İngiliz İç Savaşı Nedir? Nedenleri ve Sonuçları Nelerdir?

Tarihi etkileyen en önemli değişim ve gelişimleri yaşamış olan İngiltere, en kanlı savaşlara da ev sahipliği yapmıştır. İngiliz halkının demokrasi, hak, hukuk yolunda kral rejimine karşı verdiği en kanlı savaşlardan biri de İngiliz İç Savaşı'dır.

Wikimedia Commons

Kral I. Charles Kimdir?

1600 doğumlu Charles, İskoçya Kralı IV. James'in oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Ağabeyi 1612'de öldüğünde ise tahtın veliahtı ilan edilmiştir. I. Charles'ın sanata düşkün olduğu bilinmektedir ve 1625 yılında tahta geçtiğinde Charles'ın sarayı, Avrupa'nın sanatsal açıdan en seçkin yapılarından birine dönüşmüştür.

1625-1649 yılları arasında hüküm süren İngiltere, İskoçya ve İrlanda Kralı I. Charles, emirlerini ilahi bir zemine dayandırıyordu.^[1] Bu fikirleri yüzünden Parlamento ile sık sık çatışmış ve bu çatışmalar zamanla büyüyerek iki yüz bin kişinin ölümüne yol açacak kanlı bir savaş olan İngiliz İç Savaşını tetiklemiştir.

Savaşın Nedenleri

İngiliz İç Savaşı, ülkede yaşanan birçok ayrılıktan kaynaklanıyordu. Nedenler arasında ayrıca I. Charles'ın verdiği kanlı hükümler ve aşırı güç kullanımı bulunuyordu. İç Savaş'ın başlama tarihi 1642 olarak kabul edilse de daha önceki birkaç çatışma da aslında savaşın başladığını gösteren olaylardı. Bu olaylardan Büyük İsyan'ı tetikleyen iki olay, İskoçya'da 1639 yılında yaşanan Piskopos Savaşları ve İrlanda'daki 1641 tarihli Ulster İsyanı'dır.

Bunlara ek olarak Kral'ın Katolik olan Henrietta Maria ile evlenmesi, halkın çoğunluğunun Protestan olduğu İngiltere'de büyük bir anlaşmazlık yaratmıştı. Aynı zamanda bu evlilikten sonra I. Charles, İngiliz Kilisesi'ne papalık uygulamalarını da getirmişti. Halk, ada dışındaki Protestanlara çok az yardım eden I. Charles'ı samimi bulmuyor ve politikalarını sürekli eleştiriyordu.^[2]

Savaşın bunların yanında birçok başka nedeni de vardı:

• Kral I. Charles'ın sarayının bakımını ve savaşları finanse etmek için paraya ihtiyaç duyması fakat parlamentonun bunu onaylamaması.^[3]
• Parlamentonun, Kral ile meclis arasındaki güç dengesinin bozulduğunu ileri sürerek kral rejiminin yetkilerini kısıtlamak istemesi.^[4]
• Kıta içerisindeki soyluların aşırı güçlenmesi ve zenginleşmesi.

Piskoposların Savaşı (1639-1640)

İç Savaş'ı alevlendiren bu savaş İskoçya'da gerçekleşti. I. Charles'ın yapmaya çalıştığı dini reformlar, kıtanın kuzeyindeki İskoçya Kilisesi tarafından onay görmüyordu ve bu durum yönetim ile kilise arasında gerginliğe yol açmıştı. Charles'ın Anglikan Ortak Dua Kitabı'nı halka dayatması üzerine kilise ile ilişkilerde gerginlik doruk noktasına ulaştı ve ayaklanmalar patlak verdi. Rivayete göre ayaklanmayı başlatan olay Edinburghlu bir pazarcı olan Geddes'in St. Giles Katedrali'ndeki bir papaza tabure fırlatmasıydı.^[5]

İsyanın resmileşmesi ise Ulusal Antlaşma'nın Charles tarafından imzalanmasıyla oldu. Halk, bu antlaşmayı Kral'ın İskoç Kilisesi'ne karışmasını engellemek için imzaladı ve ayaklanma resmiyete kavuştu. Charles'ın güçleri ile Antlaşmacılar arasında 1639 yılında bir savaş gerçekleşti fakat kralın ekonomik gücünün kırılması ve halkın çoğunluğunun da bu ayaklanmaya katılmasıyla Charles geri adım atmak ve Parlamento'yu göreve çağırmak zorunda kaldı.

Ancak işler Charles'ın istediği gibi gitmedi. Çünkü Parlamento, Charles'ı destelemek yerine muhalefet oldu ve askeri anlamda fon vermeyeceklerini açıkladı. Bunun üzerine kral büyük bir hayal kırıklığına uğramış ve Parlamento'yu açılmasından kısa bir süre sonra, birkaç hafta içinde feshetmişti. Bu dönem İngiliz tarihinde "Kısa Parlamento" adıyla anıldı.

