Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Taksonomi - 4: Arkeler

Taksonomi - 4: Arkeler
4 dakika
130,541
Evrim Ağacı Akademi: Evrim Tarihi ve Evrimsel Süreç Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrim Tarihi ve Evrimsel Süreç yazı dizisinin 23. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Evrimsel Süreç - 1: Evrim Tarihi'nin Büyük Zaman Çizelgesi (1. Kısım)" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Geçen yazımızda sizlere Bakteriler ve Arkeler olarak iki devasa Alan'a ayrılan Prokaryotlar'dan Bakteriler kısmını aktardık. Şimdi ise, Arkelerin büyüleyici yaşantılarına bakmak istiyoruz.

Burada bir hatırlatma yapmak istiyoruz: Bakteriler'de de dediğimiz gibi, Arkeler ve Bakteriler'in oldukça benzer pek çok özelliği vardır; pek çok özelliği de ortak olarak paylaşırlar. Bu sebeple, Bakteriler için yazdığımız açıklamaların büyük bir kısmı ile orada yapılan tanımlamalar burada da geçerli olacaktır. Ve burada yapacağımız açıklamaların da bir kısmı, Bakteriler için geçerli olacaktır. Bu, ortak bir ata olmasından ve benzer ortamlarda yaşamalarından ötürü gayet doğaldır. Ancak Arkeler, büyüleyici bir işi daha başarırlar: Ekstrem, çok ekstrem durumlarda, başka hiçbir canlının bütünlüğünü koruyamayacağı ortamlarda hayatta kalmayı başarabilirler. Şimdi bunları tanımaya çalışalım:

Tüm Reklamları Kapat

Arkelerin hücre yapısı da, Bakterilerinkine oldukça benzer. Ancak elbette ki bu iki Alan'ı ayırabilmenin bazı önemli yolları vardır. Örneğin Arkelerin hücre duvarında peptidoglikan bulunmaz. Bunun yerine yine bol proteinden oluşan sahte-peptidoglikan (İng: "pseudopeptidoglycan" veya pseudomurein) bulunur. Bu, Arkeleri ayırt edebilmenin en kolay yollarından biridir.

Arkeler de Bakteriler'de açıkladığımız sayısız yöntem ile yer değiştirebilirler, iletişim kurabilirler ve eşeysiz (aseksüel) biçimde ürerler. Ayrıca Bakteriler gibi çok çeşitli besin üretme yolları bulunmaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Gördüğünüz gibi Arkeler, Bakteriler ile pek çok özellik paylaşırlar. Bu sebeple de uzun yıllar Arkeler de birer Bakteri olarak ele alınmıştır. Ne var ki, Genetik biliminin gelişmesi ve Biyokimya alanındaki araştırmalar sonucunda Arkelerin tamamen farklı bir evrimsel süreçten geçtikleri ortaya çıkarılmıştır.

Arkeler ile Bakteriler Arasındaki Farklar

Bu, oldukça önemli bir konudur; çünkü aralarındaki benzerliklerin aksine, pek çok farklılık saymak da mümkündür. Bunları sıralayacak olursak:

  1. Bakterilerde peptidoglikan, Arkelerde sahte-peptidoglikan bulunur.
  2. Arkelerdeki metabolik süreçler (metabolic pathways) Bakteriler'den çok Ökaryotlar'a benzemektedir. Özellikle RNA'nın yazılması (transcription) ve okunması (translation) süreçleri Ökaryotlara oldukça benzer. Bu da, Evrimsel süreçte Arkelerin Ökaryotlar ile daha yakın akraba olduklarını gösterir.
  3. Bakterilerin hücre zarında ester bağları bulunurken, Arkelerin hücre zarında eter bağları bulunmaktadır.
  4. Bakteriler sporla da üreyebilirken, Arkeler'de sporla üreme görülmez.
  5. Arkeler, hücre yapılarından dolayı kanamycin, chloramphenicol, rifampicin ve anisomycin gibi antibiyotiklere Bakterilerin verdiğinden farklı kimyasallarla tepki verirler. Ayrıca Arkeler Diptheria isimli toksine karşı hassasken, bakteriler değildir.
  6. DNA kopyalanmasını başlatan kimyasal olan başlatıcı (promoter) yapısı Arkeler ve Bakteriler'de farklıdır.
  7. Başka hiçbir Alan'daki canlı yapamazken, Arkeler'e ait bazı türler metan oluşturabilirler ve buna metanogenez denir.
  8. Bazı Arkeler fotosentetiktir; ancak bunu kesinlikle klorofil bulunmadan yaparlar. Bakterilerdeki fotosentez ise kesinlikle klorofil ile yapılmaktadır.
  9. Bakteriler, genel olarak "normal" ortamlarda bulunurken, Arkeler genellikle ekstrem koşullar ile birlikte normal koşullarda da bulunabilmektedirler.

