Halüsinojen Maddeler ve Psikedelik Yaratıcılık: Beynimizi mi Kandırıyoruz, Kendimizi mi Kandırıyoruz?

Psikedelik, yani "hayal gördüren" maddelerin yaratıcılık üzerindeki etkileri üzerine yapılan bir deney, aslında yaratıcı şekilde kurulmuş bir aldatmacaydı.

Otuz üç cesur gönüllü, psikedelik maddelerin yaratıcılık üzerindeki etkileri üzerine yapılan bir deneyde yer almayı kabul etti. Titiz tıbbi taramalardan geçtikten sonra, gönüllüler özel olarak hazırlanmış bir hastane odasına kabul edildi ve her birine 4 miligramlık dozlar halinde sentetik halüsinojen verildi.

15 dakika içinde algıda çarpıklık, duygudurum değişiklikleri ve bazen de endişe gibi farklı etkiler hissetmeye başladılar. Birçok katılımcı, daha önceki çalışmalarda orta veya yüksek dozda LSD ya da başka psikedelik maddeler alan insanlarda görülenden daha güçlü değişiklikler yaşadıklarını bildirdiler.

Sonunda, üç buçuk saat sonra deney sona erdi ve maddenin etkisi geçti. Baş araştırmacı gönüllüleri bir araya topladı ve her şeyin incelikle düşünülmüş bir aldatmaca olduğunu açıkladı. Aldıkları, sadece plasebo haplardı.

Bu muhteşem hikaye, Jay A. Olson öncülüğünde McGill Üniversitesi'nden araştırmacıların Psychopharmacology dergisinde yayımlanan makalesinden alındı. Buna “olmayan şeyle kafayı bulmak” deniyor: plasebo psikedelikler ve bağlamsal faktörler.

İyi Bir Aldatmaca İçin Sıkı Çalışıldı!

Makalede, araştırmacıların bu madde alımı çalışmasında inandırıcı bir atmosfer yaratmak ve plasebo etkisini kolaylaştırmak için nasıl büyük bir çaba harcadıkları da yer alıyor. Örneğin, çalışmanın yapıldığı Montreal Nöroloji Enstitüsü'ne geldikten sonra, katılımcıların hepsi beyaz giymiş çok sayıda araştırmacı (gerçekten ihtiyaç duyulandan daha fazla) tarafından karşılandı ve deney odası hastane güvenliği tarafından korundu. Bunların hepsi aslında gösterinin bir parçasıydı.

Araştırmacılar aynı zamanda bunun bir aldatmaca olduğunu bilen, ama katılımcıymış gibi davranan sahte denekler de kullandılar. Çalışma, her birinde yaklaşık 16 gerçek gönüllü ve yedi gizli sahte deneğin bulunduğu iki deney oturumundan oluşuyordu.

Discover Magazine

Sahte denekler en başından itibaren farklı beklentiler oluşturmaya çalıştılar. Lobide beklerken, "Arkadaşım bu deneye geçen hafta katıldı ve muhteşem zaman geçirdiğini söyledi." gibi laflar ettiler. Deney sırasında, sahte deneklere gerçek katılımcıları "hızlandırmaları ve yönetmeleri" talimatı verildi - yani bu “madde etkisi”ni başkalarının onlara söylediği şekilde taklit edecek ve abartmak zorunda kaldılar.

Aldatmaca Ne Kadar Başarılıydı?

Bu dikkate değer ve muhtemelen bildirilen en ayrıntılı plasebo etkisi çalışması. Ama bu aldatmaca ne kadar işe yaradı? Yazarlar, gerçeği açıkladıktan sonra bazı katılımcıların hayrete düştüklerini söylüyorlar. Bununla birlikte, %35'i bilgi verilmeden hemen önce sorgulandıklarında plasebo aldıklarından “emin” olduklarını söyledi. Sadece %12'si gerçek bir psikedelik ilaç aldıklarından “emin” ve bu da aldatmacanın sadece kısmen başarılı olduğunu gösteriyor.

Katılımcılardan bazıları “psikedelik etkiler” anketinde çok güçlü şeyler hissettiklerini bildirdi. Ancak, bildirilen etkilerin “içgörü” ve “mutluluk” gibi daha soyut şeyler olduğunu fark ettim. Hiçbir katılımcı, güçlü doz bir yana, düşük doz LSD alımında bile görülen halüsinojenik maddelerin gerçek etkilerine (karmaşık ya da olmayan şeyleri görmek gibi) eşit bir şey yaşadıklarını bildirmediler.

Yani bana öyle geliyor ki, bu deney, yalnızca bazı “psikedelik” etkilerin ayrıntılı bir plasebo çalışması ile üretilebileceğini gösteriyor, hepsinin değil.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Son olarak, bu detaylı bir şekilde kurgulanmış hileli deney etik miydi? Olson ve diğer araştırmacılar, deneyden sonra tüm katılımcıların tamamen bilgilendirildiklerini ve aldatıldıklarını öğrendiklerinde bile verilerinin kullanılmasına izin verdiklerini söylüyorlar. Çalışma etik kurulundan gerekli onayı da aldı.

Çalışmanın herhangi bir şekilde etik dışı olarak adlandırılabileceğini düşünmüyorum, ancak bunun gibi çok fazla çalışma yürütmenin akıllıca olup olmayacağını merak ediyorum. Bu tür çalışmalar çok fazla yayımlanırsa, gönüllüler bu madde deneylerinden birinde olduklarından şüphelenebilir - bu da deneyin tüm amacını yerle bir edebilir.