[1]
Dünya'nın da Satürn gibi halkası var mıydı?
> UZAY
Bir zamanlar Dünya'nın da Satürn'ün olduğu gibi kendine ait bir halkası olmuş olabilir. Ancak bu halka var olduysa bile çok uzun süre kalmamış.
Varsayımsal bu halka, evren ölçeğinde kısa olsa da 10 milyonlarca yıl kadar boyunca etrafımızda dönmüş olabilir. Ancak yine de bu süre, Dünya'nın jeolojisi üzerinde etki edecek kadar uzun görünüyor. En azından Avustralya'daki Monash Üniversitesi'nden gezegen bilimcisi Andy Tomkins'in analizine göre böyle.
Tomkins ve ekibi, Ordovisiyen çarpışma artışı olarak da bilinen sıra dışı meteorit çarpışmalarının yaşandığı dönemin sebebinin, gezegenin etrafındaki halkanın yavaş yavaş çekim kuvvetine yenik düşmesi olabileceğini düşünüyor. Kendisi konuyla ilgili şöyle diyor: "Milyonlarca yıl boyunca, bu halkadan gelen malzeme yavaş yavaş Dünya'ya düşerek jeolojik kayıtlarda gözlemlenen göktaşı çarpmalarında ani bir artış yarattı. Ayrıca bu döneme ait tortul kayalardaki katmanların olağanüstü miktarda meteorit kalıntısı içerdiğini görüyoruz."
Aslında halkalar Güneş Sistemi'mizde oldukça yaygın. Dört dev gezegenin halkası var, hatta Mars'ın da bir zamanlar halkaya sahip olduğuna dair kanıtlar mevcut. Tabii bu durum, Dünya'nın da bir zamanlar halkası olup olmadığı sorusunu akla getiriyor.
Böyle bir halka var olduysa bile bunun kanıtlarını uzayda bulmak pek mümkün değil. Çünkü Ordovisiyen neredeyse yarım milyar yıl önce gerçekleşti ve bu dönemdeki meteorit çarpışma sayısındaki artış da 40 milyon yıl boyunca sürdü. Ayrıca bu dönemde oluşan kraterlerin çoğunun birbirine oldukça yakın olduğu biliniyor.
Bu "yakınlık" sadece zaman olarak değil, aynı zamanda lokasyon olarak da bulunuyor. Tomkins ve ekibi bu artış sırasında oluşan 21 farklı krateri inceledi ve bu kraterlerin hepsinin ekvator çizgisinin 30 derece enlemleri arasında bulunuyor. Tabii bu kraterlerin bugün bulunduğu yerler, halkanın varlığını hemen kanıtlamıyor. Çünkü Ordovisiyen döneminde Dünya'daki kıtaların hepsi Gondwana adı verilen tek bir kıtadan oluşuyordu.
Yine de kraterlerin bu "kümelenmesi" ilginç görünüyor, ancak durum daha da ilginç. Düşen parçaların hepsinin, o dönemki kara kütlesinin sadece %30'una düşmüş gibi görünüyor. Hem de hepsi ekvatoral bölgede yer alıyor. Dolayısıyla, meteorlar bugün gördüğümüzden çok daha yaygın olsa da, bu belirli çarpışmalar dünyanın küçük bir bölümüyle sınırlı gibi görünüyor. Sanki bir grup kaya Dünya'nın ortasını çevreleyen dar bir şeritten düşmüş gibi. Tomkins ve ekibine göre de durum tam olarak böyle.
Sebebi bir asteroit mi?
Ekibin analizine göre 466 milyon yıl kadar önce bir asteroitin Dünya'nın yerçekimine doğru uçtuğunu gösteriyor. Asteroitin yeryüzüne hemen düşecek kadar yakın olmadığı, ancak gezegenin gelgit kuvvetleri tarafından parçalanabilecek kadar yakın ve Roche Sınırı olarak bilinen bir sınırı geçtiği biliniyor.
Gevşek bir asteroit için Roche sınırı, yaklaşık olarak 15800 km'dir. Bu uzaklık gezegenlerden bazılarının uydularından da alçak. Yani içi boş bir asteroitin yavaşça parçalanabileceği ve yörüngede kalabileceği bir uzaklık anlamına geliyor.
Bu durum, Güneş Sistemi'nde de gözlemlediğimizle uyuşuyor. Halkalarıyla ünlü olan Satürn'ün bu halkaları da geçici. Hatta bir süre sonra Satürn halkalarını kaybedecek. Bununla birlikte 1994 yılında Jüpiter'e çarpan Shoemaker-Levy 9 kuyruklu yıldızının çoğunun, çarpışmadan önce parçalanıp gezegenin etrafında yıllarca dönecek bir enkaz yığını oluşturduğunu da gördük. Yani Dünya'nın da bir zamanlar halkaya sahip olması olası.
Çarpışmaların kümelenmesi kanıtlardan sadece biri. Ayrıca dönemin jeolojik katmanları incelendiğinde aynı zaman diliminde birikmiş çok sayıda meteorit malzemesi de bulunuyor. Her iki ipucu da bu asteroitle bağlantılı olabilir.
Okuduğunuz için teşekkürler.
Kaynaklar
- Ö. Yıldız. Dünya'nın Da Satürn Gibi Halkası Var Mıydı?. (21 Eylül 2024). Alındığı Tarih: 25 Ocak 2025. Alındığı Yer: Mashable Türkiye - Teknoloji, Bilim, Sosyal Medya Haberleri ve Ürün İncelemeleri | Arşiv Bağlantısı
