Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Sosyal Mesafelendirme ve Eğriyi Bastır Hareketi: Salgınlar Sırasında İzolasyon Neden Önemlidir?

Salgınlarda Erken Önlemlerin ve Sosyal Mesafelendirme Önlemlerinin Amacı Nedir?

5 dakika
14,561
Sosyal Mesafelendirme ve Eğriyi Bastır Hareketi: Salgınlar Sırasında İzolasyon Neden Önemlidir?
Podcast
8:03
Funda Başak
Seslendiren
23
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

SARS-CoV-2 salgını büyük bir hızla devam ederken, Dünya çapında birçok etkinlik ve festival, katılımcılarının sağlığını ve genel halk sağlığını gerekçe gösterek iptal kararları almaya başladı. Örneğin Dünya'nın en büyük festivallerinden biri olan ve haftalar boyu süren South by Southwest (SXSW) festivali, 34 yıllık tarihinde ilk defa yapılmama kararı aldı.

Bu tür bir karar, neredeyse yarım milyar dolarlık bir etkinliğin ortadan kalkması, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin ihtiyaç duyduğu yıllık cirolarını çıkaramaması, garsonlardan sahne görevlilerine kadar sayısız düşük gelirli çalışanın ay sonunu (ve hatta yıl sonunu) getirememesi gibi büyük ekonomik zararları olan bir karar.

Sadece SXSW de değil! Akademik konferanslardan Google ve Facebook gibi teknoloji devlerinin yıllık konferanslarına kadar, çalıştaylardan konserlere kadar, olimpiyatlardan eğitim kurumlarının etkinliklerine kadar sayısız dev etkinlik salgınlar gerekçesiyle iptal edildi veya iptal edilme ihtimali üzerinde duruluyor. Tam bir listeye buradan erişebilirsiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Sosyal Mesafelendirme Nedir?
Sosyal Mesafelendirme Nedir?

Peki neden? Bu gerçekten önemli mi, yoksa "anlamsız bir ihtiyattan" mı ibaret?

Bu soruların cevabını öğrenmek için iki kritik grafiğe bakabiliriz: Birisi tarihsel bir gerçeği gösteriyor, diğeriyse teorik bir gerçeği.

İki Şehrin Salgın Hikayesi: Erken Önlem Almak Neden Önemli

İlkiyle başlayalım:

1918 İspanyol Gribi Salgını sırasında (8 Eylül - 29 Aralık 1918) festival ve toplantıları iptal eden St. Louis ile etmeyen Philadelphia şehirleri arasındaki ölüm oranları farkı
1918 İspanyol Gribi Salgını sırasında (8 Eylül - 29 Aralık 1918) festival ve toplantıları iptal eden St. Louis ile etmeyen Philadelphia şehirleri arasındaki ölüm oranları farkı
PNAS

Bu ilk grafikte, 1918 İspanyol Gribi (H1N1) Salgını sırasında festival ve toplantıları iptal eden St. Louis (kesintili çizgi) ile etmeyen Philadelphia (düz çizgi) şehirleri arasındaki ölüm oranları farkı görülüyor. Grafik, 1913-1917 yılları arasına ait temel (bazal) ölüm oranlarına ek ölümleri gösteriyor; bu nedenle düşeyde grafik 0'dan başlıyor.

Tüm Reklamları Kapat

Philadelphia'daki ilk grip vakaları 17 Eylül 1918 tarihinde raporlandı. Ancak yetkililer, bu durumun önemini görmezden geldiler ve şehir üzerindeki etkisinin çok olmayacağını iddia ettiler. Daha fenası, 28 Eylül 1918'de şehir genelinde düzenlenecek olan ve on binlerce insanın katılacağı 1. Dünya Savaşı Geçit Töreni etkinliğini iptal etmeyi reddettiler ve salgına müthiş miktarda hız katmış oldular.

Etkinlikten sonraki 72 saat içinde Philadelphia'da bulunan 31 hastanenin tamamı dolup taştı, 5 Ekim 1918 günü biten hafta boyunca şehirde 2600 kişi hayatını kaybetti, sonraki 1 hafta içinde bu sayı 4500'e fırladı. İşin kötü tarafı, şehrin doktorlarının büyük bir kısmı askere çağrılmıştı ve şehir, böylesi bir salgına hazır değildi. Vakalar giderek artmaya başladığında, nihayet 3 Ekim 1918 tarihinde okulları kapattılar ve halk toplanmalarını engellediler.

Öte yandan ilk vakaların 5 Ekim 1918'de görülmeye başladığı St. Louis kentinde yetkililer hemen (7 Ekim'de) yaygın önlemler almayı seçtiler, sosyal mesafelendirme uygulamalarını teşvik etmeye başladılar.

İki şehrin tepki süreleri arasındaki fark yaklaşık 14 gündü. Philadelphia'nın bu 14 günlük gecikmesi, İspanyol Gribi salgınının vaka sayısının 2'ye katlanma süresinin (İng: "doubling time") 3-5 katına denk gelmekteydi. Bu, kabaca şu anlama geliyor: 14 günlük zaman diliminin başında 1000 ölüm varsa, H1N1'in ikiye katlanma süresi çerçevesinde, 14 günlük sürenin sonunda 8.000-32.000 ölüm olması bekleniyordu.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Gerçekten de sonuçlar yıkıcı oldu: Philadelphia tepki gösterene kadar salgın önlenebilir boyutun çok üzerine çıkmıştı. Hastaneler yeterli kapasiteye sahip olamadıklarından, ölüm oranları da çok daha yüksek oldu: Her 100.000 vakadan 257'si hayatını kaybetti; toplam ek ölüm oranları 100.000'de 719 seviyelerine ulaştı. Öte yandan hemen önlem alan St. Louis'te ölüm oranları 100.000'de 31 civarında kaldı ve toplam ölüm oranları 100.000'de 347'yi aşmadı.

