Roma Dönemi dediğinizde hangi dönemdeki olayları merak ettiğinizi belirtmeniz gerekmektedir. Şayet Roma İmparatorluğunun 4 ayrı döneme ayrıldığını bilmemiz gerekir. Bunlar sırası ile;
- Krallık Dönemi (Regnum) MÖ 753 – 509
- Cumhuriyet Dönemi (Res Publica) MÖ 509 – MÖ 27
- İlk İmparatorluk Dönemi (Princibatus) MÖ 27 – MS 235/284
- Son İmparatorluk Dönemi (Dominatus) MS 284 – MS 476/1453
Sorunuza baktığımızda hangi Roma dönemlerindeki olayları merak ettiğinizi belirtmediğiniz için sizlere kronolojik olarak yaşanmış önemli olayları listeleyeceğim özet şekilde birkaç kelime ile yaşanan olaylara ışık tutmaya çalışacağım. Ayrıntılı bir araştırma yapmak isterseniz Bay Leonidas’ın önermiş olduğu kitapları ve kaynakçada belirttiğim kaynakları inceleyip daha derin bir bilgiye sahip olabilirsiniz. Saygılar sevigler.
Kronolojik Roma Tarihi
MÖ 753: Roma Krallığı, ilk Roma Kralı ünvanı ile tanınacak olan Romulus ve kardeşi Remus tarafından resmen kurulmuş oldu.
MÖ 620: Roma’nın limanı Ostia’nın muhtemel inşa tarihi
MÖ 753 – 616: Romulus, Numa, Pompilius, Tullus Hostilius ve Ancus Marcius’un krallıkları. Pleb ve Patricii sınıflarının ortaya çıkması
MÖ 509: Roma Krallığı devrilerek Lucius Junius Brutus tarafından Roma Cumhuriyeti resmen kurulmuş oldu.
MÖ 497: Roma Forumu‘nda Saturn‘e adanan ilk tapınak inşa edilmiştir.
MÖ 495: Roma’nın son kralı Lucius Tarquinius Superbus, Cumae’de sürgünde öldü.
MÖ 451: Roma Hukukunun gelişiminde ve günümüz Avrupa Hukununun temelini oluşturan On İki Levha Kanunları çıkartılmıştır.
MÖ 443: Censor ünvanlı mevkin oluşturulması.
MÖ 400: Roma’nın kurucu ikizleri Romulus ve Remus efsanesinin kaydedilmesi
MÖ 390: Galyalılar Roma’yı yağmaladılar.
MÖ 387: Brennus adlı Kelt liderinin Allia’daki Romalıları yenmesi Galya Felaketi olarak adlandırılmıştır.
MÖ 380: Roma’nın yeniden inşa edilmesi ve etrafının surlarla güçlendirilmesi
MÖ 343 – 341: I.Samnit Savaşı. İki taraf da galip gelememiştir.
MÖ 340: Latin ayaklanması. Latinlerin eşitlik isteği. Roma kazanır.
MÖ 327 – 304: II. Samnit Savaşı. Roma lehine barış imzalanmıştır.
MÖ 298 – 290: III. Samnit Savaşı. Samnitler İtalya’nın hakimiyeti için Etrüsk, Galler, Lucan ve Umbralar ile ittifak oluşturur. Roma kazanır. Adriyatik Denizi’ne kadar sınırları genişler.
MÖ 280 – 272: Roma – Tarentum Savaşı. Epiros kralının desteği. Roma kazanır. Güney İtalya’nın egemenliği
MÖ 264 – 241: I. Kartaca Savaşı (I. Pön Savaşı), Messana krizi. Roma Agrigentium kentini ele geçirir, deniz savaşı kazanılır. Roma ordusu Afrika’ya çıkar ve geri püskürtülür. Lilybaeum açıklarında ikinci deniz zaferi. Sicilya Eyaleti kurulur.
