Albert Einstein, Göreliliği Tarif Ederken "Sıcak Soba ve Güzel Kız" Benzetmesi Yaptı mı?

İddia

Albert Einstein, göreliliği tarif etmek için "Hoş bir kızla iki saat oturduğunda bunu bir dakika sanırsın, ama kızgın bir sobanın başında bir dakika oturduğunda iki saat sanırsın. Görelilik budur." demiştir.

Gerçek mi?

İspatsız

Sözün Kökeni

Quote Investigator, bu sözün Einstein tarafından söylendiğine dair doğrudan bir kanıt bulamadıklarını açıklamıştır. Bu alıntının doğruluğu konusunda kesin bir bilgi olmamakla birlikte, bu sözün Einstein'ın sekreteri tarafından söylendiği ve daha sonra popülerleştiğine dair yaygın bir görüş vardır. Ancak sözün kaynağı net olarak belirlenememiştir.

Söze dair bulunan en eski kanıt 15 Mart 1929'da The New York Times gazetesinde yayınlanmıştır:

Einstein ile ilgili çok sayıda anekdot dolaşmaktadır. Bir keresinde bir sekreter kıza, göreliliğin gerçekte ne anlama geldiğini öğrenmek isteyen meraklı araştırmacılar tarafından rahatsız edildiğinde şöyle cevap vermesini söylemiş: 'İki saat boyunca güzel bir kızla oturduğunuzda geçen zaman sadece bir dakikaymış gibi gelir, ancak bir dakika boyunca sıcak bir sobanın üzerinde oturduğunuzda iki saat geçmiş gibi hissedersiniz. İşte bu göreliliktir.'

Bilgiler

Einstein, 1905 tarihli Hareket Eden Cisimlerin Elektrodinamiği Üzerine başlıklı makalesinde Özel Görelilik Teorisi'ni (veya İzafiyet Teorisi) ileri sürmüştür. Özel Görelilik Teorisi, Evren'i oluşturan uzay-zaman dokusunun doğasına yönelik geliştirilen bir teoridir; yani uzay ve zaman arasındaki ilişkiyi açıklar. Teorinin, zamanın göreliliği ve ışık hızının sabit olması gibi pek çok sonucu vardır.

Albert Einstein özellikle Görelilik Teorisini ilk kez sunduğunda geniş bir basın ilgisiyle karşılaşmış ve basın, görelilik teorisinin ne anlama geldiğini ve zamanın göreliliği kavramını açıklamasını istemiştir. Bu basın ilgisi, görelilik teorisini halk tarafından anlaşılabilir kılmıştır.

Einstein, bilimin popülerleştirilmesi için büyük bir çaba göstermiştir. Kendi çalışmalarını açıklamak ve bilimi halk için daha anlaşılır hale getirmek adına sık sık popüler dergilerde ve gazetelerde yazılar yazmıştır. Einstein, Relativity: The Special and General Theory adlı kitabında görelilik teorisini daha geniş bir kitleye anlatmayı amaçlamıştır.

Kaynaklar Ne Söylüyor?

En başta da belirttiğimiz üzere pek çok kaynakta iddianın farklı versiyonları mevcuttur. Bunlardan birisi de Texas'taki yerel bir gazetede 2 Haziran 1930'da yayınlanan bir versiyondur:

Prof. Einstein'ın, ziyaretçilerine görelilik hakkında şu açıklamayı yapması için bir sekreter tuttuğu söylenir: 'Güzel bir kız kucağınızda bir saat oturduğunda, geçen süre bir dakika gibi gelir. Kızgın bir sobanın üzerinde bir dakika oturduğunuzda ise bir saat geçmiş gibi hissedersiniz.'

Ayrıca 6 Haziran 1930'da Madison, Wisconsin yerel gazetesinin haftalık baskısında da farklı bir versiyon yayınlanmıştır:

Rivayete göre Einstein teorisini ilk açıkladığında göreliliğin ne olduğuna dair sorularla o kadar bombardımana tutuldu ki, evine akın eden insanlara cevap vermesi için bir sekreter tuttu ve sekreterine teoriyi şöyle açıklamasını söyledi: 'Güzel bir kızın kucağında bir saat oturursanız, size bir dakika geçmiş gibi gelir. Kızgın bir sobanın üzerinde bir dakika oturursanız, geçen süre size bir saat gibi gelir.'

Princeton University Press'in 2010 tarihli referansı The Ultimate Quotable Einstein kitabında ise şöyle bir betimleme bulunmaktadır:

Parktaki bir bankta güzel bir kızla bir saat oturduğunuzda zaman bir dakika kadar hızlı geçer, ama sıcak bir sobanın üzerinde bir dakika oturmak size bir saat gibi gelir."

Sonuç

İddiadaki sözün kim tarafından söylendiği hakkında kesinlik yoktur. Quote Investigator, yaptığı açıklamada şöyle belirtmiştir:

Einstein muhtemelen bu sözün bir versiyonunu bir sekretere söyledi ve 1929'da sekreter bunu muhabirlere iletti. 1930'larda Helen Dukas, Einstein'ın aracısı olarak çalışıyor ve muhtemelen bu cümleyi kullanıyordu.

Einstein'a atfedilen ancak Einstein'ın hiçbir zaman söylemediği diğer sözlerle ilgili yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.