Tarsiyerler (Tarsiiformes)

Tanım ve Genel Bilgiler

Yaklaşık 15 küsür cm boyutunda, en fazla bir insan eli kadardırlar. Örneğin Filipin tarsiyeri (Carlito syrichta) yaşayan en küçük primatlardan biridir. Boyutu nedeniyle doğal ortamında zor tespit edilir. Ağırlıkları genelde 30 gram ila 170 gram arasındadır. Kafalarında kocaman gözleri karakteristiktir. Dalları tutmak için uzun parmakları bulunur. Zaten Filipin tarsiyerlerindeki göz/vücut oranı memeliler arasındaki en fazla olandır. Denge sağlayan ince kuyrukları bulunur. Gebelik süreleri 180 gün veya 6 ay arasındadır. Doğan bebekleri kürklüdür ve gözleri açıktır. Bileklerindeki karakteristik "tarsus" kemikleri nedeniyle tarsiyer diye adlandırılırlar. Bu kemik sayesinde ağaçtan ağaca sıçrayabilirler.

Tarsiyerlerin en ilginç özelliklerinden biri ise diğer primatların aksine gözlerini kafataslarının içerisinde hareket ettiremezler. Yani gözleri, göz çukuru içerisine kaslarla tutunmamıştır. Bu yüzden göz çukurunda hareket edemez. Bu yüzden kafalarını 180 dereceye yakın çevirebilecek boyun omurları ile evrimleşmişlerdir. Noktürnal (gececil) canlılar oldukları için pupilleri (göz bebekleri) gözlerinin tamamını kaplayacak kadar genişleyebilir. Böylece müthiş gece görüşü kazanırlar. Ayrıca Tarsius wallacei türü tarsiyerin gözleri beyninden daha büyüktür. Bu da primatlar içerisinde gözleri beyinlerinden büyük üyeler olduğunu gösteriyor.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Bulundukları taksondan da anlaşılacağı gibi lemurlar, galagolar ve lorislerin bulunduğu ıslak burunlu primatlara (Strepsirrhini) değil de maymunların bulunduğu kuru burunlu primatlara (Haplorhini) daha yakındırlar. Kuru burunlu primatlar içerisinde simiyenlerden 60 milyon yıl önce Senozoyik'te ayrıldıkları hesaplanmıştır. Tarsiyerler içerisinde Tarsiidae ailesi yaşayan tek üyelerdir. Omomyidler isimli canlıların yaşayan tarsiyerlerin atası veya yakın akrabası olduğu düşünülüyor. Tarsiyerler içerisinde Eosen'e ait nesli tükenen Tarsius eocaenus ve Miyosen'e ait nesli tükenen Tarsius thailandicus türleri de bulunur. Hatta Xanthorhysis ve Afrotarsius adlı nesli tükenen iki cins de yaşayan tarsiyerler ile yakın akraba olduğu için Tarsiiformes içerisinde sınıflandırılır.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Eskiden Avrupa, Kuzey Afrika, Asya ve Kuzey Amerika'da yayılmışlardı; ancak artık sadece Güneydoğu Asya'nın adaların yaşıyorlar. Tropikal yağmur ormanlarını, sık ağaçlık alanları ve bambu dallarını tercih ederler. Zira dalların arasında gizlenmeye ihtiyaçları vardır.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Çoğu türün nesli tükenmiştir veya Tehdite Yakın yani NT (Near Threatened) olarak sınıflandırılır.

Davranış ve Etoloji

Utangaç, noktürnal ve arboreal (ağaçsıl) türlerdir. Gün boyu karanlık ağaç dalları arasında uyumayı tercih ederler. Geceleri aktif dönemlerinde ağaçtan ağaca kolaylıkla zıplayarak hareket ederler. Bileklerindeki karakteristik "tarsus" kemikleri sayesinde 3 metreye kadar sıçrayabilirler. Uzun, uçları geniş parmakları sayesinde dalları kolaylıkla tutabilirler. Hatta bu sayede birçok yüzeyde rahatlıkla tutunabilirler. Vakitlerinin büyük kısmını ağaçların dikey bölgelerinde geçirirler.

Diyet ve Metabolizma

Özellikle böcekçil olmak üzere hepçil ile beslenirler. Ağırlıklı olarak böcekler, örümcekler ve kabuklular ile beslenirler. Gerekirse ufak sürüngenleri ve ufak kuşları da yiyebilirler. Avcıları arasında genelde yakın akrabaları olan insanlar (Homo sapiens) bulunur. Ayrıca yerel kediler, baykuşlar ve diğer yırtıcı kuşlara av olabilirler.