Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Tepeli karabatak (Gulosus aristotelis)

5 dakika
2,063
Tepeli karabatak (Gulosus aristotelis)
Tüm Reklamları Kapat
Tepeli karabatak
  • Bilimsel Adı Gulosus aristotelis
  • Halk Arasındaki Türkçe Adı Tepeli karabatak
  • Halk Arasındaki İngilizce Adı Shag
Taksonomi
  • Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
  • Gözlem Ekle

Gözlem Bilgileri

Çanakkale'nin merkez limanında gözlemlediğimiz bir genç birey. Genelde deniz seviyesinin hemen üstünde, denize sıfır uçarken veya herhangi bir kayalık üzerinde kanatlarını açıp kuruturken gözlemleyebilirsiniz. Karabatakların iki ayak üzerindeki bu kanat kurutma davranışı oldukça meşhurdur.

Tanım ve Genel Bilgiler

Uzunlukları genelde 68 ila 78 cm arasında olan orta boyutlu siyah su kuşlarıdır. Kanat açıklıkları 110-95 cm arasında değişir. Uzun kuyrukları ve sarı boğaz dokusu bulunur. İsimlerinden de anlaşılacağı gibi yetişkinleri üreme döneminde ibik geliştirir. Yaygın karabatak (Phalacrocorax carbo) türünden ince ve hafif gagaları ile ayrılırlar. Ayrıca ibikleri dışında üreme dönemlerinde metalik-yeşil renkte tüyleri güneş ışığı altında parlayabilir. Tepeli karabatakların 12 kuyruk tüyü bulunurken; yaygın karabatakların 14 kuyruk tüyü bulunur. Ayrıca genç tepeli karabatakların alt tüyleri, yaygın karabataklardan daha siyah olabilir.

Çanakkale'de ıslak tüylerini kabartırken gözlemlediğimiz bir genç birey.
Çanakkale'de ıslak tüylerini kabartırken gözlemlediğimiz bir genç birey.
Pedram Türkoğlu

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Phalacrocoracidae (Karabatakgiller) ailesine üye karabatakların (Phalacrocorax spp.) evrimsel geçmişinin birçok modern kuştan daha eskiye dayandığı düşünülür. Hatta öyle ki modern kuşların bilinen en eski atalarından biri olan Gansus yumenensis ile anatomik olarak fazlası ile benzerlik taşırlar. Yaklaşık 120 milyon yıl önce Kretase Devri'nin Apsiyen dilimine denk gelir. İçerisinde Sula cinsi kuşları barındıran Sulidae ailesi, Anhinga cinsi ve diğer birkaç deniz kuşu muhtemelen Pangea süperkıtasının parçalanmasından sonra güneyde kalan Gondwana kıtasından türleşmeye başladıkları düşünülüyor. Bilindiği kadarı ile karabataklar, yaklaşık 30 milyon yıl öncesine denk gelen Geç Oligosen'de evrimleşmeye başladı.

Kanatlarını kurutan bir genç ve yanında pas vermeyen bir martı.
Kanatlarını kurutan bir genç ve yanında pas vermeyen bir martı.
Pedram Türkoğlu

Soyu tükenen tarih öncesi karabatakgillerden Limicorallus ve Nectornis isimli iki baskın cins örnek verilebilir. Kretase/Tersiyer yok oluşundan sonra memelilerle birlikte kuşlar da evrimsel yayınım veya adaptif radyasyon sürecine maruz kaldılar. Buradaki "radyasyon" fizikteki ışınımdan farklı olarak evrimsel biyolojide türleşme veya çeşitlenme anlamındadır. Tanım olarak, belli bir eylemden veya süreçten sonra taksonomik çeşitliliğin artış göstermesi demektir. Keza non-avian dinozorların yok olmasından ötürü boşalan birçok ekolojik nişi doldurabildiler. Öte yandan Geç Paleojen'de Avrasya'nın birçok bölgesinin sığ sularla kaplı olduğu düşünülüyor. Ayrıca Hint levhasının da Asya ile birleşmesi tamamlanmıştır. Dolayısıyla karabatakların bu denli bir yayılım göstermesi buna da bağlanıyor.