Bu son noktayı biraz açacak olursak, Arkelerin yaşam ortamlarına göre oldukça çeşitli olabilecekleri bulunmuştur:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Arkeler biyokütlenin 5'te 1'ini oluştururlar ve çok farklı ortamlarda bulunabilirler. 1960'larda ilk olarak keşfedildiklerinde, son derece ekstrem koşullarda yaşadıkları için ekstrem ortam sevici (extremophile) olarak isimlendirilmişlerdir. Ancak günümüzde, çok daha farklı ve normal koşullarda da yaşadıkları bilinmektedir.

Gerçekten de Arkeler, 100 derecenin üzerindeki yüksek sıcaklıklarda, -30 derecenin altındaki çok soğuk ortamlarda, aşırı tuzlu, asitli ve alkalinli bölgelerde rahatlıkla yaşayabilmektedirler. Ancak bir takım diğer Arkeler, toprakta, kanalizasyon kanallarında ve okyanuslarda da yaşamaktadır.

Ekstrem koşullarda yaşayan Arkeleri dört ana gruba ayırmaktayız:

Tuz Seviciler (Halofiller, Halophiles): Bunlar, Amerika'nın Utah eyaletinde bulunan Büyük Tuz Gölü'nde, Kaliforniya'nın Owens Gölü'nde, Ürdün ve İsrail arasındaki Ölü Deniz'de yaşayabilmektedirler. Bunların hepsi çok yüksek tuz oranına sahip (%36 ve üzeri tuzluluk) bölgelerdir ve bu yüksek ozmotik koşullarda başka türlerin yaşaması neredeyse imkansızdır. Ancak Arkeler, bu koşullarda rahatlıkla yaşamaktadırlar.  Halococcus cinsi ve Chromohalobacter beijerinckii türü halofillere örnek olarak gösterilebilir.

Halococcus
Halococcus

Sıcak Seviciler (Termofiller, Thermophiles): Bu tip türler genel olarak 45 derece ve üzerindeki sıcaklıklarda yaşamaktadırlar. Çoğu canlının enzimleri 40 derecenin üzerinde çalışmalarını yavaşlatmaktadırlar; ancak Arkeler bu yüksek sıcaklıklara adapte olabilmişlerdir. Methanopyrus kandleri isimli bir tür 122 derece sıcaklıkta yaşamaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Methanopyrus kandleri
Methanopyrus kandleri

Alkali Seviciler (Alkalifiller, Alkaliphiles): Bu türler, genel olarak 9 ile 11 arasındaki pH değerlerinde yaşarlar. Bu tip alkali ağırlıklı ortamlara kuru göllerde (playa lakes) ve karbonatça zengin topraklarda rastlanmaktadır. Çoğu canlı nötr (pH = 7) ortama adapte olmuşken, Geoalkalibacter ferrihydriticus, Bacillus okhensis ve Alkalibacterium iburiense gibi alkalifil arkeler yüksek pH değerlerinde de yaşayabilmektediler.

Geoalkalibacter ferrihydriticus
Geoalkalibacter ferrihydriticus

Asit Seviciler (Asitfiller, Acidophiles): Alkalifillerin tam tersi olarak bazı arkeler çok düşük pH değerlerinde yaşayabilirler. Örneğin Picrophilus torridus isimli tür, büyüleyici bir şekilde pH değeri 0 olan ortamlarda da yaşayabilmektedir.

