Siğilli kurbağa (Bufo bufo)

Gözlem Bilgileri

Halk arasında Siğilli kurbağa ya da Göden olarak bilinen Bufu bufo türünü, 30 Kasım 2018 tarihinde Samsun ilinde bulunan, Türkiye'nin ilk ''Tabiat Koruma Alanı'' ilan edilen Hacıosman Ormanı'nda gözlemledik.

Gökhan Eren

Tanım ve Genel Bilgiler

Sırt kısmı genellikle kahverengi, zeytuni kahverengi veya grimsi kahverengidir. Karın kısmı kirli beyaz veya grimsi kahverengidir. Gövde büyüklüğü erkeklerde 10 cm, dişilerde ise 15 cm'ye kadar ulaşabilir. Gövdelerinde koyu renkli benekler bulunabilir. Gözün iris kısmı altın veya bakır kırmızısı renktedir. Göz bebeği (pupilla) yatay konumdadır. Çenelerinde diş bulunmaz. Erkeklerde ses kesesi bulunmaz. Derilerinde, özellikle de sırt bölgesinde siğil benzeri deri kabartıları bulunur. Erkeklerde dişilere göre daha az bulunur. Dişiler erkeklerden daha büyüktür. Bacaklarda az gelişmiş yüzme zarları bulunur. Gözlerin hemen arkasında gelişmiş paratoid bezler bulunur. Potansiyel avcıları caydırmak için kullanılan zararlı bir madde olan bufotoksin içerirler.

Gökhan Eren

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Siğilli kurbağa, ilk olarak 1758 yılında Systema Naturaea adlı eserin 10. baskısında İsveçli biyolog Carl Linnaeus tarafından Rana bufo olarak adlandırılmıştır. Linnaeus, bu eserinde bütün kurbağaları (frog) ve siğili kurbağaları (toad) Rana cinsine yerleştirmiştir. Daha sonra bu cinsin bölünmesi gerektiği ortaya çıkmış ve 1768 yılında Avusturyalı doğa bilimci Josephus Nicolaus Laurenti tarafından Siğilli kurbağa, Bufo bufo olarak adlandırılmış ve Bufo cinsine (genus) eklenmiştir. Bu cinsin kurbağaları, Kara kurbağasıgiller olan Bufonidae ailesine dahil edilmiştir. Türkiye'de iki alttürü vardır. Bunlar Orta Anadolu'da yayılış gösteren Bufo bufo bufo ve Trakya’nın güneyi ve Batı Anadolu’da yayılış gösteren Bufo bufo spinosus.

Gökhan Eren

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Az bitkili veya ormanlık kısımlarda nemli taşlık bölgelerde yaşarlar. Yılda bir defa üremek için göl, havuz gibi alanlara giderler. Küresel ölçekte baktığımızda Avrupa, Asya gibi geniş alanlara yayılan (kozmopolit) bu tür ülkemizde Orta Anadolu'da, Trakya'nın güneyi ve Batı Anadolu'da ve Kuzeydoğu Anadolu'da yaşam alanının uygun olduğu yerlerde dağılım göstermektedir.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

IUCN Kırmızı Liste içerisinde LC yani Asgari Endişe (Least Concern) kategorisinde sınıflandırılmakla birlikte popülasyon eğilimi sabit olarak gösterilmektedir. Bunun nedeni geniş bir dağılıma sahip olmasıdır. Yaprak döken ve iğne yapraklı ormanlarda, çalılıklarda, çayırlarda, parklarda, bahçelerde ve özellikle de yoğun yapraklı nemli alanları tercih ederler. Karşı karşıya olduğu en büyük tehditler arasında habitat (yaşam alanlarının) kaybı, sulak alanların drenajı, tarımsal faaliyetler, kirlilik ve yollardaki ölümler bulunmaktadır. Avrupa'da bazı ülkelerde, kurbağalarda bulaşıcı bir amfibi hastalığı olan Chitridiomycosis'in bazı popülasyonları etkileyebileceği bildirilmiştir.

