Yenidoğan Sarılığı Evrimsel Avantaj Sağlıyor Olabilir!
Sarılık denince insanların aklına genelde sarı bir ten rengi gelir. Deride görülen bu renk tonu, alyuvarların yıkımı veya safra yolları tıkanıklığı esnasında bilirubin isimli pigmentin kanda fazla miktarda birikimi neticesinde oluşur. Bilirubin normalde yetişkinlerde karaciğerde suda çözünür hale gelip daha sonra idrarla dışarı atılır fakat yeni doğmuş bebeklerin karaciğeri henüz bunu yapabilecek kapasitede olmadığından bilirubin, dışkılama yoluyla dışarı atılamayıp kanda birikir ve sarılığa neden olur.
Yenidoğan sarılığı, zamanında doğan (term) bebeklerin yaklaşık %60'ında, erken doğanların (preterm) ise neredeyse %80'inde yaşamlarının ilk haftasında görülmektedir. Bu klinik tablo çoğu bebekte genelde sorunsuz bir şekilde atlatılsa da, eğer yakın izlem yapılmaz ve bazı durumlarda tedavi edilmez ise bebeğin beynini etkileyip birtakım gelişim sorunlarına da yol açabilir.
Diğer taraftan, dünyaya gözümüzü açtığımız ilk günlerde görülebilen ve genelde ciddi bir hal almadan atlatılabilen bu hastalık, aslında, evrimin bize sunduğu bir hediye olabilir. Öyle görünüyor ki yenidoğan sarılığı, bizi başka bir tehdide, yani kan zehirlenmesine (sepsis) karşı korumaktadır. (Konuyla ilgili araştırma Richard Hansen ve ekibi tarafından Scientific Reports adlı dergide yayımlanmıştır.)
Sepsis Nedir? Yenidoğan Sepsisi Niçin Meydana Gelir?
Kan zehirlenmesi ya da sepsis, vücudun kana karışan enfeksiyon ajanlarına karşı koyabilmek için bağışıklık sisteminin aşırı çalışması durumunda kendi doku ve organlarına zarar vermeye başladığı klinik bir durumdur.
Bir bebek anne karnında dışarıdan gelecek patojenlere karşı nispeten koruma altındadır. Ancak doğumu esnasında birtakım bakteri ve enfeksiyonlara daha açık haldedir. İşte yenidoğan sepsisi bebek vücudunun, bu bakteri ve enfeksiyonlarla mücadelesi sonucu ortaya çıkmaktadır ve seyri boyunca hastalığa birtakım belirtiler eşlik edebilmektedir. Yüksek ateş veya hipotermi ya da kalbin hızlı (taşikardi) veya yavaş atması (bradikardi) ile birlikte hipotansiyon da görülür. Bu gibi belirtilerin yanı sıra sarılık da en sık görülen semptomlar arasındadır.
Bilirubin Seviyesinin Yüksekliği, Kanı Temizlemeye Yardımcı Oluyor!
Sepsisin belirtilerinden biri olan sarılık (bilirubin seviyesinin yüksekliği) Aberdeen Üniversitesinden bağırsak mikrobiyolojisi uzmanı ve makalenin yazarlarından Richard Hansen'ın dikkatini çekti. Acaba sepsis olan bebeklerin kanındaki bilirubin yüksekliği, gerçekte kanı temizliyor olabilir miydi? Evrimsel geçmişimizde, antibiyotiklerin olmadığı, mağaralarda sağlıksız koşullarda doğan ve bu sebeple enfeksiyonlara maruz kalma ihtimali günümüze göre daha yüksek olan bebekleri düşündü. O günlerde, dünyaya geldikten sonra bebek yaşamını tehdit eden baş unsurun muhtemelen sepsis olabileceği aklına geldi ve kendine şu soruyu sordu: Doğumu takip eden ilk birkaç günde bilirubin seviyesinin doğal olarak yükselmesi, sepsise karşı bebek vücudunun verdiği doğal bir tepki olabilir miydi?
Bu durumu hemen araştırmaya koyuldu. Soruna evrimsel bir perspektiften yaklaştı: Sarılığın bebeğe zarar verebilme ihtimali varsa, bu zarara karşılık ne gibi bir getirisi olabilirdi?
Hansen ve ekibi araştırmaları neticesinde bu sorunun yanıtını buldu. Yaptıkları deneylerde, bilirubinin bebeklerde erken sepsise yol açan bir bakteri türünün (Gram-positive Streptococcus agalactiae) büyümesini üçte bir oranında azalttığını ve ayrıca başka bir bakteri olan bazı Staphylococcus türlerinin gelişimini engelleyebildiğini gösterdiler.
Anlaşılan o ki hafif atlatılan yenidoğan sarılığı, birtakım bakterilerin gücünü kırarak özellikle erken doğan bebekleri daha ciddi bir klinik tabloya (sepsise) karşı korumaktadır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 17
- 10
- 6
- 5
- 4
- 2
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- The Conversation. Jaundice In Newborns Could Be An Evolutionary Safeguard Against Death From Sepsis. (6 Ocak 2019). Alındığı Tarih: 6 Ocak 2019. Alındığı Yer: The Conversation | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/12/2024 21:20:27 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7532
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.