Tepeli karabatak (Gulosus aristotelis)
- Bilimsel Adı Gulosus aristotelis
- Halk Arasındaki Türkçe Adı Tepeli karabatak
- Halk Arasındaki İngilizce Adı Shag
- Klad Eotetrapodiformes
- Klad Elpistostegalia
- Klad Stegocephali
- Üst Sınıf (Superclass) Dört Bacaklılar (Tetrapoda)
- Klad Reptiliomorpha
- Klad Amniyot (Amniota)
- Klad Sauropsida
- Sınıf (Class) Sürüngenler (Reptilia)
- Klad Gerçek sürüngenler (Eureptilia)
- Klad Diapsidler (Diapsida)
- Klad Neodiapsida
- Klad Sauria
- Klad Archelosauria
- Klad Archosauromorpha
- Klad Archosauriformes
- Klad Arkozorlar (Archosauria)
- Klad Avemetatarsalia
- Klad Dinozoromorf (Dinosauromorpha)
- Klad Dinozor (Dinosauria)
- Klad Saurischia
- Klad Teropod (Theropoda)
- Klad Yeni theropodlar (Neotheropoda)
- Klad Averostra
- Klad Tetanurae
- Klad Orionides
- Klad Avetheropoda
- Klad Coelurosauria
- Klad Tyrannoraptora
- Klad Maniraptoromorpha (Maniraptoromorpha)
- Klad Maniraptoriformes (Maniraptoriformes)
- Klad Maniraptora (Maniraptora)
- Klad Pennaraptora (Pennaraptora)
- Klad Paraves (Paraves)
- Klad Avialae (Avialae)
- Klad Avebrevicauda (Avebrevicauda)
- Klad Pygostylia (Pygostylia)
- Klad Ornithothoraces (Ornithothoraces)
- Klad Euornithes (Euornithes)
- Klad Ornithurae (Ornithurae)
- Sınıf (Class) Kuşlar (Aves)
- Tür (Species) Tepeli karabatak (Gulosus aristotelis)
- Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
- Gözlem Ekle
Gözlem Bilgileri
Çanakkale'nin merkez limanında gözlemlediğimiz bir genç birey. Genelde deniz seviyesinin hemen üstünde, denize sıfır uçarken veya herhangi bir kayalık üzerinde kanatlarını açıp kuruturken gözlemleyebilirsiniz. Karabatakların iki ayak üzerindeki bu kanat kurutma davranışı oldukça meşhurdur.
Tanım ve Genel Bilgiler
Uzunlukları genelde 68 ila 78 cm arasında olan orta boyutlu siyah su kuşlarıdır. Kanat açıklıkları 110-95 cm arasında değişir. Uzun kuyrukları ve sarı boğaz dokusu bulunur. İsimlerinden de anlaşılacağı gibi yetişkinleri üreme döneminde ibik geliştirir. Yaygın karabatak (Phalacrocorax carbo) türünden ince ve hafif gagaları ile ayrılırlar. Ayrıca ibikleri dışında üreme dönemlerinde metalik-yeşil renkte tüyleri güneş ışığı altında parlayabilir. Tepeli karabatakların 12 kuyruk tüyü bulunurken; yaygın karabatakların 14 kuyruk tüyü bulunur. Ayrıca genç tepeli karabatakların alt tüyleri, yaygın karabataklardan daha siyah olabilir.
Evrimsel Tarih ve Taksonomi
Phalacrocoracidae (Karabatakgiller) ailesine üye karabatakların (Phalacrocorax spp.) evrimsel geçmişinin birçok modern kuştan daha eskiye dayandığı düşünülür. Hatta öyle ki modern kuşların bilinen en eski atalarından biri olan Gansus yumenensis ile anatomik olarak fazlası ile benzerlik taşırlar. Yaklaşık 120 milyon yıl önce Kretase Devri'nin Apsiyen dilimine denk gelir. İçerisinde Sula cinsi kuşları barındıran Sulidae ailesi, Anhinga cinsi ve diğer birkaç deniz kuşu muhtemelen Pangea süperkıtasının parçalanmasından sonra güneyde kalan Gondwana kıtasından türleşmeye başladıkları düşünülüyor. Bilindiği kadarı ile karabataklar, yaklaşık 30 milyon yıl öncesine denk gelen Geç Oligosen'de evrimleşmeye başladı.
