Kraliçe 1. Elizabeth Kimdir? Tudor Hanedanının Son Hükümdarı, İngiltere Tarihi İçin Neden Önemlidir?

Elizabeth, 1533 yılında Londra’da Kral 8. Henry ve Anne Boleyn’in kızı olarak dünyaya gelmiştir. Doğduğu zaman teni bembeyazdı ve "hayalete benzediği" gerekçesiyle öldürülmek istenmişti. o dönemler cadı, hayalet ya da Şeytan ile anlaşma yapmış kişi olarak damgalanmak çok kolaydı. Ancak o zamanlarda, kendisinin İngiltere tarihinin en etkili isimlerinden biri olacağını kimse bilmiyordu.

Elizabeth’in babası olan ve zamanına göre fazlasıyla sansasyonel olan Kral 8. Henry’nin birtakım girişimleri, İngiliz reformunun fitilini ateşlemişti. 8. Henry, eşi Aragonlu Catherine’den boşanıp, Anne Boleyn ile evlenmek istemiş ancak Papa buna karşı çıkmıştır. 8. Henry ise İngiltere’yi Katolik kilisesinden ayırarak, Anglikanizmi kurmuştur.

8. Henry’nin ölümünden sonra oğlu 6. Edward tahta geçmiştir. Kısa süre sonra hayatını kaybetmiş ve Hükümdarlığı kısa sürmüştür. Yerine gelen "Kanlı Mary", İngiltere’de 400 yıl aradan sonra tahta geçen ilk kadın hükümdar olmuştur. Mary, bir Katolik’ti ve İngiltere’yi tekrar Katolik Kilisesi’ne bağlamak istedi, bu sebeple Katolik İspanya Kralı 2. Philippe ile politik bir evlilik yaptı. Ve İngiltere’yi yeniden Katolik yapmak için çok ağır yaptırımlar uygulayarak, yüzlerce kişinin ölümüne sebep oldu. Bu sebeple kendisine "Kanlı Mary" denmiştir.

Mary’nin ölümünden sonra taht, Kardeşi Elizabeth’e geçti ve İngiltere’de "Elizabeth dönemi" başladı. Hayatı boyunca savaşmak zorunda olan Elizabeth, taç giydiğinde Avrupa’da din savaşları vardı. Zor bir dönemde, büyük bir sorumluluk ile ülkesini yönetmesi gerekti. Tahta çıktığında kendisini İngiltere Kilisesi Lideri seçtirmiş ve ülkeyi yeniden Protestanlığa döndürmüştü. Bunun sonucunda pek çok suikast girişimine maruz kaldı. Kraliçe Elizabeth, Katolik İskoçya yönetimine karşı Protestan Lordlara destek verdi. Tahta çıkışı, Katolik dünyanın dikkatini çekmiş ve Papa, İngiltere tahtında Protestan bir kadının oturmasını istememişti.

Buna ek olarak Mary Stuart tehdidi vardı. İskoçya Kraliçesi olan Mary, genç yaşta Fransa Prensi François ile evlendirilmişti. Mary Stuart, 8. Henry’nin kardeşi Margaret Tudor’un torunu olduğundan İngiltere tahtında da hak iddia edebiliyordu. Kraliçe 1. Elizabeth, Mary Stuart’ı kendisine karşı alternatif bir Tudor tehdidi olarak görmüştü.

Mary Stuart hikayesi oldukça uzundur, ancak kısaca şunu söyleyebiliriz ki François ölünce Mary Stuart da İskoçya’ya dönmüş, Protestanlar tarafından çıkarılan isyanla İskoç tahtından indirilmiş ve İngiltere’ye sığınmıştır. Orada İngiltere tahtını ele geçirme planları yapmış ancak Elizabeth’in casuslarının şifreli mektupları çözmesi sayesinde başarılı olamamış ve 1587 yılında Kraliçe 1. Elizabeth tarafından vatana ihanet suçundan idama mahkum edilmiştir. Böylece tahta aday rakip bir Tudor kanı ortadan kalkmıştır.

National Portrait Gallery

Kraliçe Elizabeth’in oldukça zeki bir kadın olduğunu söyleyebiliriz, öyle olmasa erkek egemen bir dünyada hükümdarlığının ilk yılında bile tahtını koruyamazdı. Tek başına bir ülkeyi başarıyla ve uzun bir süre yöneten Kraliçe Elizabeth, hayatı boyunca hiç evlilik yapmamıştır. Birçok diğer nedenin yanı sıra, bunun önemli bir nedeni, onunla evlenmek isteyen birçok kişinin gözünün kendisinden ziyade tahtın gücünde olmasıdır. Örneğin ablasının eşi İspanya Kralı 2. Philippe kendisine evlilik teklifinde bulunmuş, ancak Elizabeth’e evlilik teklifinde bulunan diğer tüm hükümdarlar gibi o da ret cevabı almıştır. Kraliçe danışmanının tavsiyelerine kulak asmamış ve hiç evlenmemiştir. Kendisiyle evlenmek isteyen erkeklerin asıl istediğinin kendisi değil, tacı olduğunun bilincindeydi ve iktidarının sarsılmasını istemiyordu. 1. Elizabeth, kendisini "manevi olarak ülkesiyle evli" ilan etmiştir.

Kraliçe, ablasının yaptığı hataları yapmamış, Katolik ve Protestanlar konusunda mezhep savaşlarını körükleyecek davranışlarda bulunmamaya gayret etmiştir. Kız kardeşinin danışmanlarını görevden almamış ve eşitliği sağlamak amacıyla Protestan danışmanlar da görevlendirmiştir. Elizabeth’in kendisi de bir Protestan'dır.

