Terkos (Durusu) Gölünde Bükük Ağaçlar: Krumholz Nedir?

İstanbul'un su kaynaklarından bir tanesi olan Durusu gölü ya da daha çok bilinen ismiyle Terkos gölü, Karadeniz’in aralıksız oluşturduğu devasa ve hareketli kumulun uzun yıllar etkisi ile karşı karşıya kalmıştır. Kıyı bandında biriken kumullar, rüzgârın etkisiyle göl alanının iç kesimlerine ilerleyerek, 1900’lü yıllarda İstanbul’un su ihtiyacını tehlikeye düşürebilecek bir noktaya gelmiştir.

Mahmut Serdar Keskin

Söz konusu alan, 1959 yılında ilgili kurumların çalışmasıyla ülkemiz ölçeğinde önemli ve ilklerden olan kumul ağaçlandırması sayesinde çölleşme tehdidinden kurtarılmıştır. 1960’lı yıllarda 2102 hektar alana dikilen fidanların günümüzdeki görüntüsünü ülkemizde çölleşme tehdidi altında olan yerlerde de görmek sanırız hepimizin isteğidir.

Bölgede dikkatimizi çeken hususlardan birisi de kuzeybatı, kuzey ve kuzeydoğu yönlü rüzgarların etkisi altında kalan bitkilerin formasyonundaki değişikliklerdir. 1960 yıllarında dikilen, aşağıda kabaca lokasyonunu görmekte olduğunuz kıyı bandında bulunan sahil çamlarının (Pinus maritima) rüzgârın etkisiyle yıpranmış, adeta Bonsai ağaçları gibi görünüyor olmaları ve kıyı bandı boyunca aynı nedenle form değişikliğine uğrayan ağaç toplulukları bölgeyi, ülkemizde krumholz sahalara verilebilecek örnek yerler arasına taşıyabilir. Elbette bu bilgi öncelikle coğrafyacılar için sonrasında coğrafi bilgi-ye ilgi duyan tüm bilim dalları için bir değer ifade edebilir

Google Earth

Krumholz sahalar atmosferik şartların etkisiyle şekil kaybına uğrayan ve yaşam mücadelesi veren bitki topluluklarının oluşturduğu alanları ifade etmek için kullanılan Alman kökenli bir sözcüktür. Krumholtz (Alm.: krumm, "çarpık, bükülmüş" ve Holz, "ahşap") bükülmüş ağaç anlamına gelir. Ağaçla soğuk rüzgarlara sürekli maruz kalma ile şekillenirler. Bu koşullar altında, ağaçlar sadece kaya oluşumları veya kar örtüsü ile korunan yerlerde rüzgâr etkisinden korunarak şekil değişikliğine maruz kalmazlar. Bu ağaçların alt kısmı büyümeye devam eder, ancak üst kısımlar tıpkı belini bükmüş bir insan görüntüsüne benzetilebilir. Bu sayede üst dallar yere doğru yakınlaşır.

Özellikle Roma döneminde ve günümüzde insanlar kendi bilgi ve becerileriyle bitkilerde form değişiklikleri yapabilmektedirler. Hatta bu istikamette bitkilere küp, küre, piramit, bodurlaştırma gibi şekiller verilebilmektedir. Bu iş topiary sanatı adı verilen başka bir boyuta bile taşınmıştır. Rüzgâr ise topiary sanatı adına eşsiz eserler ve hatta baş yapıtlar veren, kendisinden ilham alınacak muhteşem bir sanatçıdır.

Deborah Silver

9GAG

Ağaçların boylarının kısalması ve yayılışlarının sınırlanması yalnız rüzgâr etkisinin bir sonucu değildir. Sert kış şartlarına haiz yükseltilerde de bitkiler adaptasyon şekli olan Krumholz yapısı nedeniyle tipi ve soğuğa karşı mücadele ederler.

Y. Efe Özturan (İstanbul - Durusu)

Y. Efe Özturan (İstanbul - Durusu)

Pinus maritima, çeşitli aralıklarla oluşturduğu krumholz alanlarına ait fotoğraflarda, bitkilerin, rüzgârın etkisiyle yere yatay pozisyonda bir gelişme gösterdiği görülmektedir.