Picrophilus torridus
Picrophilus torridus

Bunlar haricinde Arkeler, bazı çok önemli döngülere de katılmaktadırlar. Örneğin yaşadıkları ortamlardaki Karbon, Nitrojen ve Sülfür gibi elementlerin döngüsünü sağlarlar.  

Arkeler, bize canlıların bulundukları ortama adapte olmalarındaki başarı ve bunu başarabilenlerde meydana gelen evrim açısından çok güzel dersler vermektedirler. Gördüğümüz gibi, canlılık, rastlantısal olarak her alana sıçrayabilmektedirler. Bu sıçramanın gerçekleşmesinden sonra önemli olan, yeni ortamlarına geçen bu canlıların ortama adapte olup olamayacaklarıdır. Adapte olabilenler yaşayıp üreyebilecekler, olamayanlar ise eleneceklerdir. Böylece her nesilde daha adapte olabilen canlılar kalabilecek ve değişim, dolayısıyla evrim gerçekleşebilecektir. Bu evrim sonucunda da Arkeler gibi muazzam ortamlarda yaşayabilen türler bile ortaya çıkabileceklerdir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Evrim Tarihi ve Evrimsel Süreç Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrim Tarihi ve Evrimsel Süreç yazı dizisinin 23. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Evrimsel Süreç - 1: Evrim Tarihi'nin Büyük Zaman Çizelgesi (1. Kısım)" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
23
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Merak Uyandırıcı! 26
  • Tebrikler! 13
  • Bilim Budur! 11
  • Muhteşem! 10
  • İnanılmaz 10
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 7
  • Umut Verici! 7
  • Güldürdü 1
  • Üzücü! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 1
  • Korkutucu! 1
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • D. E. Sadava, et al. (2009). Life: The Science Of Biology. ISBN: 1429246456. Yayınevi: W. H. Freeman.
Sıkça Sorulan Sorular

Bakterilerin hücre duvarında peptidoglikan bulunurken, Arkelerde sahte-peptidoglikan bulunur. Ayrıca genetik ve biyokimyasal açıdan da farklılık gösterirler.

Arkeler, ekstrem koşullarda (yüksek sıcaklık, aşırı tuzlu, asidik, alkalin ortamlar) ve normal koşullarda (toprak, kanalizasyon, okyanus) bulunabilirler.

Genetik bilim ve biyokimya araştırmaları, Arkelerin tamamen farklı bir evrimsel süreçten geçtiğini ortaya koymuştur.

Arkeler, kanamycin, chloramphenicol, rifampicin ve anisomycin gibi antibiyotiklere Bakterilerden farklı tepkiler gösterebilirler.

Arkeler aseksüel biçimde ürerler ve sporla üreme göstermezler.

Ekstrem koşullarda yaşayan Arkeler; Tuz Seviciler (Halofiller), Sıcak Seviciler (Termofiller), Alkali Seviciler (Alkalifiller) ve Asit Seviciler (Asitfiller) olmak üzere dört ana grupta sınıflandırılır.

Bazı Arkeler fotosentetiktir, fakat klorofil olmadan fotosentez yaparlar. Bakterilerdeki fotosentez ise kesinlikle klorofil ile gerçekleşir.

Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 16:15:36 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/143

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Alan
Astrobiyoloji
Alkol
Yaşanabilir Gezegen
Çekirdek
Tohum
Botanik
Nöron
Makina
Karanlık
Uydu
Aminoasit
Geometri
Sayı
Mantık Hatası
Beyin
Bilişsel
Hominid
Evren
Süt
Araştırma
Filogenetik
Homo Sapiens
İspat
Güneş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Taksonomi - 4: Arkeler. (19 Haziran 2011). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/143
Bakırcı, Ç. M. (2011, June 19). Taksonomi - 4: Arkeler. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/143
Ç. M. Bakırcı. “Taksonomi - 4: Arkeler.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 19 Jun. 2011, https://evrimagaci.org/s/143.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Taksonomi - 4: Arkeler.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, June 19, 2011. https://evrimagaci.org/s/143.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close