Psikolojik Güçlendirici Dozlar Yanlış Bilgilere Karşı Direnci Zaman İçinde Artırıyor!

Yeni bir araştırma, hedefe yönelik psikolojik müdahalelerin yanlış bilgilere karşı uzun vadeli direnci önemli ölçüde artırabileceğini ortaya koydu.^[1] "Psikolojik güçlendirici dozlar" olarak adlandırılan bu müdahaleler, hafıza tutumunu iyileştiriyor ve bireylerin zamanla yanıltıcı bilgileri daha etkili şekilde tanımasına ve direnmesine yardımcı oluyor.

Nature Communications dergisinde yayınlanan çalışma, metin tabanlı mesajlar, videolar ve çevrimiçi oyunlar gibi farklı yaklaşımların insanları yanlış bilgilere karşı nasıl korunabileceğini inceliyor. Oxford, Cambridge, Bristol, Potsdam Üniversiteleri ve King’s College London’dan araştırmacılar, bu müdahalelerin kalıcılığını test etmek ve etkilerini güçlendirme yollarını belirlemek için 11.000’den fazla katılımcıyla beş büyük ölçekli deney gerçekleştirdi. Araştırma ekibi, üç tür yanlış bilgi önleme yöntemini test etti:

• Metin tabanlı müdahaleler: Katılımcıların, yaygın yanlış bilgi taktiklerini açıklayan önleyici mesajlar okuduğu yöntem.
• Video tabanlı müdahaleler: Yanıltıcı içeriklerde kullanılan duygusal manipülasyon tekniklerini ortaya çıkaran kısa eğitim videoları.
• Oyunlaştırılmış müdahaleler: Katılımcıların, güvenli ve kontrollü bir ortamda kendi (kurgusal) sahte haber hikayelerini oluşturarak yanlış bilgi taktiklerini tespit etmeyi öğrendiği etkileşimli bir oyun.

Araştırmacılar, katılımcıları kasıtlı olarak yanlış bilgiye maruz bıraktı ve zaman içinde bu bilgiyi tespit edip direnme becerilerini değerlendirdi. Çalışma, her üç müdahalenin de etkili olduğunu ancak etkilerinin hızla azaldığını ortaya koydu. Bu durum, müdahalelerin uzun vadeli etkilerine dair şüpheleri artırdı. Ancak araştırmacılar, hatırlatma veya pekiştirme mesajı gibi "güçlendirici" müdahaleler ekleyerek yanlış bilgiye karşı direncin çok daha uzun süre korunmasını sağladı.

Çalışma, yanlış bilgiye direncin kalıcılığının katılımcıların ilk müdahaleyi ne kadar iyi hatırladığına bağlı olduğunu gösterdi. Tıpkı aşı takviyeleri gibi, hatırlatıcılar veya hafıza egzersizleri de başlangıçtaki etkiyi önemli ölçüde uzattı.

Buna karşılık araştırmacılar, hafızaya değil de yanlış bilginin sürekli tehdidini hatırlatarak katılımcıların motivasyonunu artırmaya odaklanan güçlendiricilerin, etki süresini uzatma konusunda ölçülebilir bir fayda sağlamadığını tespit etti. Oxford Üniversitesi Deneysel Psikoloji Bölümü'nden araştırmaya liderlik eden Dr. Rakoen Maertens şunları söylüyor:

Yanlış bilgi, iklim değişikliği tartışmalarından aşı tereddütlerine kadar her alanı etkileyen kalıcı bir küresel sorun. Araştırmamız, tıpkı tıbbi aşı takviyelerinin bağışıklığı güçlendirmesi gibi, psikolojik güçlendirici dozların da insanların yanlış bilgiye direncini zamanla artırabileceğini gösteriyor. Hafıza güçlendirme tekniklerini kamu eğitimi ve dijital okuryazarlık programlarına entegre ederek, bu kritik becerilerin çok daha uzun süre korunmasını sağlayabiliriz.

Bristol Üniversitesi Bilişsel Psikoloji Profesörü ve çalışmanın ortak yazarı Stephan Lewandowsky bulguların genelgeçer olduğunu şu sözlerle vurguluyor:

Dikkat çeken nokta, videolar, oyunlar ve metinler dahil zihinsel bağışıklık kazandırma yöntemlerinin tüm formatlarda benzer etki göstermesi. Bu tutarlılık, insanların ne zaman kandırıldığını fark etme becerilerini artırmak için bu uygulamaların geniş çapta yaygınlaştırılmasını ve farklı alanlarda kolayca uygulanabilmesini mümkün kılıyor.

Araştırma, yanlış bilgiyle mücadelede geniş kitlelere ulaşabilen ve daha kalıcı müdahalelere duyulan acil ihtiyacı vurguluyor. Bu bulguların kamu bilgilendirme kampanyalarına entegre edilebilmesi için ise araştırmacılar, politika yapıcılar ve sosyal medya platformları arasında iş birliğinin öneminin kritik olduğuna dikkat çekiyor.