Yenidoğan Sarılığı Evrimsel Avantaj Sağlıyor Olabilir!

Sarılık denince insanların aklına genelde sarı bir ten rengi gelir. Deride görülen bu renk tonu, alyuvarların yıkımı veya safra yolları tıkanıklığı esnasında bilirubin isimli pigmentin kanda fazla miktarda birikimi neticesinde oluşur. Bilirubin normalde yetişkinlerde karaciğerde suda çözünür hale gelip daha sonra idrarla dışarı atılır fakat yeni doğmuş bebeklerin karaciğeri henüz bunu yapabilecek kapasitede olmadığından bilirubin, dışkılama yoluyla dışarı atılamayıp kanda birikir ve sarılığa neden olur.

Yenidoğan sarılığı, zamanında doğan (term) bebeklerin yaklaşık %60'ında, erken doğanların (preterm) ise neredeyse %80'inde yaşamlarının ilk haftasında görülmektedir. Bu klinik tablo çoğu bebekte genelde sorunsuz bir şekilde atlatılsa da, eğer yakın izlem yapılmaz ve bazı durumlarda tedavi edilmez ise bebeğin beynini etkileyip birtakım gelişim sorunlarına da yol açabilir.

Diğer taraftan, dünyaya gözümüzü açtığımız ilk günlerde görülebilen ve genelde ciddi bir hal almadan atlatılabilen bu hastalık, aslında, evrimin bize sunduğu bir hediye olabilir. Öyle görünüyor ki yenidoğan sarılığı, bizi başka bir tehdide, yani kan zehirlenmesine (sepsis) karşı korumaktadır. (Konuyla ilgili araştırma Richard Hansen ve ekibi tarafından Scientific Reports adlı dergide yayımlanmıştır.)

Fast Company

Sepsis Nedir? Yenidoğan Sepsisi Niçin Meydana Gelir?

Kan zehirlenmesi ya da sepsis, vücudun kana karışan enfeksiyon ajanlarına karşı koyabilmek için bağışıklık sisteminin aşırı çalışması durumunda kendi doku ve organlarına zarar vermeye başladığı klinik bir durumdur.

Bir bebek anne karnında dışarıdan gelecek patojenlere karşı nispeten koruma altındadır. Ancak doğumu esnasında birtakım bakteri ve enfeksiyonlara daha açık haldedir. İşte yenidoğan sepsisi bebek vücudunun, bu bakteri ve enfeksiyonlarla mücadelesi sonucu ortaya çıkmaktadır ve seyri boyunca hastalığa birtakım belirtiler eşlik edebilmektedir. Yüksek ateş veya hipotermi ya da kalbin hızlı (taşikardi) veya yavaş atması (bradikardi) ile birlikte hipotansiyon da görülür. Bu gibi belirtilerin yanı sıra sarılık da en sık görülen semptomlar arasındadır.

Bilirubin Seviyesinin Yüksekliği, Kanı Temizlemeye Yardımcı Oluyor!

Sepsisin belirtilerinden biri olan sarılık (bilirubin seviyesinin yüksekliği) Aberdeen Üniversitesinden bağırsak mikrobiyolojisi uzmanı ve makalenin yazarlarından Richard Hansen'ın dikkatini çekti. Acaba sepsis olan bebeklerin kanındaki bilirubin yüksekliği, gerçekte kanı temizliyor olabilir miydi? Evrimsel geçmişimizde, antibiyotiklerin olmadığı, mağaralarda sağlıksız koşullarda doğan ve bu sebeple enfeksiyonlara maruz kalma ihtimali günümüze göre daha yüksek olan bebekleri düşündü. O günlerde, dünyaya geldikten sonra bebek yaşamını tehdit eden baş unsurun muhtemelen sepsis olabileceği aklına geldi ve kendine şu soruyu sordu: Doğumu takip eden ilk birkaç günde bilirubin seviyesinin doğal olarak yükselmesi, sepsise karşı bebek vücudunun verdiği doğal bir tepki olabilir miydi?

ASH

Bu durumu hemen araştırmaya koyuldu. Soruna evrimsel bir perspektiften yaklaştı: Sarılığın bebeğe zarar verebilme ihtimali varsa, bu zarara karşılık ne gibi bir getirisi olabilirdi?

Hansen ve ekibi araştırmaları neticesinde bu sorunun yanıtını buldu. Yaptıkları deneylerde, bilirubinin bebeklerde erken sepsise yol açan bir bakteri türünün (Gram-positive Streptococcus agalactiae) büyümesini üçte bir oranında azalttığını ve ayrıca başka bir bakteri olan bazı Staphylococcus türlerinin gelişimini engelleyebildiğini gösterdiler.

Anlaşılan o ki hafif atlatılan yenidoğan sarılığı, birtakım bakterilerin gücünü kırarak özellikle erken doğan bebekleri daha ciddi bir klinik tabloya (sepsise) karşı korumaktadır.