Soyu tükenen tarih öncesi karabatakgillerden Limicorallus ve Nectornis isimli iki baskın cins örnek verilebilir. Kretase/Tersiyer yok oluşundan sonra memelilerle birlikte kuşlar da evrimsel yayınım veya adaptif radyasyon sürecine maruz kaldılar. Buradaki "radyasyon" fizikteki ışınımdan farklı olarak evrimsel biyolojide türleşme veya çeşitlenme anlamındadır. Tanım olarak, belli bir eylemden veya süreçten sonra taksonomik çeşitliliğin artış göstermesi demektir. Keza non-avian dinozorların yok olmasından ötürü boşalan birçok ekolojik nişi doldurabildiler. Öte yandan Geç Paleojen'de Avrasya'nın birçok bölgesinin sığ sularla kaplı olduğu düşünülüyor. Ayrıca Hint levhasının da Asya ile birleşmesi tamamlanmıştır. Dolayısıyla karabatakların bu denli bir yayılım göstermesi buna da bağlanıyor.
Ayrıca ilginçtir ki Galapagos Adaları'nda endemik yaşayan Galapagos karabatakalarının (Phalacrocorax harrisi) uçabilme yeteneği körelmiştir. Çünkü adada onları avlayacak kara avcıları neredeyse hiç yoktur. Dolayısıyla uçarak kaçmaya da ihtiyaçları yoktur. Böylece silya gelişimini kodlayan genlerdeki çeşitli işlevsizlikler nesiller içerisinde birikerek karabatakların evrim ekonomisine katkı sağlamış. Uçmayı sağlayacak iri kanatlara ve göğüs kaslarına ihtiyaçları olmadığı için onları üretip, koruyacak enerjiyi üreme ve çoğalma gibi biyolojik olarak daha önemli işlere harcayabilirler.
Ekolojik Dağılım ve Habitat
Güneybatı Asya, Kuzey Afrika, Batı ve Doğu Avrupa'nın taşlık sulak alanlarında yaşarlar. En büyük tepeli karabatak kolonisi İspanya'nın Cíes Adaları'nda bulunur. Yaklaşık 2500 çiftin yaşadığı hesaplanmıştır. Biyocoğrafyalarına göre 3 alt türü bulunur.
- P. a. aristotelis - Kuzeybatı Avrupa (Atlantik kıyıları)
- P. a. desmarestii - Güney Avrupa ve Güneybatı Asya (Akdeniz ve Karadeniz kıyıları)
- P. a. riggenbachi - Kuzeybatı Afrika kıyıları
Davranış ve Etoloji
Suya dalarak ucu olta gibi kıvrık gagaları ile balıkları yakalarlar. Suyun içinde perdeli ayakları yardımıyla hareket edip, daha sonra karaya çıktıklarında kanatlarını açarak kurutma davranışı sergilerler. Elbette pelikan gibi çeşitli diğer deniz kuşu da benzer davranış sergileyebilir. Fakat karabatakların kurutma davranışı sırasındaki duruşu karakteristiktir. Ayrıca çeşitli türlerinin su altında kanatlarını kullandığı görülür. Su altına dalmadan önce yarım bir zıplama pozisyonu sergilerler. Tepeli karabatakların 45 metreye kadar dalabildiği de gözlemlenmiştir. Örneğin aşağıda gördüğünüz, Çanakkale'de kanatlarını kuruturken kaydettiğimiz bir genç birey.
