Bir ilaç nereye etki etmesi gerektiğini nereden biliyor?

Bilmiyor! Nerden bilsin? "Bilme" fiili sadece sinir sistemi (ve özellikle de beyni) olan hayvanlar için anlamlı olan bir fiil. Dolayısıyla bırakın cansız ilaçları, canlı bakteriler veya bitkiler bile hiçbir şey bilemezler. Bu imkansızdır. Dolayısıyla bir şeyi biliyormuş gibi davranan her şey belli doğa yasalarını takip etmek zorunda olduğu için ve o yasalar da hep aynı sonuçları verdiği için (dolayısıyla bizim tarafından olması gereken olarak görüldüğü için) biz de onların bir şeyi bilerek yaptıklarını sanarız. Dolayısıyla bir ilacın ağrıyı kesmeyi bilmesi, bir topun düşmeyi bilmesinden farksızdır.

Bir ilaç aldığınızda içindeki etken madde molekülleri bağırsaklarınızda sindirilir ve kanınıza karışır. Kan, vücudunuzda zaten her yere gidiyor ve bu sırada ilacı da her yere taşır.^[1] Ama "ilaç" dediğimiz moleküller de tıpkı diğer kimyasal moleküller gibi, önlerine gelen her moleküle bağlanamaz. Sadece bağ kurabildiği moleküllerle karşılaştığında işe yarar, yoksa vücuttan olduğu gibi atılır.

Mesela baş ağrısının nedenlerinden biri olan prostaglandinleri üreten COX enzimine denk gelen bir ağrı kesici molekülü, onu iptal ediyor ve böylece ağrıya neden olan kimyasal süreç duruyor (diğer yöntemler için bu yazımızı okuyabilirsiniz). İlaç, vücudunuzdaki bütün COX enzimlerine bağlanıyor, fakat başınız ağrırken oradaki ağrı durduğu için, siz ilaç sadece oraya etki etti sanıyorsunuz.^[2] Aynı zamanda bacağınız da ağrısaydı (ve bacak ağrısı da COX reseptörleriyle ilgili olsaydı), o ağrı da duracaktı, çünkü ilaç oraya da etki ediyor. Ama orası ağrımadığı için, ilacın etkisini hissedemiyorsunuz.

Ayrıca bazı ilaçlar beynin birden fazla kaynaktan gelen ve tek bir bölgede değerlendirilen beynin ağrı ve acı merkezlerini susturabiliyor (örneğin endokanabinoidlerin etkisi buna daha yakındır). Bu sayede vücudunuzun neresinden ağrı/acı sinyalleri geliyor olursa olsun bu sinyalleri görmezden gelmek mümkün oluyor. Siz de ağrınızın/acınızın azaldığını deneyimliyorsunuz.

Tabii ki ağrıyı/acıyı kesmek, o ağrıya/acıya sebep olan unsuru tedavi etmek anlamına gelmiyor; ona da dikkat etmek lazım. Çoğu zaman acı/ağrı, altta yatan bir diğer nedenin semptomu olarak oluşuyor. Bu nedenle bu faktörlerin ortadan kaldırılması asıl önemli olan şey.