Absent: Yeşil Peri Olarak da Bilinen Absinthe İçkisinin Alkol Oranı, Onu Halüsinojen Yapmaya Yeter mi?

“Yeşil Peri” (Fr: "la fée verte") olarak da anılan Absent (veya orijinal ismiyle Absinthe), 1900’lerin başında Fransa, İsviçre, Amerika Birleşik Devletleri ve diğer birçok ülkede yasaklanmıştı. Yetkililer, bu yüksek alkollü içkiyi çocukları suçlulara dönüştürmek, ahlaksızlığa teşvik etmek ve cinayetlere ilham vermekle suçluyorlardı!

Buna sebep olan şeyin, Absent'in halüsinojen içerikli olduğu ve dolayısıyla insanlara gerçek olmayan şeyler (örneğin "periler") gösterdiği iddia ediliyordu. Bu durum, Absent'in popüler kültürde köklü bir yer edinmesine neden oldu. Örneğin Türkiye'de Behzat Ç. dizisinde de bir sahnede bu içkiye yer verildi:

Halbuki Absent, Amerika Birleşik Devletleri’nde alkollü içeceklerin yasak olduğu dönemde üretilen herhangi bir alkollü içki ile birebir aynı işlemlerden geçiyordu. Bugün biliyoruz ki anason aromalı ve çok yüksek alkollü bir içecek olan Absent, eğer standartlara uygun şekilde üretilirse, diğer likörlerden yapısal olarak daha tehlikeli değildir. Bu arada söylemek gerekir ki Absent, şeker eklenerek şişelenmediği için bir likör değil, bir spirittir.

2023 yılı itibariyle miktarına ve alkol oranına bağlı olarak ABD'de 28 ila 120 dolar arasında, Türkiye'de 2165 ila 3000 lira arasında satılan Absent'e popülerliğini kazandıran ve dikkatli tüketilmemesi halinde tehlike doğurup halüsinojenlerle kıyaslanmasına neden olan şey, üretiminde kullanılan malzemelerin sıra dışılığı değil, aşırı yüksek alkol oranıdır.

Absent’in suçlandığı halüsinasyon masalları (örneğin Absent içenlerin sokaklarda deliler gibi koştuğu iddiası), Oscar Wilde ve hayali laleleri, Van Gogh'u delirten içecek olduğu iddiaları, insanların sebep olduğu aile katliamları ve ani ölümler, Absent'in %45 ila %74 arasında ölçülen çok yüksek bir alkol oranından ileri gelmektedir. Bu oranlar, 90 ila 148 dereceye tekabül etmektedir. Kimi Absent ise %90 civarında alkol oranı ile üretilmektedir. Viski gibi sert sayılabilecek bir alkollü içeceğin bile %40 (80 derece) olan alkol oranı olduğu düşünülecek olursa, Absent tüketiminin neden dikkatli bir şekilde yapılması gerektiğini izah edecektir.

Absent, tanım gereği bir halüsinojenik değildir; fakat alkol oranları ve bitkisel aroması onu diğer alkollü içeceklerden net bir şekilde ayırır.

Absent Nasıl Üretilir?

Geleneksel Absent, anason, rezene ve içkiye ismini veren pelin otuna (Artemisia absinthium) çeşitli diğer maddelerin karıştırılmasıyla yapılır. Anason, rezene ve pelin otu alkole yatırılır ve daha sonra bu karışım damıtılır. Damıtma işlemi, bitkisel yağların ve alkolün buharlaşmasına neden olur ve su ile acı özler bitkilerden ayrılır. Rezene, anason ve pelin yağları daha sonra bir soğutma alanındaki alkolle yeniden yoğunlaşır ve damıtıcı, ortaya çıkan sıvıyı, Absent’i olması gereken alkol derecesine düşürür (bu oran, markaya veya yerel yasalara göre farklılık göstermektedir). Bu noktada Absent berraktır - ki birçok üretici, damıtma işleminden sonra, Absent’in klasik yeşil rengini elde etmek için, karışıma bazı otlar ekler. Bu yeşil rengi veren, bitkilerin klorofil yapısıdır.

İçkinin ve muhteviyatının modern analizlerine bakıldığında, Absent’le ilişkilendirilen ölüm vakalarının aslında alkolizm dolayısıyla veya alkol zehirlenmesi ve sahte içkiler gibi, içeriğinde zehirli bileşenler de bulunabilen ucuz ürünlerin tüketimiyle alakalı olduğu ortaya çıkmaktadır. Eğer güvenilir olmayan satıcılardan ("merdiven altı") Absent satın alırsanız, sahte içki içme olasılığınız oldukça yüksek olacaktır ve bu, zehirlenerek ölmenize sebep olabilir. Benzer şekilde, eğer garajınızda bir damıtıcı yoksa, internette satılan kendin-yap kitleri, Absent yerine; korkunç bir tatlandırıcı likörle oluşturulmuş berbat bir bitkisel bir meşrubat yapmanıza sebep olacaktır.

