Tarihte herhangi bir akış olduğunu zannetmiyorum. Çünkü nihai bir son yoktur. Sanırım kavramsal bir hatayı düzeltmek gerekiyor, gerileme kavramının kullanım alamı hatalı. 17. yüzyılda gerilemeye başladığı iddia edilen bir devlet nasıl 20. yüzyıla kadar ayakta kalabilecekti ki? Osmanlı müthişti, hiçbir kusuru yoktu demek istemiyorum, ama gerilemek demek olduğun durumdan daha kötü olmak demek. Evet toprak kayıpları vs olabilir ama bir devletin kudreti sadece toprak kayıpları ile mi ölçülür? Bu durumda planlı küçülmeye giden Britanya İmparatorluğu gerilemiş mi sayılır?
Osmanlı tarihini kuruluş, yükseliş, duraklama vs. gibi dönemlere ayırmak bana çok büyük hatalı bir davranış gibi geliyor. Dönemlendirmeyi farklı yapmak gerekir diye düşünüyorum. Bu konuda Baki Tezcan'ın. "ikinci imparatorluk" tezine bakmak faydalı olabilir.
Teşekkür ederim.[1]