I. Charles, ekonomik olarak zayıf duruma düşmesiyle birlikte yeni bir müttefik arayışı içine girdi. İrlanda Parlamentosu'na giden Charles, askeri harekatlar için istediği parayı buldu ve isyanı bastırmak için ordusunu hazırladı. Ancak I. Charles'ın yeni bir hayal kırıklığına uğraması uzun sürmeyecekti. Nitekim, Newcastle yakınlarındaki bir kasabada Antlaşmacılarla girdiği bir savaşta yenildi ve bir kez daha geri adım attı. Antlaşmacılar, Northumberland ve Durham'ı işgal edince Kral, barış yapmak zorunda kaldı ve Parlamento'yu yeniden göreve çağırdı.^[6]

Parlamento, "Uzun Parlamento" olarak adlandırılan çok uzun bir süre boyunca görev yaptı. Bu dönemde mecliste yaşanan anlaşmazlıklar ve çatışmalar, İç Savaş'ın patlak vermesine neden olacaktı.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Wikimedia Commons

Üç Krallık Savaşı (İngiliz İç Savaşı)

İngiliz İç Savaşı, tek bir savaştan ibaret değildir. Aksine uzunca bir süreye yayılan ve sürekli yeni çatışmaların kıvılcımlandığı bir dönemdir. Britanya'nın kıta toprakları üzerindeki üç krallık olan İngiltere, İskoçya ve İrlanda'nın katıldığı bu çatışmalar dizisine Üç Krallık Savaşı adı da verilir.^[7]

Piskoposların Savaşı'ndan sonra Parlamento içindeki anlaşmazlıklar devam etti ve dışarıya sıçradı. İskoçlarla ve İrlandalılarla yaşanan sorunlar büyüdü ve fiziksel çatışmaya dönüştü. İngiltere iki gruba ayrıldı: Krala sadık güçler olarak bilinen "Süvariler" ve saç şekilleri nedeniyle "Yuvarlak Kafalar" olarak adlandırılan Parlamento yanlıları.^[8]

Taraflar arasındaki ilk büyük çarpışma Naseby Savaşı olarak tarihe geçti ve Yuvarlak Kafalar, Süvariler'i bozguna uğrattı. Savaşın kahramanı sayılan Oliver Cromwell adındaki bir milletvekilinin bir askeri dehaya dönüşmesi, Yuvarlak Kafalılar için galibiyetin temeli oldu.

Tarihler Haziran 1646'yı gösterirken Birinci İç Savaş sona ermişti. Charles önderliğindeki kraliyet yanlıları askeri olarak bozguna uğramış, Kral ise gözaltına alınmıştı. 13 Kasım 1647'den itibaren bir yıldan fazla bir süre mahkûm olarak tutulacağı Wight Adası'nda İskoçlarla müzakerelere devam etti. Bu çok sayıdaki gizli müzakerelerde İskoç Kilisesi'ne Presbiteryenliği empoze etme sözü verdi. Bunun duyulması ise İkinci İç Savaş'ı tetikledi ve Kralcılar ayaklandı. I. Charles'ın şansının aleyhine dönmesi uzun sürmedi. Kralcılar, Preston Muharebesi'nde yenilgiye uğradı.

Bozguna uğrayan I. Charles için zaman daralıyordu. Parlamento'nun, Kral'a karşı sabrı tükenmekteydi. Parlamento, I. Charles'ı vatana ihanet suçundan yargıladığında ise Charles bunu Kralların ilahi haklarına ters buldu ve kararı tanımadı. Fakat bunlar işe yaramadı ve I. Charles, "Tiran, hain ve halk düşmanı" olmak gerekçeleriyle idama mahkûm edildi. Ölüm emri elli dokuz yetkili tarafından imzalandı ve I. Charles, Ocak 1649'da başı kesilerek idam edildi.

Wikimedia Commons

Worcester Savaşı ve II. Charles'ın Kaçışı

Oliver Cromwell, İngiliz İç Savaşı'nın son büyük olaylarından birinin başrolü olacaktı. İrlanda'daki Katolik ve Kraliyet yanlılarını bastırmak için büyük bir sefer düzenledi ve iktidarını pekiştirdi. 1651 yılında Oliver, son darbeyi vurmak için I. Charles'ın kaçak oğlu II. Charles'a sadık birlikleri sıkıştırdı ve Worcester Savaşı'nda mağlup etti.

Yenilen Kraliyet güçlerinin içinde II. Charles yoktu. Yeni taç giymiş İskoçya Kralı II. Charles, gecenin karanlığında bir manastıra kadar at sürerek kaçmıştı. White Ladies'de kılık değiştiren II. Charles, Galler'e kaçmak oradan da Fransa'ya geçmek istiyordu. Fakat geçiş noktasının çok iyi korunduğunu öğrenen Charles, hayal kırıklığına uğramıştı.

Uzun süre kaçak hayatı yaşayan II. Charles'ın içindeki umut onu hayatta tuttu ve hedefine odaklanmasını sağladı. Kılık değiştirerek birçok macera atlatıp Bristol'e geldi. Buradan gizli bir geçitle Wright Adası'na geçti ve deniz yoluyla Fecamp'a ulaştı. II. Charles artık Britanya'da değildi. Buradan Paris'e geçti ve bir süre Fransız sarayında kaldı. II. Charles, Cromwell'in ölümüyle birlikte tahta oturmak için İngiltere'nin yolunu tutmadan önce Fransa'da dokuz yıl geçirmişti.

Savaşın Sonuçları

Kanlı bir dizi savaştan sonra her şey durulmuştu. Cromwell artık hükümdardı ve ölene kadar da tahtta kalacaktı. 1653 yılında Cromwell, Lord Koruyucusu olarak görev yaptı ve kıtada hakimiyet sağladı. Fakat çok başarılı bir dönem geçirmedi ve büyük bir destek toplayamadı.

İngiltere tarihinde yaşanan ilk ve son cumhuriyet rejimi dönemi sonlandığında II. Charles başa geçti ve monarşi rejimi tekrar kıtaya hâkim oldu.

İngiliz İç Savaşı'nda toplamda yaklaşık iki yüz elli bin kişilik bir zayiat vermişti. Bu sayı kıta halkının yüzde beşine denk geliyordu. Bu oran, Birinci Dünya Savaşı'ndaki kayıpların nüfusa oranından daha fazlaydı.^[9]