Absent'e Yönelik Yasal Düzenlemeler ve "Gerçek Absent"

2007 senesinde Amerika Birleşik Devletleri de Absent’in 100 senelik yasağını kaldırmıştır. Avrupalı damıtıcılar yeniden Yeşil Peri’yi Amerika Birleşik Devletleri’ne ithal etmeye başlamıştır; ancak bu defa da kokteyl ve Absent meraklıları, yeni Absent’in halen aslına sadık olup olmadığını tartışmaktadırlar.

Günümüzde "gerçek Absent'in birçok ülkede yasak olduğuna" yönelik yaygın bir mit olsa da, "gerçek Absent" diye bir şey bulunmamaktadır. Örneğin ABD gibi bazı ülkelerde bourbon gibi içeceklerin çok net tanımları olsa da (ABD'de üretilmiş olmalı, en az %51 mısırdan yapılmış olmalı, yeni ve karbonlaşmış meşe varilinde yaşlanmalı, varile 125 dereceden yüksek 80 dereceden az alkollü girmemeli, su dışında hiçbir şey katılmamalı gibi); Absent için böyle bir tarif bulunmamaktadır. Sadece İsviçre'de Absent olarak işaretlenecek içeceklerin distile edilmiş olması, doğal renklendirici kullanmaması ve belirli katkı maddelerini içermemesi gerekmektedir; ancak bu, diğer alkollerin tanımına göre çok gevşek bir tanımdır. Dolayısıyla günümüzde Van Gogh'un içtiği Absent ile birebir aynı Absent'i içmek mümkündür.

Absent, çok net bir tanıma sahip olmadığı için, günümüzde birçok ülkede net bir şekilde yasaklanmış değildir. Sadece belirli alkol düzeylerinin üzerindeki içecekler genel olarak yasaklı ise, Absent de muhtemelen bu yasaklara dahil olacaktır.

Halüsinasyon İddialarının Kaynağı: Thujone!

Absent’e "halüsünojen" unvanını kazandıran etkin kimyasal madde, pelin otunda bulunan thujone isimli bir maddedir. Aslında yüksek dozlarda thujone, zehirlidir. Çünkü thujone, bir gama-aminobütrik asit (GABA) engelleyicidir - ki yeterince alındığında beyindeki gama-aminobütrik asit reseptörlerini engelleyerek, istemsiz kasılmalara neden olabilmektedir. Bu madde pek çok besinde (mazı, servi, ardıç, adaçayı, nane vs.) doğal olarak bulunsa da, bu bitkilerin hiçbirinde size zarar verecek dozda değildir.

wikipedia

Absent üretimindeki damıtma sürecinin sonunda da üründe çok az miktarda thujone bırakılmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde ve Avrupa Birliği'nde thujone seviyesi litre başına 10 miligramla sınırlandırılmıştır. Modern bilim sayesinde bugün biliyoruz ki, bir insanın Absent içindeki thujone’dan zehirlenmeden epey önce, çoktan alkol zehirlenmesinden ölecektir.

Dahası, yüksek dozlarda alındığında bile thujone’un halüsinojenik etkiye sahip olduğuna dair bir kanıt yoktur. Örneğin Journal of Studies on Alcohol dergisinde yayınlanan bir makalede, kilogram başına 0.28 miligram gibi yüksek thujone tüketiminin dikkat toplamayı zorlaştırdığı gösterilse de, kilogram başına 0.028 miligram gibi düşük dozlarda normal alkolden farklı herhangi bir etkiye rastlanmamıştır. Yüksek dozda tüketimde bile denekler, normal alkol ile yüksek thujone içerikli alkolü ayırt edememişlerdir.

Örneğin Absent yasaklarına sebep olan ve 1905’te ailesini öldüren adamın kayıtları incelendiğinde, şahsın o sabah kalktığı andan itibaren gün boyunca içki tükettiği, bir noktada Absent de tükettiği görülmektedir. Yani söz konusu katliamın doğrudan Absent ile bir ilgisi yoktur; alkolizm ile ilgisi vardır.

Peki ya Oscar Wilde? Şüphesiz şair, yürüyen laleleri, tüm gece Absent içtikten sonra, sabahın ilk ışıklarında bardan çıkarken görmüş veya duygularını yaratıcı ve sanatsal bir dille durumunu teşbih etmiştir. Absent'in ona gerçekten yürüyen laleler gösterdiğini kanıtlamak mümkün değildir.

Yani Absent'in halüsinojenik veya "anormal" etkileriyle ilgili iddiaların muhtemelen tamamı uydurmadır. Özellikle de "gerçek Absent" olarak anlatılan, eski zamanlarda "merdiven altı" şekillerde üretilen Absent içine karışan tehlikeli kimyasallar, bu mitlerin kaynağı olabilir.