaptırmanın, "aşılanmamış çocuklar, yaşlılar, bağışıklığı baskılanmış kişiler veya ciddi hastalık riski taşıyan kişilerle bir araya gelmeden önce özellikle önemli" olduğunu vurguluyor.

Ben Dışarı Çıkarım Arkadaş! Nasıl Önlem Alayım?

Test yaptırmak ve maske takmak, virüs maruziyetinizi en aza indirmenize yardımcı olabilir.

Uzmanlar, bez maskelerden ziyade, cerrahi maskeler veya daha iyisi, KN95 tipi maskeleri öneriyor. Ama en önemli şeyin, yüzünüze tam oturan bir maske bulmak olduğunu söylüyorlar. Böylece maskenin yan kısımlarından hava kaçma ve girme riski minimize oluyor. Hatta korumanızı artırmak için çift maskeleme de yapabilirsiniz.

Noymer, maske takmak için başka bir risk-ödül hesaplaması öneriyor: Alışveriş merkezinde gezerken maskenizi çıkarmanın hiçbir faydası yok (hatta zararı olacaktır); ancak bir restoranda yemek yemek, maskeleri çıkarmak çok iyi bir neden.

Agora Bilim Pazarı

Akışkanlar Mekaniği (Fox)

Boyut: 21,5×27,5
Sayfa Sayısı: 875
Basım: 8
ISBN No: 9786053553793

Devamını Göster

₺1,111.00

Satın Al Tüm Ürünler

Texas Üniversitesi'nden Bhavnani, özellikle tatil sezonunda, bireysel ve hızlı testlerin "önceki tatil döneminden daha fazla erişimimizin olduğu" kritik bir araç olduğunu söylüyor. Bir toplantı veya etkinlikten önce test yapmayı planlıyorsanız, bunu "etkinliğe mümkün olduğunca yakın" yapmanızı öneriyor. Del Rio ise şöyle anlatıyor:

Dün evimde küçük bir grup insan vardı; ama eve girmeden önce herkes, arabasında kendi kendine test yaptı.

Türkiye'de henüz pek bulunmasa da, yurtdışında 15 dakika içinde sonuç veren hızlı testleri eczanelerde bulmak mümkün. Ancak tatil dönemlerindeki yüksek talep nedeniyle bunlara ulaşmak zor olabilir. Daha yavaş ve ücretsiz olan PCR testinden farklı olarak bu testler, iki test başına genellikle 20-35 dolar arasında bir maliyete sahiptir ve dediğimiz gibi, ne yazık ki herkes tarafından erişilebilir değildir.

Bhavnani, alerji veya grip belirtileri olabileceğini düşünseniz bile, herhangi bir semptom hissetmeniz hâlinde hemen COVID-19 testi yapmanızı öneriyor. Uzmanlar, ayrıca virüsü taşıyan biriyle yakın temastan beş gün sonra da test yapılmasını tavsiye ediyor.

Hamileysem veya Henüz Aşılanamayan Bir Çocuğum Varsa Ne Olacak?

5 yaşın altındaki çocuklara henüz aşı yapılmamaktadır. CDC'ye göre, Aralık 2021 ortası itibariyle, 4 veya daha küçük yaştaki çocuklar ABD'deki COVID-19 ölümlerinin küçük bir kısmını oluşturmaktadır: yaklaşık 800.000 ölümden 236'sı veya kabaca, %1'in 0.03'lük bir kısmı... Virüsün yetişkinler için çok daha şiddetli olduğu kanıtlanmıştır ve riskler, yaşla birlikte artmaktadır.

Buna rağmen uzmanlar, ebeveynlerin küçük çocuklara virüs bulaştırma konusundaki korkularını yerinde buluyor. Nihayetinde COVID-19, her yaşta ciddi olabilir. Doktor Leana S. Wen, aşılanmamış çocuklarına dikkat çekerek, The Post'a şunları yazıyor:

Ailem ek önlemler alacak: Restoranlarda yemek yemeyeceğiz veya çocukları maskesiz tatil etkinliklerine götürmeyeceğiz. Ama herkesin durumu farklı.

Bhavnani, mümkün olduğunca açık havada toplanmayı teşvik ediyor ve yayılmayı engellemenin bir yolu olarak, çocuklara da test yapılmasını öneriyor.

Ya COVID-19'a Çoktan Yakalandıysam?

Güney Afrika ve Birleşik Krallık'taki araştırmacılara göre bilim insanları bu konuda hala yeni şeyler öğreniyor olsa da, yeniden enfeksiyon ihtimali omikron varyantı ile artmış gibi gözüküyor.

Aralık 2021'de bu konuda yayınlanan bir makalenin baş yazarı olan, Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesi Fikadu Tafesse, yarma vakalarının "süper bağışıklığa" neden olabileceğini ileri sürüyor. Ancak o çalışmada omikron vakaları yer almıyordu. Ellerinde omikron varyantına özgü veriler olmasa da Tafesse şöyle diyor:

Bu çalışmanın sonuçlarına dayanarak, omikron varyantından gelen yarma vakalarının, aşılanmış insanlar arasında benzer şekilde güçlü bir bağışıklık tepkisi oluşturacağını tahmin ediyoruz.

Ayrıca testlerin size hangi varyantın bulaştığını söyleyemeyeceği unutulmamalıdır.