Jared Diamond: Modern Çağda Bir Hezarfen

Profesör Jared Mason Diamond. Ekolog, ornitolog, coğrafyacı, biyolog, antropolog, fizyolog ve aynı zamanda Pulitzer Ödülü almış bir yazar. Anlayacağınız on parmağında on marifet var.

Birçoklarının Jared Diamond’la tanışması Tüfek, Mikrop ve Çelik kitabıyla oldu. Kendisine Pulitzer Ödülü’nü getiren de bu kitaptır. Hayatı ve dünyayı inanılmaz geniş bir perspektiften görebilmesi, birçok kişinin kendisine hayran olmasını sağlamıştır. Hayat hikayesini incelediğinizde de, bu bakış açısını durup dururken kazanmadığını anlayacaksınız.

Diamond 2. Dünya Savaşı sırasında 8 yaşındaydı. Odasında biri Avrupa’yı diğeri Pasifik Okyanusu’nu gösteren iki harita vardı. Babası her gün savaşta yaşanan gelişmeleri kendisine harita üzerinden anlatıyordu. Bu durum onun coğrafya ve tarihe büyük ilgi ve merak duymasına sebep oldu.

Yine aynı yaşlarda yaz aylarını geçirdiği New England’ın kuzeyindeki çam ormanlarında amatör olarak kuş gözlemciliği yapmaya başladı. Biyolojiyle ilgili bir meslek seçmesi gerektiğini bu yaşlarda kafasına koydu. Aynı dönemde bir de teleskop edinip gökyüzü gözlemlemeye başladı.

Dilbilimci ve dil bilgisi öğretmeni olan annesinin katkıları, Latince ve Yunanca çok iyi ders veren bir liseye gitmesi, Almanca ve Rusça konuşan Letonyalı çalışanları olan bir laboratuvarda şişe yıkayıcı olarak çalışması Diamond’ı ömür boyu ilgi alanı olarak kalacak dil öğrenmeye sevk etti. Üniversiteden mezun olduğunda yedi dil biliyordu. Şimdilerde ise tam on iki dil biliyor. Aynı zamanda bir piyanist olan annesi, Diamond’a bir ömür boyu sürecek müzik sevgisini aşıladı. 1962 yılında fizyoloji doktorasını aldığında tüm bu konular ve daha fazlası aklında dolaşıp duruyordu.

Acımasız gerçek tam bu dönemde ortaya çıktı. Fizyoloji konusunda araştırma yaparken yaşam paletindeki yalnızca küçük bir kısımla ilgilenmesi gerektiğini fark etti. Onun için bu paletteki küçük kısım yani uzmanlık alanı safra kesesindeki sıvı taşınımıydı. Bu konunun en önde gelen uzmanı bile olsa bu onu tatmin etmeyecekti.

İkinci alanı için araştırma yaparken 1964 yılında onu tatmin edecek bir alan buldu: Yeni Gine’nin kuşları. Yeni Gine kuşları hakkında araştırmalar yapmaya başladı. Yeni Gine; endemik kuş türlerinin yanında binlerce ilkel kabileye, kültüre ve dile ev sahipliği yapması sebebiyle tam da Diamond’ın olmak isteyeceği yerdi.

1976 yılında şans eseri popüler bir bilim dergisinde yazı yazması safra kesesi ve Yeni Gine kuşları dışındaki konularda da yazılar yazması için teklif almasını sağladı. Volkanlar, cinsellik, kabile insanları ve buna benzer konular. Bu yazılar hem birikimini ortaya dökmesi hem de birikimini arttırması için müthiş bir fırsat sağladı.

1985 yılında kendi deyimiyle hayatını değiştiren bir telefon aldı. MacArthur Vakfı’nın akademik program müdürü ona vakfın bursuyla ödüllendirildiğini söyledi. Beş yıl boyunca koşulsuz şartsız alacağı yıllık $45000. Bu burs, ona ve iki düzine başka insana, dünyaya sıradışı bir katkıda bulunacakları ümidi ile verilmişti. Diamond potansiyelini ortaya koymalıydı. Bursu veren vakıf şunu söylemek istiyordu:

Diamond, inanıyoruz ki sen dünyaya safra keselerinden ve kuşlardan çok daha fazlasını sunabilirsin. Kapasitene uygun bir biçimde yaşamıyorsun. Bize aslında kim olduğunu göster.

Diamond yapması gereken şeyin halk için bir bilim kitabı yazmak olduğuna karar verdi ve Üçüncü Şempanze’yi yazmaya koyuldu. Taslakları 1990 yılında tamamladı ve kitabı 1992 yılında yayınladı. Kitap, Diamond’ı çarpıcı biçimde etkileyen ilgi alanlarından en geniş ölçüde yararlanarak sorduğu, bilimin ve tarihin en büyük ve en büyüleyici sorusunu konu edinmektedir: İnsanlar yalnızca bir başka büyük hayvanken, dil ve müziği edinecek, tarihin ve coğrafyanın farkında olacak, kuşları ve yıldızları anlayacak şekilde nasıl evrimleştiler?

1992 yılında itibaren dört popüler bilim kitabı daha yazdı ve bu kitaplarında da birden fazla disiplini ustaca harmanladı. Onlarca ödül aldı ve birçok prestijli derneğe üye olarak kabul edildi. Yuval Noah Harari’nin Homo Sapiens kitabını yazmasında esin kaynağı oldu.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Bizlere insanın insan olma serüvenini her yönüyle anlatan Diamond’a saygılarımı sunuyoruz ve bu yazıyı okuyan herkese, Diamond’ın kitaplarını okumasını tavsiye ediyoruz. Amiyane bir tabirle: Diamond alışveriş listesi yazsa okuyun!

*Polymath: Kendi ana branşı ile beraber birçok branşla daha ilgilenen bilim insanı.

Not: Bu yazı ilk olarak Medium üzerinden yayınlanmıştır.