Yağış Olasılığının Ne Olduğunu Gerçekten Biliyor musunuz?

Görünüşte basit bir kavram olan yağış olasılığı, giyinmeden önce hava durumunu kontrol eden çoğumuzun günlük rutininde bir yere sahiptir. Bunu tam olarak fark etmeyebilirsiniz, fakat hepimizin bir şemsiye getirmeyi veya bir geziyi iptal etmeyi seçeceğimiz kişiselleştirilmiş eşiklerimiz vardır. Bazıları için %60'lık bir yağış olasılığı şemsiye taşımayı gerektirir; bazıları için ise %80 veya daha yüksek bir oran gereklidir. Maalesef ki, çoğumuz yağış olasılığının gerçekte ne anlama geldiğine dair doğru bir fikre sahip olduğumuza emin olsak bile, durum muhtemelen böyle değil!

%60 yağış olasılığı, bir alanın %60'ının yağış alacağı anlamına gelmez. Ayrıca, belirli bir zaman diliminin %60'ında yağış olacağı anlamına veya bir tahmincinin yağmur yağacağından %60 oranında emin olduğu anlamına da gelmez. Peki, ne anlama gelir?

Ulusal Hava Durumu Servisi tarafından tanımlandığı üzere yağış olasılığı, "verilen süre boyunca bu tahminin geçerli olduğu noktaya en az 0.254 milimetre (0.01 inç) yağmur düşme olasılığıdır." Yani %60'lık bir yağış olasılığı, bu bölgede ilgili meteorolojik koşullar meydana geldiğinde en azından biraz (%60 oranında) yağmur yağacağı anlamına gelir. İşte bu, yağış olasılığıdır.

Yağış Olasılığının Hesaplanması

Belirli bir zaman diliminde belirli bir alanın yağış olasılığını bulmak için, tahmincinin güven değerini alır ve bunu yağıştan etkilenecek alanla çarparız. Diyelim ki Cleveland'ın %50'sinin yarın en az 0,01" yağış alacağından %100 emin olalım. Bu durumda yağış olasılığı, $1\times 0,5=0,5$ olduğundan %50 olacaktır. Eğer Cleveland'ın %50'sinin yarın yağmur alacağına dair tahminimizden yalnızca %80 emin olsaydık, yağış olasılığı $0.8\times 0.5=0.4$ işleminden bulunduğu üzere %40 olurdu!

Eğer bütün gün aynı yerde kalacaksanız, %40'lık bir yağış oranı 10'da 4 ihtimalle yağmur altında kalacağınız anlamına gelir. Ancak, bir alan içinde veya alanlar arasında hareket ederseniz yağmura yakalanma olasılığınız artar. WCNC Charlotte'da Baş Meteoroloji Uzmanı olan Brad Panovich bunu şöyle açıklıyor:^[1]

Mekân değiştirmek, daha fazla piyango bileti almaya benzer. Aldığınız her bilet kazanma (yani ıslanma) şansınızı arttırır.

Bugüne kadar yağış olasılığı konusunda yanıldıysanız, yalnız değilsiniz! Hava durumu tahminleri 1960'ların sonlarından beri Amerika Birleşik Devletleri'nde halkın kullanımına açık, fakat yapılan araştırmalarda katılımcıların %35 ila %73,8'i meteorolog olsalar bile yağış olasılığını yanlış tanımlıyor!^{[2], [3]} İnsanlara yanlış bir şekilde karasal yağış olasılığı %si tanımını öğreten 2019 tarihli viral bir TikTok içeriği ise işleri hiç de iyiye götürmedi.

