Orta Çağ'da Adap Kitapları: 15. Yüzyıl Metinlerinde Çocuklara Burunlarını Karıştırmamaları Tembihleniyor!
1480 Yılında Basılan Kitapta Geğirme, Tükürme, Peynir Yeme Gibi Konularda Tavsiyeler Bulunuyor!
- Özgün
- Pedagoji
- Kültürel Tarih
Sosyal bir hayvan türü olduğumuz için, çocuklarımızı nasıl eğittiğimiz, türümüzün gidişatı ve geleceği için gerçekten çok önemlidir. Çocuklar, neredeyse doğdukları andan itibaren etraflarını durmaksızın analiz edip, en sık tekrar eden davranışları kopyalama yoluyla öğrenen makinalar gibidir. Dolayısıyla çocukların ortamındaki davranışlar, genlerinde bulunan bilgilerle birlikte, o çocuğun düşünsel dünyasını ve davranış repertuvarını inşa edecektir.
Bunun en net örneğini, çocuklara sosyal normları öğretme sırasında görüyoruz: sofra adabı, toplumdaki diğer insanlarla iletişimde dikkat edilmesi gerekenler, vücut sıvılarıyla ilgili kurallar... Örneğin neredeyse tüm toplumlarda burun karıştırma ve sümükle oynama gibi davranışlar "kabul edilemez" veya "ayıplı" davranışlardır. Benzer şekilde, birkaç istisna haricinde tüm toplumlarda "yüksek sesle geğirme" davranışı istenmeyen davranışlar arasındadır.
Dediğimiz gibi, elbette bunların istisnaları var: Örneğin Hindistan, Çin, Bahreyn ve Güney Kuveyt'te yemek sonrası geğirme memnuniyet belirtisi olarak algılanmaktadır. Fakat bu tür izole davranış farklılıkları genellikle bu toplumlarda sonradan evrimleşen kültürel kırıntılardır. Birçok toplum, antik atalardan kalma davranışlar çerçevesinde kültürlerini şekillendirmektedir.
15. Yüzyıldan Terbiye Dersleri
Ve İngiltere Kütüphanesi tarafından dijital ortama aktarılan bazı dokümanlara göre, bu kurallar gerçekten de hiç yeni değiller: 1480 yılında yayımlanan The Lytille Childrenes Lytil Boke (Küçük Çocuklar için Küçük Kitap) isimli "terbiye kitabı"nda şunlar tembihlenmektedir:
- Kulak veya burun delikleriyle oynama.
- Bıçağınla dişlerini karıştırma.
- Masada tükürme.
- Boğazına bir şey takılırsa geğirme.
- Gülme, sırıtma, çok konuşma.
- Efendin içiyorsa, içme. O bitirene kadar bekle.
- Peyniri getirmek konusunda aceleci olma.
Görülebileceği gibi bazıları günümüzde de aynen geçerli olan, bir kısmı ise zaman içinde terk edilmiş olan bu terbiye önerileri, 13. yüzyıl ila 18. yüzyıl arasında görülen adap kitapları isimli bir kitap kategorisine örnekler sunmaktadır. Bunlar, Orta Çağ'dan Rönesans'a geçiş sırasında Avrupa'da özellikle popülerleşen, asil tabakaya dahil olma hayali kuran insanların özellikle okumayı seçtiği kitaplardır. Bu kitapların yazarları, sıklıkla dini referanslarda bulunup, bu tarz adap kurallarının doğrudan doğruya cennetten geldiğini iddia etmektedirler.
Bu kitaplarda, kişilere et kesiminden, hayvanlardan kan akıtmaya kadar birçok konuda uygun metotlar öğretilmektedir. Bu bakımdan, günümüzdeki kişisel gelişim veya tavsiye kitaplarının atası olarak görülebilirler.
Ne yazık ki o dönemin çocuklarının bu kitaplara ne kadar uyduğu veya ailelerin bunları ne katılıkta uyguladığı konusunda pek bir bilgimiz bulunmuyor. Fakat bildiğimiz bir şey, 1700'lü yıllardan itibaren bu kitapların daha ikinci plana düştüğü ve bunun yerine çocuklara adap derslerinin masallar içerisinde öğretmenin popülerleştiği yönünde.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
17
-
9
-
7
-
4
-
3
-
3
-
2
-
2
-
1
-
1
-
1
-
1
- British Library. The Lytille Childrenes Lytil Boke, A Medieval Conduct Book. (26 Şubat 2020). Alındığı Tarih: 26 Şubat 2020. Alındığı Yer: British Library | Arşiv Bağlantısı
- S. Pappas. No Nose Picking! 15Th-Century Guide Taught Kids How To Mind Their Manners. (26 Şubat 2020). Alındığı Tarih: 26 Şubat 2020. Alındığı Yer: LiveScience | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 11/05/2025 11:09:20 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8306
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