Davranış ve Etoloji

Karasal olan bu türler geceleri aktiftirler. Üreme zamanında, erkeklerde ilk üç parmakta nuptial pedler gelişir. Bunları çiftleşirken dişiyi kavramak için kullanır. Arka ayaklar diğer kurbağaların bacaklarına göre daha kısadır ve arka ayaklarda uzun, açılmamış ayak parmakları vardır. Fazla sıçrayamazlar, karadaki hareketleri yavaştır. Siğilli kurbağalar cinsel olarak dimorfik olma eğilimindedir, dişiler kahverengi olurken erkekler grileşir. Ampleksus (kucaklaşma davranışı) aksiller (koltuktan) tiptedir. Cinsel olgunluğa 4. yılda erişirler. Çiftleşme bir hafta kadar devam edebilir. Yumurtalar iki kordon halinde çıkar (erkekler ayaklarıyla çıkmasına yardım eder) ve dişi tarafından su bitkilerine sarılır. Bir dişi 3000-6000 yumurta bırakabilir. Embriyonik ve larva gelişimi genellikle 1,5-2,5 ay sürer.

Gökhan Eren

Gündüzleri nemli yerlerde, taş altlarında ve oyuklarda gizlenir, geceleri avlanmak için bulundukları yerleri terk ederler. Yağmurlu havalarda çok aktiftirler. Potansiyel bir avcıyla karşı karşıya kalırsa, erişkin kurbağa gövdesini düz bir şekilde kaldırır başı yönünde tehlikeye doğru fırlatır. Hızlı hareket eden küçük boyutlardaki avlarını, dilleriyle hafifçe vurarak yakalarken, daha büyük boyutlardaki avlarını çeneleriyle yakalarlar.

Diyet ve Metabolizma

Sümüklü böcek, böcek, tırtıl, sinek, solucan ve hatta küçük fareleri bile yiyebilirler.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Halk arasında yaygın bir şekilde bu türlere dokunulduğunda ellere siğil geçecek endişesi vardır. Bu düşünce muhtemelen siğilli kurbağaların derisinde bulunan siğillerin dokunulduğunda kurbağanın derisinden insanın eline geçecekmiş gibi düşünülmüş olmasından kaynaklanabilir. Aslında insan derisinde görülen siğillerin kurbağa derisinde bulunan siğillerle hiçbir ilgisi yoktur. İnsan elindeki veya genital bölgesindeki siğiller derimizde bulunan epidermis hücrelerinin HPV ailesindeki virüsler ile enfeksiyonu sonucu aşırı çoğalması sonucu oluşan kabarcıklardır. Dolayısı ile farklı yapılar olup, birbiri ile ilişkisi yoktur. Kurbağadaki siğiller zehirli deri bezlerinin sık olarak bir arada bulunmasıyla oluşur. Bu nedenle kurbağaya dokunduktan sonra ellerin yıkanmasında yarar var. Aksi halde eldeki zehirli salgı kalıntısı göz ve dudak gibi ince derili kısımlarda hafif yakıcı etki gösterebilir. Fakat kurbağalar HPV taşımadığı için size bulaştırma olasılığı, herhangi bir yüzeye dokunmanız ile aynıdır. Bazı kurbağalar yakalandıklarında korunma davranışı olarak idrarlarını bırakırlar. Böyle bir olayda da elleri yıkamak yeterli olacaktır.

Gökhan Eren

Etimoloji

İngilizcede kurbağa ''frog'' olarak adlandırılırken, Bufonidae ailesinde bulunan türler ise ''toad'' olarak adlandırılmıştır. Türkçe de ise bu tür için ''siğilli kurbağa'' yaygın olarak kullanılmakla birlikte bazı yörelerde ''göden'' de kullanılmaktadır, hatta bazı bölgelerde ''göden gözlü'' deyimi de kullanılmaktadır.