The Guardian

Katolik İspanya Kralı evlilik teklifinin de reddedilmesiyle iyice kızmış ve meşhur İspanyol Armadasını İngiliz sularına sokarak İngiltere’yi ele geçirmek istemiştir. Kral Philippe’in en büyük hatası, İngiltere’yi ve Kraliçe'yi "kolay lokma" olarak görmesiydi. İspanyollar, yavaş ilerleyen savaş gemilerine ağır hasar veren kısa menzilli toplar yüklemişlerdi. İngiliz gemilerine yaklaşıp karşı güverteye geçerek İngiliz gemilerini ele geçirmek istemişlerdi. İngilizler ise askerlerin az olması sebebiyle yakın dövüş istemiyorlardı. Hızlı gemileri ve uzun menzilli toplarıyla İspanyolları uzaktan batırmak istiyorlardı. İngilizler, 131 savaş gemisi bulunan İspanyollara karşı başta üstünlük sağlayamadılar, fakat Gravelines Muharebesi'nde alevlerle tutuşan gemileri üzerlerine salmış ve topçuların da desteğiyle İspanyolların formasyonunu dağıtmayı başarabilmişlerdi. Bu sayede armada, Dunkirk’te bekleyen kara kuvvetleriyle bir araya gelemedi ve Kuzey’e doğru püskürtüldü. Savaştan sonra İspanya, güç kaybetti.

Savaşı İngiltere’nin kazanması ise, Avrupa çapında Protestanlar'a cesaret verdi. İspanyol ticaret gemilerine korsan saldırıları arttı. Örneğin Kraliçe Elizabeth'in favori korsanı olan Francis Drake'in hikayesini buradan okuyabilirsiniz. Ayrıca Kraliçe 1. Elizabeth'in Osmanlı Padişahı 3. Murat’tan yardım istediğine dair tarihi kayıtlar mevcuttur. Buna göre Elizabeth, yazdığı mektupta Katolikler'in putperest olduklarını, Protestanlığın da tıpkı İslamiyet gibi putlara ve ikonlara tapmayı yasakladığını anlatmıştır. Mektuplaşma öyle ilerlemiştir ki bir noktada 3. Murat, Elizabeth’e Kelime-i Şahadet getirerek Müslüman olmasını teklif etmiştir. Tabii Kraliçe, teklifi nazikçe reddetmiştir. Sonuçta 3. Murat 1. Elizabeth'e olumlu yanıt vererek İngilizlerle ittifak kurmuş ve Kraliçe ile dostluğunu ilan etmiştir. Ayrıca Osmanlı Devleti de bu dönemde yükselen bir güç olan İspanya Krallığı ile düşmandı. Bu işbirliği, İspanya tehdidini engelleyebilirdi. Osmanlı donanması, İspanyol donanmasını Akdeniz’de sıkıştırmış ve zarar vermiştir. Armada, İngiliz sularına girdiğinde yorgundur ve İngilizlerin işi kolay hale gelmiştir. Ancak İngilizler, bu olayların doğruluğunu reddetmektedirler. Kraliçe ve Osmanlı Sultanı'nın ilişkisini daha net anlamak ve bu alanda okumalar yapmak isteyenler Jerry Brotton'ın The Sultan and The Queen eserini okuyabilirler.

Wikipedia

Elizabeth’in hiç evlenmemesinin bir diğer sebebi de büyük aşkı Robert Dudley’dir. Robert Dudley, Leicester kontu ve Kraliçe'nin yardımcısıydı. Ayrıca Elizabeth'in çocukluk arkadaşıydı. Dudley’nin eşi merdivenden yuvarlanıp öldüğünde, Kraliçe onunla evlenmekte özgürdü. Ancak sonrasında Robert’ın eşinin ölümünü planladığına dair söylentiler ortaya çıktı. Bunun kaza olduğu anlaşılmış olsa da bu söylentiler hep devam etti. İkili, birbirlerini seviyor olsalar da hiç evlenmediler. Kraliçe böyle söylentileri olan bir adamla evelenmezdi hem de güçlü devletlerin hükümdarlarını reddetmişken...

Kraliçe 1. Elizabeth döneminde İngiltere, altın çağını yaşadı. Bir İngiliz Rönesans’ının yaşandığını söylemek yanlış olmayacaktır. Örneğin William Shakespeare de bu dönemde yaşamıştır. Kraliçe 1. Elizabeth, 1558 yılında tahta çıktığında İngiltere dünyanın en güçsüz ve virane ülkelerinden biriydi, gelecekte sahip olacağı güçten yoksundu. 1603 yılında hayata gözlerini yumduğunda ise, dünyanın en güçlü ülkelerinden biri haline gelmişti. Hatta bugün İngilizce öğrenmek zorunda olmamızın başlıca sebebi, Elizabeth’in bir sömürge imparatorluğunun temellerini atması ve İngiltere’yi gelecek yüzyıllara dünya gücü olarak girmesini sağlamasıydı.

Kraliçe ölüm döşeğinde elinde Robert Dudley’nin kendisine yazdığı mektup olduğu rivayet edilir. Kraliçe hiç evlenmeyerek ardında tahta çıkacak birini bırakmadığı için en yakın akrabası olarak uzaktan kuzeni Mary Stuart’ın oğlu James tahta geçerek kral olur.