Ayrıca ilginçtir ki Galapagos Adaları'nda endemik yaşayan Galapagos karabatakalarının (Phalacrocorax harrisi) uçabilme yeteneği körelmiştir. Çünkü adada onları avlayacak kara avcıları neredeyse hiç yoktur. Dolayısıyla uçarak kaçmaya da ihtiyaçları yoktur. Böylece silya gelişimini kodlayan genlerdeki çeşitli işlevsizlikler nesiller içerisinde birikerek karabatakların evrim ekonomisine katkı sağlamış. Uçmayı sağlayacak iri kanatlara ve göğüs kaslarına ihtiyaçları olmadığı için onları üretip, koruyacak enerjiyi üreme ve çoğalma gibi biyolojik olarak daha önemli işlere harcayabilirler.

Vücudunu kurutan bir genç tepeli karabatak.
Vücudunu kurutan bir genç tepeli karabatak.
Pedram Türkoğlu

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Güneybatı Asya, Kuzey Afrika, Batı ve Doğu Avrupa'nın taşlık sulak alanlarında yaşarlar. En büyük tepeli karabatak kolonisi İspanya'nın Cíes Adaları'nda bulunur. Yaklaşık 2500 çiftin yaşadığı hesaplanmıştır. Biyocoğrafyalarına göre 3 alt türü bulunur.

  • P. a. aristotelis - Kuzeybatı Avrupa (Atlantik kıyıları)
  • P. a. desmarestii - Güney Avrupa ve Güneybatı Asya (Akdeniz ve Karadeniz kıyıları)
  • P. a. riggenbachi - Kuzeybatı Afrika kıyıları

Davranış ve Etoloji

Suya dalarak ucu olta gibi kıvrık gagaları ile balıkları yakalarlar. Suyun içinde perdeli ayakları yardımıyla hareket edip, daha sonra karaya çıktıklarında kanatlarını açarak kurutma davranışı sergilerler. Elbette pelikan gibi çeşitli diğer deniz kuşu da benzer davranış sergileyebilir. Fakat karabatakların kurutma davranışı sırasındaki duruşu karakteristiktir. Ayrıca çeşitli türlerinin su altında kanatlarını kullandığı görülür. Su altına dalmadan önce yarım bir zıplama pozisyonu sergilerler. Tepeli karabatakların 45 metreye kadar dalabildiği de gözlemlenmiştir. Örneğin aşağıda gördüğünüz, Çanakkale'de kanatlarını kuruturken kaydettiğimiz bir genç birey.

Tüm Reklamları Kapat

Tepeli karabatakların gagaları, yaygın karabataklardan daha incedir.
Pedram Türkoğlu

Göz kamaştırıcı adaptasyonlarından biri, tuz bezleri (supraorbital/nasal gland) sayesinde deniz suyundan tuzu (NaCl) fazlası ile arındırarak, birçok deniz kuşu gibi tuzlu suyu içebilmeleri. Bir diğeri ise alt tüylerindeki (down feather) barblar arasında hava hapsederek, suda kaldırma kuvveti oluşturabilmeleri. Normalde yağ bezlerinden (uropygial gland) aldıkları sebumu (lipid), gagaları ile vücutlarına sürerek de kaldırma kuvveti etkisi (su geçirmezlik) oluşturdukları düşünülüyordu. Fakat bu özelliğin kaldırma kuvvetinden ziyade, tüy onarımı ve bakımı ile ilgili olduğu konusunda birçok akademik çalışma yayımlandı. Çünkü deniz kuşları dışında birçok kuş türünde de bu yağ bezleri bulunuyor.

Sıçramak için hazırlanırken.
Sıçramak için hazırlanırken.
Pedram Türkoğlu

Diyet ve Metabolizma

Dalarak balık avlamayı tercih ederler. Genelde besin bulamadıklarında karaya yakın yerledeki sahillerden de ufak tefek leşlerle beslenebilirler. Görüldüğü kadarı ile yedikleri balıkların büyüklüğü mevsimin sıcaklığına göre değişiyor. Örneğin yazın 30 gram civarındaki balıkları tutmayı tercih ederken; kışın 100 gramın üstünü tercih edebiliyorlar. Muhtemelen onlara sağladıkları enerji ve sarf ettikleri efor ile ilişkili olabilir.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Bazı coğrafyalarda balıkçılar, karabatakları kendilerine rakip olarak gördükleri için sık sık avlandıkları bilinir. Hatta bu öyle bir seviyeye ulaşmıştır ki tarihte popülasyonları fazlası ile azalmıştır. Edinilen farkındalıklar ardından son birkaç yıldır nesilleri tekrar LC (Least Concern) yani Asgari Endişe kategorisine girmiştir.