MÖ 218 – 201: II. Kartaca Savaşı (II. Pön Savaşı), Hannibal’in İtalya’ya girmesi. Maximus’un yıldırma taktiği, Varro’nun yenilgisi. Roma Kartaca’ya yürür. Scipio ile Hannibal’in Zama’da karşılaşması. Kartaca yenilir. Ağır antlaşma imzalanır. Roma Batı Karadeniz Bölgesi’nin hakimi olur. Bkz. (İlgili tarihi anlatığım blogumu okuya bilirsiniz https://evrimagaci.org/blog/hannibal-barca-romanin-en-buyuk-dusmani-19601)
MÖ 215 – 205: I.Makedonya Savaşı. Roma Pergamon, Atina, Aitolia Birliği ile ittifak yapar. Makedonlar Aitolia’ya karşı zafer kazanır. Roma Ilyria’daki toprakların bir kısmını Makedonya’ya verir.
MÖ 200 – 197: II. Makedonya Savaşı. V.Philippos’un Ptolemaioslar’ın Trakia kıyılarındaki topraklarını ele geçirmesi. Pergamon ve Rodos Roma’dan yardım ister. Roma ordusu Illyria’danYunanistan’a ilerler. Roma kazanır.
MÖ 192 – 188: Roma-Selevkos Savaşı. Selevkoslar’ın Yunanistan’a girişi. Antiokhos yenilir. Roma Anadolu’ya geçer. Magnesia Savaşı. Roma galip gelir.
MÖ 171 – 168: III.Makedonya Savaşı. Pergamon’un şikayeti. Roma galip. Vasal krallık statüsü.
MÖ 149 – 146: III. Kartaca Savaşı (III. Pön Savaşı) Kartaca-Numidia Savaşı. Kartaca kenti kuşatılır. Tamamen tahrip edilir. Afrika Eyaleti’nin kurulması.
MÖ 133: Attalos Pergamon topraklarını vasiyet ile Roma’ya bırakır. Aristonikos İsyanı. Asia Eyaleti’nin kurulması. Gracchus’un reform hareketi.
MÖ 111 – 107: Iugurta Savaşı. Iugurta yenilir.
MÖ 104: Germanlara karşı başarı sağlanır. Marius’un askeri reformları. Proletarii askere alınır. Cohortes sistemi kurulur.
MÖ 91 – 88: Müttefikler Savaşı. Müttefik kentlerin yurttaşlık talebi. Müttefikler yenilir ancakyurttaşlık verilir.
MÖ 88 – 85: I.Mithridates Savaşı. Mithridates Asia’ya saldırır 80.000 Romalıyı öldürür. Sulla’nn zaferi. Mithridates işgal ettiği yerlerden çekilir.
MÖ 83 – 81: II. Mithridates Savaşı. Murena’nın ordusu Pontos’da bozguna uğradı.,
MÖ 82 – 78: Sulla diktatörlüğü. Sulla’nın reformları. Anayasa aristokratların lehine düzenlenir. Senato’ya veto hakkı verir, senatör sayısı 600’e çıkarılır. Questorların sayısı 10’a çıkarılır. Censorluğu kaldırır.
MÖ 80: Sulla döneminde Olimpiyat Oyunları bir kereliğine Roma’ya taşınmıştır
MÖ 74 – 62: III. Mithridates Savaşı. Mithridates Bithynia’yı işgal eder. Roma kazanır. Pontos Roma kontrolüne girer. Pompeius Mithridates’i Pontos’u terk etmeye zorlar.
MÖ 63: Syria (Suriye) ve Filistin toprakları Roma’ya katıldı. Catilina olayı.
MÖ 58 – 50: Gallia’nın fethi gerçekleşir.
MÖ 55: Büyük Pompey, Roma’daki ilk taş tiyatroyu inşa etmiştir.
MÖ 55 – 54: Julius Sezar’ın İngiltere seferleri.
MÖ 49: Caesar ordusuyla Roma’ya girer.
MÖ 48: Pharnakos Savaşı. Caesar savaşı kazanır.
MÖ 47: Roma – Bosporos Savaşı. Caesar Tokat’ta galip gelir.
MÖ 44: Caesar yaşam boyu diktatör seçilir. Roma’da imar faaliyeti başlatır. Senatus üyelerinin sayısı 900’e çıkarılır. Mısır takvimi kabul edilir.Anadolu’da ilk koloniler kurulur.