Aslında, bu içerikten sonra meteorologların hava durumunu tanımlamak için kullandıkları "ince yağan kar" veya "yer yer sağanak" gibi belirsiz terimlerin bile oldukça katı tanımları olduğu ortaya çıktı.^[4] Ulusal Hava Durumu Servisi, bir tahmindeki kesinlik derecesini bildirmek için belirli ifadeler kullanır: "Düşük ihtimal", "muhtemel" ve "kuvvetle muhtemel". Ayrıca, etkilenecek alanın büyüklüğünü ifade etmek için de belirli niteleyiciler vardır: "Münferit/az sayıda", "geniş ölçüde dağılmış", "dağınık", "çok sayıda" veya "ara sıra/periyotlar halinde" gibi ifadeler kullanılabilir.^[5]

National Weather Service

Ek olarak Kanada'da kullanılan "fırtına riski" teriminde olduğu gibi "risk" kelimesi, hava olayının gerçekleşme olasılığının %30 ile 40 arasında olduğunu gösterir. İlginçtir ki, yine Kanada'da %50'lik bir yağış olasılığı asla kullanılmaz; çünkü bu çok belirsiz bir tahmin olacaktır.^{[6], [7]}

Böylece, durumun aslında "tahminlerini tutturamayan" meteorologların hatasından çok bizim bilgi eksikliğimiz olduğu anlaşılmaktadır. İster inanın ister inanmayın, hava tahminleri aslında zamanla daha doğru olmaya başlamıştır. 1972 yılında, Ulusal Hava Durumu Servisi'nin üç gün öncesinden yaptığı tahmin yaklaşık altı derece yanılmıştır. Kırk yıl sonra bu rakam üç dereceye düşmüş. 1980'lerin sonunda Ulusal Kasırga Merkezi, kasırgaların nereye varacağını üç gün önceden tahmin etmeye çalışırken yaklaşık 560 km (350 mil) ıskalıyordu. Şu an ise ortalama ıskalama sadece 160 kilometre (100 mil) kadar.^[8]

Gelgelelim, bu meteorologların önyargılı olamayacağı anlamına gelmiyor. Birçok meteoroloji kuruluşu daha önce tahminlerinde gerçekte olacağından daha fazla yağış öngörmüştür. "Islak önyargı" olarak adlandırılan bu durum, Weather Channel'ın %20'lik bir yağış olasılığı öngördüğü yıllar boyunca, aslında zamanın sadece yaklaşık %5'inde yağmur yağdığı anlamına geliyordu. Islak önyargının bugün hâlâ tahminleri etkileyip etkilemediği ise belli değil.

Aşağıdaki grafiğe bir göz atın. Burada üstte güven %si, yanda ise alan %si gösterilmektedir. Bu iki değeri çarparak, kesiştikleri noktadaki yağış olasılığı değerini elde ederiz. Güveniniz %90 ve etkilenen alan %50 ise, yağış olasılığı %45'e eşittir. Grafik simetrik olduğundan, bu değerler zıt olsaydı bile yağış olasılığı yine %45 olurdu. Bu, her bir yağış olasılığına ulaşmanın birden fazla yolu olsa da sonuçta benzer şeyler ifade ettikleri anlamına gelir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Skeptical Inquirer

%40'lık bir yağış olasılığına %100 ile %40 veya %50 ile %80 çarpılarak ulaşılabilir. Dolayısıyla, %40'lık bir yağış olasılığı şu anlamlara gelebilir:

• Alanın bir kısmının (%40) yağmur alacağı kesindir (%100).
• Büyük olasılıkla (%80) bölgenin yarısı (%50) yağmur alacaktır.
• Bölgenin tamamının (%100) yağmur alması olasıdır (%40).
• Bölgenin çoğunun (%80) yağmur alması biraz daha olasıdır (%50).

Sonuç olarak, tüm bunlar temelde "muhtemelen şemsiyeye ihtiyacınız olmayacak, ancak almak kötü bir fikir de değil" anlamına gelir. Benzer şekilde, %70 veya üzerinde bir yağış olasılığı elde etmek için, güven veya alan %lerinden birinin %70'ten büyük olması gerektiğini fark edeceksiniz. Bunun, alanın yarısından fazlasına yağmur yağacağından oldukça emin olmanın ya da alanın tamamına yağmur yağacağından oldukça emin olmanın sonucu olup olmadığına bakılmaksızın, önemli olan yatak odanızın penceresini kapatmayı hatırlamanız olacaktır.