Mükemmel birer yüzücü ve dalıcı olmalarını sağlayan perdeli ayaklarının yakından görünümü.
Mükemmel birer yüzücü ve dalıcı olmalarını sağlayan perdeli ayaklarının yakından görünümü.
Pedram Türkoğlu

Etimoloji

Taksonomik cins olarak Handbook of the Birds of the World kaynağına göre Gulosus aristotelis türünde sınıflandırılıyor. Phalacrocorax ile sinonim (eş anlamlı) olduğu belirtilmiş. Erişkinlerde yanakların bir kısmı tüysüz olduğu için Grekçe "kel" anlamına gelen "phalakros" terimi isimlendirirken kullanılmış. Tür ismindeki aristotelis ise Antik Filozof Aristo'dan gelmektedir. Tepeli karabataklar Phalacrocorax aristotelis türünde sınıflandırılırken; yaygın karabataklar Phalacrocorax carbo türünde sınıflandırılır. İngilizce tepeli karabatak için "European shag" kullanılır. Üstelik Britanya'da sadece "shag" da denilmektedir.

İngilizce'de "common" hatalı bir şekilde bazı kaynaklarda "bayağı" veya "adi" şeklinde çevrilmiştir. Bu terimi "yaygın" diye kullanmakta fayda var. Ayrıca zoolojide "yaygın" ifadesi kullanılmadan dile getirilen bütün ifadelerden "yaygın" türü anlaşılmalıdır. Örneğin yaygın karabatak ile sadece "karabatak" aynı türdür. Başka bir örnek ise yaygın atmaca veya atmaca olarak verilebilir. İkisi de Accipiter nisus türünü tanımlamaktadır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
5
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 2
  • Muhteşem! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • BTO. Look Out For Birds. (5 Mart 2020). Alındığı Tarih: 5 Mart 2020. Alındığı Yer: BTO/LOFB | Arşiv Bağlantısı
  • GNAH. Giving Nature Home. (5 Mart 2020). Alındığı Tarih: 5 Mart 2020. Alındığı Yer: RSPB | Arşiv Bağlantısı
  • Lars Svensson & Peter J. Grant. (2019). Collins Bird Guide. ISBN: 0-00-219728-6. Yayınevi: HarperCollins.
  • Ryan Cross. (2018). How The Clumsy Galapagos Cormorant Lost Its Flight. Science, sf: 6921. | Arşiv Bağlantısı
  • Wikipedia. European Shag. (27 Ocak 2020). Alındığı Tarih: 27 Ocak 2020. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
  • Orta, J., et al. Gulosus Aristotelis. (26 Şubat 2020). Alındığı Tarih: 26 Şubat 2020. Alındığı Yer: HBW | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 10/12/2024 21:30:24 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5268

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Periyodik Tablo
Bilinç
Meteor
Organ
Venüs
Evrim Ağacı
Nüfus
Primatlar
Bilim
Tür
Gerçek
Evrimsel Psikoloji
Halk Sağlığı
Ağrı
Kontrol
Nöron Hücresi
Fizyoloji
Tıp
Zaman
Küresel İklim Değişimi
Coronavirus
Manyetik
Covid-19
Nadir
Bilim Tarihi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
P. Türkoğlu, et al. Tepeli karabatak (Gulosus aristotelis). (1 Aralık 2017). Alındığı Tarih: 10 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5268
Türkoğlu, P., Bakırcı, Ç. M. (2017, December 01). Tepeli karabatak (Gulosus aristotelis). Evrim Ağacı. Retrieved December 10, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5268
P. Türkoğlu, et al. “Tepeli karabatak (Gulosus aristotelis).” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 01 Dec. 2017, https://evrimagaci.org/s/5268.
Türkoğlu, Pedram. Bakırcı, Çağrı Mert. “Tepeli karabatak (Gulosus aristotelis).” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, December 01, 2017. https://evrimagaci.org/s/5268.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close