Aralıklı Oruç, Karaciğer Kanserini Önleyebilir mi?

Karaciğer Yağlanması; sıklıkla karaciğer iltihabına, hatta sonunda karaciğer kanserine yol açar. Alman Kanser Araştırma Merkezi ve Tübingen Üniversitesi araştırmacıları farelerde 5:2 programında aralıklı orucun (İng: "intermittent fasting") bu ilerlemeyi durdurabileceğini gösterdi. Bu oruç rejimi, karaciğer iltihabı bulunan farelerde karaciğer kanseri görülme ihtimalini önemli derecede düşürdü. Bilim insanları, karaciğer hücrelerindeki iki proteinin orucun koruyucu etkisi için çok önemli olduğunu keşfetti. Ek olarak, onaylanmış bir ilacın bu etkiyi kısmen taklit edebildiğini keşfettiler.

En sık karşılaşılan kronik karaciğer hastalığı, alkolik olmayan yağlı karaciğer hastalığıdır. Eğer tedavi uygulanmazsa, karaciğer iltihabına (Metabolik Disfonksiyonla İlişkili Steatohepatit, MASH) siroza, hatta karaciğer kanseri gibi ciddi sonuçlara yol açabilir. Yağlı karaciğer hastalığı çoğunlukla obezitenin doğrudan bir sonucu olarak düşünülmektedir.

Son yıllarda ABD ve Avrupa gibi ülkelerde görülen obezite, gelişmekte olan Hindistan ve Çin gibi ülkelerde de yaygınlaşmaya başlamıştır. Sonuç olarak, karaciğer yetmezliği ve karaciğer kanseri sayısında keskin bir artış görülmektedir. Alman Kanser Araştırma Merkezi ve Tübingen Üniversitesinden Mathias Heikenwälder şöyle söylüyor:

Sağlıksız bir diyetin kısır döngüsü olan obezite, karaciğer iltihaplanması ve karaciğer kanserinden etkilenen kişiler için büyük kısıtlamalarla ve acılarla ilişkilendiriliyor; ayrıca sağlık sistemleri üzerinde önemli bir yük oluşturuyor. Bu nedenle, özellikle basit diyet değişikliklerinin bu ölümcül süreci kesintiye uğratıp uğratmayacağını inceledik.

Heikenwälder'ın ekibi, şimdi bu yaklaşımın karaciğer yağlanmasını ve kronik iltihabı önleyip önlemeyeceğini fareler üzerinde araştırıyor.

Karaciğer İltihabına Direnç, Kalori Alımından Bağımsız!

Çalışmada hayvanlar, yüksek şekerli ve yüksek yağlı tipik batı diyetine eşdeğer bir diyet ile beslendi. Gruplardan birisinin sürekli olarak yiyeceklere erişimleri vardı. Beklendiği gibi, bu hayvanların vücutları yağlandı ve kilo alıp kronik karaciğer iltihabına yakalandılar.

Diğer gruptaki farelere haftanın iki günü yiyecek hiçbir şey verilmedi, ama bu iki gün haricinde istedikleri kadar yemek yemelerine izin verildi. Yüksek kalorili diyetlerine rağmen bu hayvanlar kilo almadı, daha azı karaciğer hastalığına yakalandı ve karaciğer hasarını gösteren biyolojik belirteçleri daha az gösterdiler. Kısacası, karaciğer iltihabına karşı daha dayanıklılardı.

İlgi çekici bir biçimde, yağlı karaciğer hastalığının gelişimine bağışıklık hayvanlar oruç bittikten sonra hissettikleri açığı doldurabildikleri için alınan kaloriden bağımsızdı.

Aralıklı orucun başka biçimleriyle deneyler yapılırken, karaciğer iltihabına karşı korunmayı belirleyen çeşitli parametreler de bulundu. Açlık döngülerinin sayısı ve süresi önemli bir rol oynuyordu. 5:2'lik diyet modeli; 6:1 modelinden ve 24 veya 12 saatlik olanlardan daha iyi sonuç veriyordu. Özellikle sağlıksız bir diyet, daha sık diyet döngüleri gerektiriyordu.

Heikenwälder'n ekibi şimdi oruca verilen yanıtın moleküler arka planını bulmak istiyor. Bu amaçla, araştırmacılar oruç tutan ve tutmayan farelerin karaciğerindeki protein bileşimini, metabolik yolaklarını ve gen aktivitesini karşılaştırdı. Bu koruyucu oruçtdan sorumlu iki ana oyuncu bulundu: Transkripsiyon faktörü PPARα ve enzim PCK1. Bu moleküler oyuncular yağ asitleri parçalamak, glukoneogenezi arttırmak ve yağ birikimini engellemek için birlikte çalışıyor. Heikenwälder, moleküler detayları şöyle özetliyor:

Oruç döngüleri bir araya geldiklerinde faydalı bir detoksifikasyon mekanizması gibi davranıyor ve karaciğer iltihaplanmasına yardım ederek derin metabolik değişikliklere yol açıyor.