MÖ 40: Antonius ile Octavianus’un arası açılır. Octavianus Perusia’yı kuşatır. Antonius teslim olur. Onu affeder. Antonius Cleopatra’nın yanına gider. Tekrar karşı karşıya gelirler. Yapılan antlaşmada Antonius doğunun Octavianus batının, Lepidus K.Afrika’nın hâkimi olur.
MÖ 31: Actium Savaşı. Octavianus kazanır.
MÖ 27: Principatus – İmparatorluk Döneminin Başlaması
MÖ 25: Galatia Roma eyaleti yapıldı.
MÖ 24: Arabia Roma’ya bağlandı.
MÖ 14: Bosporos Krallığı vasal krallık oldu.
MÖ 13: Roma’da Marcellus Tiyatrosu’nun resmi açılışı.
MS 1 – 100: Mithraizm Roma imparatorluğuna yayılmıştır
MS 14: Augustus’un ölümü. Ölümünün ardından aynı sene, Augustus tanrılaştırılır.
MS 14 – 16: Germania Seferi
MS 17: Kappadokia ve Kommagene eyalet yapıldı, Kilikia Syria ile birleştirildi.
MS 42: Muretania Roma’ya katılır.
MS 43: Britannia Roma’ya katılır. Lykia Roma eyaleti olur.
MS 44: Iudaea Roma eyaleti olur.
MS 46: Trakya eyalet olur.
MS 64: Nero – Roma yangını.
MS 55 – 63: Armenia ve Parthia’ya sefer.
MS 65: Yahudi İsyanı patlak verir.
MS 68: Gallia ve Hispania ayaklanması. Iulius-Cladius Hanedanlığı’nın sonu.
MS 69: Dört İmparatorlar Yılı. Galba, Otho, Vitellius, Vespasianus.
MS 70: Titus Yahudi İsyanı’nı bastırır.
MS 79: Vezüv’ün patlaması. Pompeii, Herculaneum ve Stabiae lavlar altında kalır.
MS 80: Veba salgını.
115 – 116: Doğu seferi. Seleukeia, Ktesiphon ve Babylon Romalılar’a geçti.
133/4: II.Yahudi İsyanı. İsyan bastırıldı. Evlatlık imparatorlar döneminin sonu.
148: Roma’nın kuruluşunun 900. Yılı kutlanır.
190: Roma’daki kıtlığın doruğa ulaşması.
192: Commodus öldürülür. Antoninler’in sonu.
313: İmparator I. Konstantin, din özgürlüğünü tanıyarak Hıristiyanlara yönelik zulmü sona erdirdi.
330: Konstantinopolis'in (İstanbul) Roma İmparatorluğu'nun yeni başkenti olarak adanması.
380: İmparator Theodosius I, Hristiyanlığı imparatorluğun resmi dini ilan etti
395: İmparatorluğun Doğu ve Batı olmak üzere ikiye bölünmesi.
410: Vizigot Alaric Roma'yı yağmaladı.
429–431: Vandallar Kuzey Afrika'yı fethetti.
476: Ostrogotlar Batı'daki son Roma imparatorunu devirdi.
452: Hun İmparatoru Attila İtalya'yı işgal etti.
527–565: I. Justinianus'un saltanatı; Ayasofya kilisesini inşa eder; Roma hukukunu kanunlaştırır; Kuzey Afrika, Sicilya ve İtalya'yı yeniden fetheder.
536: Flavius Belisarius Roma’yı ele geçirir.
568: Cermen kabilesi Lombardlar İtalya'yı işgal etti.
608: Roma’daki Panteon bir Hıristiyan kilisesine dönüştürülmüştür
614: Persler Kudüs'ü ele geçirdi.
730: Anglosakson dünyasının ilk tarih yazarı Aziz Muhterem Bede (672-735) Flavian Hanedanı Anfitiyatrosunu ilk olarak Colosseum adıyla anmıştır.
754: İmparator V. Konstantin dini resimlerin yapılmasını yasakladı (İkonoklazm)
800: Papa Leo III, Şarlman'ı Roma'da Kutsal Roma imparatoru olarak taçlandırdı.
843: Dini imgelere saygı yeniden sağlandı ve İkonoklazma sona erdi.
988: Ortaçağ Slav devleti Kiev, Rus Prens Vladimir'in (hükümdarlığı 980-1015) saltanatı sırasında Hristiyanlığı resmî din olarak kabul etti.
