İnsanlar neden neolitik çağa geçti?

Paleolitik Çağ'dan sonra başlayan Cilalı Taş Devri, tarih öncesi dönemlerin sonlarında yer alır. Bu çağda yaşanan gelişmeler, yazının bulunmasında ve Tarihi Çağlara geçişte etkili olmuştur. İnsanlar, toplu halde yaşamaya ve iş birliği yapmaya başlamıştır. Neolitik çağa ait en eski yerleşkelerden biri Amerika Kıtasında yer alan Yucatan Bölgesidir. İnsanlığın uygarlık yolunda attığı ilk adımlar bu dönemde gerçekleşmiştir. Bunun en büyük nedeni ise iklim şartlarının önceki çağlara göre çok daha olumlu olmasıdır.

Neolitik Çağ Nedir?

Neolitik Çağ, tarihte ilk tarımsal faaliyetlerin görüldüğü dönemdir. İklimin, daha önce hiç olmadığı kadar sıcak olması, hem yerleşik hayata geçmeyi hem de tarımsal üretimi kolaylaşmıştır. Özellikle, buğday ve arpa gibi hem kolay yetişen hem de insanların temel ihtiyaçlarını karşılayan tarım ürünlerin yetiştirilmesi, birçok olumlu gelişmenin daha önünü açmıştır.

Tarım ile birlikte birçok hayvanı evcilleştiren insan, ilk kez bu dönemde doğaya hükmedebileceğini keşfetmiştir. Bu çağda evcilleştirilen hayvanların başında keçi ve koyun yer alıyor. Sonraki yıllarda doğa ve sığır da yetiştirilmek üzere evcilleştirilmiştir. İnsanların doğaüstünde tahakküm kurması ve dayanışma içinde yaşaması demografik yapıyı da etkilemiştir. İlk def bu çağda, insanların ortalama yaşam süresi uzamış ve nüfus artmıştır.

Yapılan araştırmaların sonucunda duvarlara ilk kez resim çizilen çağın da Cilalı Taş Devri olduğu tespit edilmiştir. Almanya ve İngiltere'de bulunan kalıntılarda ise ilk tekerleğin Neolitik Çağ'da yapıldığı kanıtlamıştır.

Neolitik Çağ Ne Zaman Başlayıp Ne Zaman Bitmiştir?

Cilalı Taş Devri, Avrupa'da Mezolitik Çağ ve Asya Kıtasında Protoneolitik Çağın kapanmasıyla başlamıştır. Bu iki çağın sona ermesine neden olan buzul çağı, yaklaşık 500 yıl sürmüştür. İklim şartlarının iyileşmesi ile birlikte birçok canlı türünün devamlılığını sağlaması için gerekli çevre koşulları sağlanmış oldu. Cilalı Taş Devrinin sona ermesine yakın kısa bir geçiş evresi yaşanmıştır. Antropologlar bu evreyi ''Neolitik Kültür Evresi'' adını verir. Yaklaşık 100 yıl süren kültür evresi, Neolitik Çağın başlamasını sağlayacak olan gerekli çevre ve iklim koşullarının oluştuğu dönemdir.

Yeni Taş Çağı iki ayrı döneme ayrılır. Çanak Çömleksiz dönem, bu çağın ilk zamanlarını tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Yeni yaşam koşullarına alışmaya çalışan insanların önceliği yerleşik hayata geçmek ve üretim yapmak olmuştur. Çanak Çömlekli Dönemde ise toplumsal düzen büyük oranda sağlanmıştır.

Bu çağın M.Ö. 5000'li yıllarda kapanması ile birlikte Erken Kalkolitik ya da diğer adıyla Bakır Çağı başlamıştır.^[1]

İnsanlık neolitik çağa geçti çünkü avcı-toplayıcılığın yaygınlaşmasının ardından çoğalan insanlar yavaş yavaş farklı alanlara yöneldiler. Toprağa bir şeyler ekince yiyeceklerin çıktığını keşfettiler (tarım). Böylece yerleşik hayata da geçmek zorunda kaldılar.

Bir görüşe göre inançlar onları yerleşik yaşama zorladığı yönündedir. Yani inandıkları "şey"lere ibadet edebilmeleri için kalıcı ibadet yerleri kurmaları gerekti. Kalıcı ibadet yerleri ise beraberinde kalıcı yerleşim yerlerini getirmiş olabilir.

Bir başka görüş ise nüfusun artması ve avcı-toplayıcılıktan elde edilen ürünün yeni nüfusu besleyecek kadar yeterli olmamasıdır. Bu görüş kabul edilirse, ilk tarım nerede, neden ve nasıl gerçekleşti bunlarda cevaplanması gereken sorular.

Baştan söyleyeyim. Soru tuhaf bir soru. Belki nasıl diye sorulsa daha anlamlı olurdu. Yine de net ve doğru bir cevap vereceğim.

Fakat bu konuyla ilgili, halen doğru sanılan ve bilgi diye paylaşılan ama aslında çoktan çöp olmuş kabullere, bir kısaca değinmekte fayda var.

1. İnsanlık avcı toplayıcılıktan, göçebeliğe ondan sonra da yerleşikliğe geçmedi. Uygarlık tarihinin 1. safhası avcı toplayıcılık 2. safhası göçebelik 3. safhası da yerleşiklik değildir. Halen bunu söyleyen zır cahildir. Örnekle anlatayım. M.Ö. 22.000'de Altaylar'da Malta Buret kültürü vardır. Avcı toplayıcı bu kültür yerleşiktir. (Türklerin de atalarından.) M.Ö. 3500'de Kazakistan kuzeyinde Botay (Türk) kültürü vardır. Atı evcilleştirmiş, hayvancılık yapan bu kültür yerleşiktir. Aynı Türkler Malta Buret'ten 21.500 yıl, Botay'dan 3000 yıl sonra göçebe (İskitler) olacaklardır. :)
2. Yerleşikliği merkeze alan klasik batı uygarlık yazımını ve marksist teoriyi çöpe atın. Bunlar ideolojik safsatalardır. Baştan aşağı çöptür. Göbeklitepenin (göbeklitepe yerleşik değil) çürüttüğü safsatalardan biride budur.

Gelelim nedene.

Uygarlığın gelişmesi insanoğlunun öğrendiklerini üst üste koymasıyla oluyor. Asıl ilerleyen şey zekamız değil. Bilgimiz. Daha öncekilerin ürettiği bilgileri hazır alıp, kendi çabamız sonucunda bulduklarımızı da onun üzerine ekliyoruz. İlk bilgiler de nesillerden nesile sözel geldi. Ta ki Sümerlilere (Türkler) kadar. Bu da hiç önemsenmeyecek bir hadise değildir. Çok da önemlidir.

Neolitik de aslında sadece budur. İnsanoğlu M.Ö. 10.000-6.000 arasında cilalı taşın, yontma taştan daha verimli olduğunu buldu. Neden sadece budur. Nasıl bulmuştur. Ampirik. Yani deneyerek. Sonra da bakırın, sonra da tuncun sonrada demirin daha verimli, daha işe yarar olduğunu bulması gibi.