Oncelike insan toplumlarının evrimi ile ilgili Göbeklitepe bulguları yeni bir paradigma ortaya koyuyor. Buna göre insanlar tarım ile uğraşmadan önce belirli bir katmanlı topluma giriş yapıyorlar ( Ulusların Düşüşü kitabında bu yeni paradigma ile alakalı doyurucu bilgiler bulunmaktadır).
Bu katmanlı toplumun uzun süren evrimi hakkında ise bilgiler arkeolojik bulgulardan ileri gelir. Ne zaman tarıma başlandığı da benzer biçimde arkeolojik veriler ile anlaşılır. Yaban tohumlar sonrasında ıslah edilmiş tohumlar...
Dolayısıyla toplumların yaşantısı ile ilgili maddi buluntular üzerine bazı tezler öne sürülür ve çoğu da kurgan hipotezi gibi birer spekülasyon olarak kalmaya mahkumdur. Zira çok az eser ortaya çıkarılabilmektedir.
Burada kritik husus ise şudur. Bu avcı döneminde insanların konuşma biçimleri ve nasıl gündelik iletişim kurdukları muammadır. Yine ancak hipotezler öne sürülebilir.