Bu korelasyonların farelere özgü olmadığı gerçeği, karaciğer iltihabı hastalarından alınan doku örnekleri incelendiğinde görülüyor. İnsanlarda da farelerdeki ile aynı moleküler örüntü, sadece düşük PPARα ve PCK1 ile ortaya çıkıyor. Peki PPARα ve PCK1, orucun faydalı etkilerinden gerçekten sorumlu mu? İki protein de farelerin karaciğer hücrelerinde devre dışı bırakıldığında aralıklı oruç kronik inflamasyonu ya da fibrozisi önleyemiyor.

Pemafibrate etken maddesi, hücrenin içinde PPARα etkisini taklit ediyor. Peki bu madde, orucun koruyucu etkisini taklit edebilecek mi? Araştırmacılar bu soruyu fareler üzerinde araştırdı. Pemafibrate'in 5:2 orucunda gözlenen bazı olumlu metabolik değişiklikleri başlattığı gözlemlendi. Yani bu madde, aralıklı oruç tutmanın koruyucu etkisini kısmen taklit edebildi! Mathias Heikenwälder bunu şöyle açıklıyor:

Pemafibrate ile sadece bir anahtar oyuncuyu etkinleştirebildiğimiz için bu pek de şaşırtıcı değil. Ne yazık ki PCK1'in etkisini taklit edebilen bir ilaç daha mevcut değil.

Karaciğer Tedavisi Olarak Aralıklı Oruç

Heikenwälder ve ekibi aralıklı orucun karaciğer iltihaplanmasını önleyici etkilerine odaklanmışken 5:2 diyetinin mevcut kronik karaciğer iltihabını hafifletip hafifletemeyeceğini de araştırdı.

Bu amaçla takım, aylarca yüksek şeker ve yüksek yağlı bir diyetten sonra karaciğer iltihabı geliştiren fareleri inceledi. Aynı yüksek yağ ve yüksek şeker diyetinde 5:2 aralıklı oruç diyeti ile geçen dört aydan sonra bu hayvanlar, açlık yaşamayan kontrol grubu ile karşılaştırıldı. Açlık yaşayan fareler daha iyi kan değerleri, daha az karaciğer yağlanması ve karaciğer iltihabı, ayrıca hepsinin üstüne daha az karaciğer kanseri geliştirmişlerdi ve karaciğerde daha az kanser odağına sahiplerdi. Baş araştırmacı Heikenwälder konuyu şöyle özetliyor:

Bu bize 5:2 aralıklı orucunun hem karaciğer iltihaplanmasını hem de karaciğer kanserini önlemede, ayrıca zaten var olan kronik karaciğer iltihaplanmasının tedavisinde büyük bir potansiyeli olduğunu gösteriyor. Umut verici sonuçlar, aralıklı orucun fareler gibi insanları da kronik karaciğer iltihabına karşı koruyup korumadığını göstermek için hastalarda yapılacak çalışmaların önünü açıyor.

Bu Deneyde Fareler Üzerinde Çalışmak Neden Gerekliydi?

Yüksek kalorili dengesiz bir diyet ve hareketsiz bir yaşam tarzı, Dünya'nın birçok yerinde obezitenin keskin bir biçimde yükselmesine katkı sağlıyor. Obezite, ayrıca etkisi altında olanların bir dizi ikincil hastalık geliştirme riskini de arttırıyor; bunlara kardiyovasküler hastalıklar, metabolik hastalıklar, kanser ve eklem problemleri de dahil. Bu korelasyonları anlamak ve hedefe yönelik hareket etmek son derece önemli.

Çeşitli organ ve sistemler, obeziteyle ilgili sağlık sorunlarının gelişiminde birlikte rol oynuyor. Karaciğer, pankreas, beyin, lenfatik organlar ve yağ dokusu, kültür kabında simüle edilemeyecek şekilde bir arada çalışıyor. Ayrıca bağırsak da karaciğer iltihaplanmasında rol oynayabiliyor. Yani karaciğer kanserinin spontane gelişimi, yağlı bir karaciğerden elde edilen sonuçlar ve tüm bu faktörler etkileşime girdiğinde bu kapsamda araştırılabilir.

Ayrıca vücudun çevresinden yağlı karaciğere göç eden, orada etkin olduktan sonra vücuda geri dönen bağışıklık hücrelerinin etkisi de göz önüne alınmalıdır. Bu yalnızca bozulmamış bir organizmada incelenebilir. Ayrıca fareler üzerindeki deneyler, hangi uzunluktaki açlık periyodunun sirkadyen ritim bağlamında en yararlı sağlık etkisi yaratacağını anlamak için gereklidir.

Günümüzde 5:2 oruç rejimi gayet popülerdir. Belirli bir gıda sınırı olmadığı ve kişisel ihtiyaçlara göre değiştirilebildiği için günlük yaşama uyum gösterebilecek bir rejim olduğu söylenebilir. Heikenwälder son olarak şunları söylüyor:

Tüm bunlarla birlikte, uzun dönemde sıkı bir diyete sadık kalamayacak insanlar her zaman olacaktır. Bu yüzden hangi ilaç kombinasyonları ile aralıklı açlığın koruyucu etkilerini tam olarak taklit edebileceğimizi araştırıyoruz.