1054: Ortodoks ve Roma Katolik Kiliseleri Arasında Büyük Bölünme.
1071: Malazgirt Savaşı; Selçuklular tarafından, Muhammed Alparslan önderliğinde Anadoluda Doğu Romalıları yendi.
1081–1185: Komnenos hanedanı Roma’nın hakimiyetliğine geçti. Doğru Roma 1453’te yıkıldıktan sonra 1461’e kadar Trabzon İmparatorluğunun hakimi olmuşlardır.
1096–1099: I. Haçlı Seferi; Kudüs Selçuklu Türklerinden alındı
1187: Mısır ve Suriye Sultanı Selahaddin Eyyubi Kudüs'ü geri aldı.
1204–1261: Konstantinopolis’te Latin İmparatorluğu kuruldu.
1204: IV. Haçlı Seferi; haçlılar Konstantinopolis'i yağmalayıp işgal ettiler, imparatorluğu böldüler.
1261: İmparator VIII. Michael Palaiologos Doğu Roma tahtını geri aldı.
1329: Anadolu Osmanlıların eline geçti.
1453: Konstantinopolis Osmanlı Sultanı Fatih Sultan Mehmed tarafından feth edilerek Doğu Roma İmparatorluğu (Popüler kültürde Bizans) resmen tarih sahnesinden silinmiş oldu.
Kaynaklar
- B. İplikçioğlu. (2007). Hellen Ve Roma Tarihinin Anahatları. ISBN: 9789944750233. Yayınevi: Arkeoloji Sanat Yayınları.
- Procopius. (2008). Bizans'ın Gizli Tarihi. ISBN: 9789944884549. Yayınevi: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- S. H. Augustae. (2019). Roma İmparatorları : Hadrianus’tan Clodius Albinus’a 1. Cilt. ISBN: 9786057635372. Yayınevi: Kronik Kitap.
- S. H. Augustae. (2021). Roma İmparatorları : Antoninus Caracalla’dan Calvinus Balbinus’a 2. Cilt. ISBN: 9786057635969. Yayınevi: Kronik Kitap.
- H. Augusta. Roma Imparatorlari 3. Cilt. ISBN: 9786256989030.
- M. Beard. (2018). Spqr: Antik Roma Tarihi. ISBN: 9786052993897. Yayınevi: Pegasus Yayınları.
- P. Freeman. Iulius Caesar. ISBN: 9786057635136.
- A. Goldsworthy. Roma Tarihi - Roma Dünyasında Savaş Barış Ve Fetih. ISBN: 9789751044860.
- A. Goldsworthy. (2022). Roma Nasıl Çöktü? Bir Süpergücün Ölümü. ISBN: 9786257631679. Yayınevi: Kronik Kitap.
- K. Lomas. Roma'nin Yükselisi;Demir Cagi'ndan Kartaca Savaslarina (M.ö. 1000 - M.ö. 264). ISBN: 9786258431971.
- P. Stephenson. (2023). Yeni Roma: Doğu’daki Roma İmparatorluğu (395-700). ISBN: 9786256989245. Yayınevi: Kronik Kitap.
- C. Diehl. (2018). Bizans İmparatorluğunun Tarihi. ISBN: 9789751038524. Yayınevi: İnkılap Kitabevi.
- E. Gibbon. Roma İmparatorluğu’nun Gerileyiş Ve Çöküş Tarihi - 2. Cilt. ISBN: 9786056933523.
- T. Mommsen. (2021). Roma Tarihi 1. Cilt - Krallık Dönemi. ISBN: 9786050208597. Yayınevi: Say Yayınları.
- T. Mommsen. (2022). Roma Tarihi 2.Cilt: Krallığın Yıkılışından İtalya Birliğine Kadar. ISBN: 978-6050208771. Yayınevi: Say Yayınları.
- T. Mommsen. (2023). Roma Tarihi - Cilt 3: İtalya Birliğinden Kartaca Ve Yunan Devletlerinin Boyunduruk Altına Alınmasına Kadar. ISBN: 978-6050209563. Yayınevi: Say Yayınları.
- Vegetius. Roma Askeri Teşkilatı. ISBN: 9786052101759.