Göz kamaştırıcı adaptasyonlarından biri, tuz bezleri (supraorbital/nasal gland) sayesinde deniz suyundan tuzu (NaCl) fazlası ile arındırarak, birçok deniz kuşu gibi tuzlu suyu içebilmeleri. Bir diğeri ise alt tüylerindeki (down feather) barblar arasında hava hapsederek, suda kaldırma kuvveti oluşturabilmeleri. Normalde yağ bezlerinden (uropygial gland) aldıkları sebumu (lipid), gagaları ile vücutlarına sürerek de kaldırma kuvveti etkisi (su geçirmezlik) oluşturdukları düşünülüyordu. Fakat bu özelliğin kaldırma kuvvetinden ziyade, tüy onarımı ve bakımı ile ilgili olduğu konusunda birçok akademik çalışma yayımlandı. Çünkü deniz kuşları dışında birçok kuş türünde de bu yağ bezleri bulunuyor.
Diyet ve Metabolizma
Dalarak balık avlamayı tercih ederler. Genelde besin bulamadıklarında karaya yakın yerledeki sahillerden de ufak tefek leşlerle beslenebilirler. Görüldüğü kadarı ile yedikleri balıkların büyüklüğü mevsimin sıcaklığına göre değişiyor. Örneğin yazın 30 gram civarındaki balıkları tutmayı tercih ederken; kışın 100 gramın üstünü tercih edebiliyorlar. Muhtemelen onlara sağladıkları enerji ve sarf ettikleri efor ile ilişkili olabilir.
İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar
Bazı coğrafyalarda balıkçılar, karabatakları kendilerine rakip olarak gördükleri için sık sık avlandıkları bilinir. Hatta bu öyle bir seviyeye ulaşmıştır ki tarihte popülasyonları fazlası ile azalmıştır. Edinilen farkındalıklar ardından son birkaç yıldır nesilleri tekrar LC (Least Concern) yani Asgari Endişe kategorisine girmiştir.
Etimoloji
Taksonomik cins olarak Handbook of the Birds of the World kaynağına göre Gulosus aristotelis türünde sınıflandırılıyor. Phalacrocorax ile sinonim (eş anlamlı) olduğu belirtilmiş. Erişkinlerde yanakların bir kısmı tüysüz olduğu için Grekçe "kel" anlamına gelen "phalakros" terimi isimlendirirken kullanılmış. Tür ismindeki aristotelis ise Antik Filozof Aristo'dan gelmektedir. Tepeli karabataklar Phalacrocorax aristotelis türünde sınıflandırılırken; yaygın karabataklar Phalacrocorax carbo türünde sınıflandırılır. İngilizce tepeli karabatak için "European shag" kullanılır. Üstelik Britanya'da sadece "shag" da denilmektedir.
İngilizce'de "common" hatalı bir şekilde bazı kaynaklarda "bayağı" veya "adi" şeklinde çevrilmiştir. Bu terimi "yaygın" diye kullanmakta fayda var. Ayrıca zoolojide "yaygın" ifadesi kullanılmadan dile getirilen bütün ifadelerden "yaygın" türü anlaşılmalıdır. Örneğin yaygın karabatak ile sadece "karabatak" aynı türdür. Başka bir örnek ise yaygın atmaca veya atmaca olarak verilebilir. İkisi de Accipiter nisus türünü tanımlamaktadır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 2
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- BTO. Look Out For Birds. (5 Mart 2020). Alındığı Tarih: 5 Mart 2020. Alındığı Yer: BTO/LOFB | Arşiv Bağlantısı
- GNAH. Giving Nature Home. (5 Mart 2020). Alındığı Tarih: 5 Mart 2020. Alındığı Yer: RSPB | Arşiv Bağlantısı
- Lars Svensson & Peter J. Grant. (2019). Collins Bird Guide. ISBN: 0-00-219728-6. Yayınevi: HarperCollins.
- Ryan Cross. (2018). How The Clumsy Galapagos Cormorant Lost Its Flight. Science, sf: 6921. | Arşiv Bağlantısı
- Wikipedia. European Shag. (27 Ocak 2020). Alındığı Tarih: 27 Ocak 2020. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
- Orta, J., et al. Gulosus Aristotelis. (26 Şubat 2020). Alındığı Tarih: 26 Şubat 2020. Alındığı Yer: HBW | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 10/12/2024 21:30:24 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5268
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.