Omurgalılarda görmenin evrimi
600 milyon yıldan önce omurgalıların atalarında ışığı alan fotoreseptörler oluşmaya başlamıştır. (1)
Kambriyen döneminde (540 milyon yıl önce) omurgalı hayvan vücut planının gelişmesiyle beraber görüntü oluşturan gözler ve görsel sistemler ortaya çıkmıştır. (1) Omurgalı fotoreseptör hücrelerinde bulunan, ışığa duyarlılığı sağlayan protein grubu olan opsinler bilateria kladının atası olan urbilateria’da bulunan 9 adet opsinden köken almıştır. (2)
Omurgalılarda renkli görüşün evrimi
Beş ana görsel pigment 350-400 milyon yıl önce omurgalı sınıflarının ayrılmasından önce meydana gelmiştir. Opsin gen dizilerinin analizine göre ilk evrimleşen görme pigmentleri renkli görmeyi oluşturan konilerdir, çubuklar konilerden sonra evrimleşmiştir. Tetrapodların ortak atalarında ve modern türlerden; kemikli balıklarda, kuşlarda ve sürüngenlerde bir çubuk reseptörü ve dört adet koni reseptörü ile tetrakromatik görüş olmasına rağmen; memeliler, gececi ataları sebebiyle kademeli olarak iki koni opsin genini kaybetmiş (4) ve iki adet koni reseptörüne sahip dikromatik görüşe sahip olmuşlardır. (3) (4)
İnsanda renkli görüşün evrimi
Memelilerde daha sonra daha yüksek renkli görüş düzeyi sadece trikromasinin oluştuğu primatlarda 35 milyon yıl önce tekrar evrimleşmiştir. (4)
Yaklaşık 90 milyon yıl önce yaşayan, UV'ye ve kırmızıya duyarlı renkleri görerek dünyayı iki renkli gören gececi memeli atalarımızdan sonra yaklaşık 30 milyon yıl önce, primat atalarımız dört sınıf opsin geni geliştirerek UV haricinde görünür ışığın tam renkli spektrumunu görme yeteneği kazanmıştır. (3)
Kısa dalga boyuna duyarlı opsin pigmentlerinin ortadan kalkışının son aşamalarından sonra orta ve uzun dalgaya duyarlı pigmentler ortaya çıkmış ve 30 milyon yıl ile 45 milyon yıl önce arasında mavi görüş de eklenerek trikromatik görme oluşmuştur. (5)
Kaynaklar
- T. Lamb, et al. (2007). Evolution Of The Vertebrate Eye: Opsins, Photoreceptors, Retina And Eye Cup. Nature, sf: 17. doi: 10.1038/nrn2283. | Arşiv Bağlantısı
- M. Ramirez, et al. (2016). The Last Common Ancestor Of Most Bilaterian Animals Possessed At Least Nine Opsins. GBE, sf: 13. doi: 10.1093%2Fgbe%2Fevw248. | Arşiv Bağlantısı
- J. Bowmaker. (1988). Evolution Of Colour Vision In Vertebrates. Nature, sf: 7. | Arşiv Bağlantısı
- G. Jacobs. (2021). Evolution Of Colour Vision In Mammals. The Royal Society, sf: 11. doi: 10.1098/rstb.2009.0039. | Arşiv Bağlantısı
- S. Yokoyama, et al. (2021). Epistatic Adaptive Evolution Of Human Color Vision. PLOS, sf: 10. doi: 10.1371/journal.pgen.1004884. | Arşiv Bağlantısı
