Yıllardır kafamı kurcalayan ve sinir sistemimizin evrimine dair yaptığım araştırmalar sırasında sıklıkla karşıma çıkan "karar verme mekanizmamızın nasıl çalıştığı" sorusuyla ilgili bu konuda söyleyebileceğim yegane şey:
Evet, bilincimiz karar verendir.
Fakat bu hangi bilinçtir sorusunu da sormadan edemiyorum. Neden derseniz, sinir sistemimizin evrimsel olarak üç kısımdan oluştuğu ileri sürülüyor.
Bu modele göre sorunuzu şöyle detaylar katabiliriz; refleksif bir tepki gerektiren, ani karar vermemiz gerektiren bir durumda hangi bilinç kararı vermektedir sorusunun cevabı sürüngen (reptilian) beynimizdir diyebiliriz.
"Aşık olduğum karşı cins ile etkileşime geçmeli miyim?" gibi ya da bir tartışma sırasında sinirimizi bozan kişiye vereceğimiz tepkiye karar vermek gibi duygusal yoğunluklu ve daha kısa süreli karar verilmesi gereken anlarda da hayvansal (limbic) beynimiz kararı veriyor diyebiliriz.
Gelecek planları yaparken ya da geçmiş bir olayı değerlendirirken de beynimizin en gelişmiş, en evrimleşmiş kısmı olan korteks tabakası ile uzun uzadıya, gecelerce ve günlerce düşünerek karar veriyoruz ya da karar verdiğimizi zannediyoruz diye düşünüyorum.
İşin ilginç tarafı karar verme mekanizmamız ve bilincimiz hakkında hala çalışmalar yapılmaktadır. Korteks beynimizin hangi kısmı ilk kararı veriyor sorusuna da aşağıdaki makalelerde cevap aranıyor.
Beynimiz daha biz bilmeden kararını veriyor
Bilişsel kontrol ve karar vermede bilincin rolü
Hangi sürede karar verecek olursak olalım, karar verme konusundaki isabetlilik ve eminlik oranlarının daha yüksek olması için ya karar verilecek durumlar konusunda daha önceki iyi ya da kötü tecrübelerin çokluğu ya da hiç tecrübe olmasa bile olası durumları korteksimiz ile kurgulayıp üzerine düşünmelerimizin çokluğu durumu olması gerektiğini düşünüyorum.
