Psikolojinin bir meta yasası var mıdır?

Meta yasalarla ilgili sorun bir referans noktası veya anı almaları. örneğin yerçekimi birim zamanda, uzayda belirli bir noktada iki kütle arasında diye tanımlanıyor; veya evrim, bir popülasyonda, gen frekansını temel alıyor. Insan ise çok değişken bir varlık. O yüzden de meta yasa gibi bir tanım için yine insanın veya insanlığın belirli bir dönemi veya periyoda göre değerlendirme olabilir.

Bunu gözönünde bulundurarak, ben psikoloji için bir metanın sanat olabileceğini düşünüyorum. Mitoloji, edebiyat, plastik sanatlar ve mimarlık gibi. Insanın beden ve sözle yaptıkları, soyut düşünceyi somuta dökmesi açısından birer parametre. Yaşadığınız yer (şehir veya köy, merkez veya perifer) hem psikolojinizi gosteriyor hem de psikolojinizi etkiliyor mesela.

Bu yüzden de Oedipus veya Electra gibi mitolojik isimler psikolojide yer buluyor veya savaş psikolojisi, sanayileşme, şehirleşme gibi yaşam biçimleri belirli psikolojiler doğurabiliyor veya Barok, Gotik veya Grotesk gibi dönemlerde kendine has bir psikoloji var diyebiliyoruz.

Bu açıdan bakıldığında sanatın tanımı psikolojiye de hizmet edebilir. Gelgörki sanat tanımı da tartışmalı. En basit şekliyle "tasarlanmadan yapılan" şeyler için sanat kullanılırken işin içine hesap, plan girince sanat değil tasarım oluyor. Psikoloji de tasarlanmadan, hesaplanmadan, dikte edilmede, kendiliğinden oluşan olarak yorumlanabilir.

Psikolojiyi de diğer bilimlerde olduğu gibi temel bilimlerden ve evrimden bağımsız düşünmemek lazım. İnsan doğası geçirdiği evrim sayesinde sadece biyolojik değişimler yaşamadı, bunların yanında ruhsal değişimlerde yaşadı. 200 bin yıl önceki insanlardaki utanma duygusu ile modern insandaki benzer değildir. Psikoloji bilimi de diğer bilimler gibi keskin değildir. Örneğin sanayi devriminin yarattığı değişiklikler İngiltere'deki insanları farklı etkilerken Osmanlı Devletini farklı etkilemiştir. Ancak bu olayların yarattığı değişikliklerin kesin bir temele oturtulabileceğini düşünmüyorum. Her yeni deneyimin yeni bir sonuç ve psikoloji oluşturacağını düşünüyorum. Örneğin 1. Dünya Savaşı sonrası askerlerde oluşan boş vermişlik psikolojisi bu tip bir olay daha önce hangi devirde yaşandı? Günümüzde var olan telefon vs bağımlılıkları tarihte ne zaman böyle bir şey oldu? Basit şekillerde ve olaylarda bir temel oluşturabiliriz. Örneğin baskılanan insanlarda isyan etme eğilimi artar vb. ya da manipülasyon ve propaganda ile psikolojiyle oynanabilir. Tabi ki de bir psikolog vs. değilim. Sadece kendi düşüncelerimi söyledim.