Aynı zamanda yapılan araştırmada, sadece bu iki örneğin ötesinde toplamda 17 şehirde uygulanan 19 farklı ilaç-harici salgın önlemini inceledi ve salgınlar sırasında erken önlem alan şehirlerin ortalamada %50 daha az ölümle salgınları atlattığını gösterdi. Dahası, bu şehirlerde salgınların yükselme hızı da daha yavaştı.

Dolayısıyla bu, salgının kontrolden çıkma ihtimali ilk belirdiği anda önlem almanın ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Alınması gereken önlemlerin başlıcaları arasında şunlar bulunuyor:

  • Okulların kapatılması,
  • Sinema ve tiyatro salonlarının kapatılması,
  • Kilise ve cami gibi toplanma yerlerinin kapatılması,
  • Dans salonlarının kapatılması,
  • Diğer toplanma alanlarının kapatılması,
  • Hastalığın halka yaygın olarak tanıtılması,
  • Toplanmaların ve toplantıların yasaklanması,
  • Vakaların yalıtılması,
  • Cenaze törenlerinin yasaklanması.

Teorik Bir Gerçek: Kapasite, Sınırlıdır!

Peki bu durum neden böyle? Çünkü her ülkenin, her şehrin, her hastanenin belli bir kapasitesi vardır. Bu kapasite, çoğu durumda salgın ihtimaline göre değil, normal hasta yüküne göre belirlenir; çünkü ekonomik olanı budur. Ancak normal hasta yükü, salgınlar sırasında yükün çok ama çok altında olabilir. Dahası, elde bulundurulan hastane personeli ve hastane ekipmanı da, yıkılmış bir barajdan akan sular gibi gelen salgın hastalarına yetişmek için yeterli olmayabilir.

Ancak... Bu kısıtlı imkanlar, salgının tüm etkisini geniş bir zamana yaymanız halinde halen etkili bir şekilde kullanılabilir ve her hastaya ihtiyaç duyduğu hizmet sağlanabilir. Böylece salgının yayılmasının önüne geçilebildiği gibi, ölüm oranları da son derece düşük tutulabilir. Bunu, aşağıdaki grafikten inceleyebiliriz:

Erken Önlemin Önemi
Erken Önlemin Önemi
Drew A. Harris

Grafikten de görebileceğiniz gibi, sağlık sistemi kapasitesi sabittir ve kolay kolay (hele ki kısa sürede) değişemez. Koruyu önlemlerin erken alınması salgını tamamen durduramayabilir; ancak en azından salgının ortaya çıkma süresini daha geniş bir süreye yayar. Bu sayede tepe noktası (yani salgının en kötü olduğu birkaç gün), sağlık sistemi kapasitesinin üzerinde yaşanmamış olur. Bunun bir benzerini The Economist dergisinin aşağıdaki grafiğinde görmek mümkün:

Tüm Reklamları Kapat

Salgın Sırasında Koruyucu Önlemler Ne İşe Yarar?
Salgın Sırasında Koruyucu Önlemler Ne İşe Yarar?
Rosamund Pearce (The Economist)

Elbette bu grafiği ve sonucu etkileyebilecek çok sayıda faktör var: Ülkenin ekonomik gücü, coğrafyası, yönetim biçimi, "erken" kavramının nasıl tanımlandığı ve daha nicesi... Ancak teorik olarak bu konuyu anlayabilirsek; erken önlem almanın değerini de çok daha iyi anlayabiliriz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
21
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 23
  • Bilim Budur! 7
  • Muhteşem! 6
  • Merak Uyandırıcı! 6
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Umut Verici! 2
  • Korkutucu! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/11/2024 17:35:28 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8322

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Cinsel Yönelim
Işık
Vegan
2019-Ncov
Bakteriler
Editör Seçkisi
Kafatası
Retrovirüs
İklim
Solunum
Sars Mers
Argüman
Orman
Yer
Bilim İnsanları
Nasa
Adaptasyon
Sinir
Canlı Cansız
Hayatta Kalma
Ana Bulaşma Mekanizması
Zaman
Bilinç
Deprem
Hastalık Kontrolü
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Sosyal Mesafelendirme ve Eğriyi Bastır Hareketi: Salgınlar Sırasında İzolasyon Neden Önemlidir?. (7 Mart 2020). Alındığı Tarih: 21 Kasım 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8322
Bakırcı, Ç. M. (2020, March 07). Sosyal Mesafelendirme ve Eğriyi Bastır Hareketi: Salgınlar Sırasında İzolasyon Neden Önemlidir?. Evrim Ağacı. Retrieved November 21, 2024. from https://evrimagaci.org/s/8322
Ç. M. Bakırcı. “Sosyal Mesafelendirme ve Eğriyi Bastır Hareketi: Salgınlar Sırasında İzolasyon Neden Önemlidir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 07 Mar. 2020, https://evrimagaci.org/s/8322.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Sosyal Mesafelendirme ve Eğriyi Bastır Hareketi: Salgınlar Sırasında İzolasyon Neden Önemlidir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, March 07, 2020. https://evrimagaci.org/s/8322.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close