Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Eski İnsanlar Bizden Daha mı Sağlıklıydı?

6 dakika
7,298
Eski İnsanlar Bizden Daha mı Sağlıklıydı? Plos Blogs
Tüm Reklamları Kapat

Georgia Tech'teki araştırmacılar modern insan genom dizilerini uzun zaman önce yaşamış atalarımızın sağlıklarını araştırmak için kullanırken, 30.000 ila 50.000 yıl önce yaşamış Neandertallerin ve Denisovalıların genetik olarak bizden daha hasta olduklarını keşfettiler. Görünüşe göre birkaç bin yıl önce yaşamış atalarımız ise bizden daha sağlıklılardı. Araştırmacıların makalesi ‘’Eski Hominidlerin Genomik Sağlığı’’ Human Biology’de yayımlandı.

Peki bu nasıl olabilir? Belki de bazı hastalıklarla birlikte bize yaşama imkanı tanıyan ilaç ve prosedürler, normalde bizi üreyemeyecek kadar hasta eden birtakım gen varyantlarını devam ettiriyor; biz de bu genleri aktararak küresel gen havuzumuzu sürekli zayıflatıyor olabiliriz.

Eski Genomları Araştırma

Sadece birkaç kemik parçasından ve seyrek dişten ilk insanların hayatlarını nasıl yaşadıklarını hayal etmekten bu yana çok yol kat ettik. Şimdilerdeyse bir Denisovalı’nın serçe parmağından alınmış ufak bir kıymıktan, Neandertal iskeletlerinden ve Tyrol'lu buz adam Ötzi'nin örneklenmiş bazı dokularından elde edilen dizilenmiş genomlarla onların geçmişteki sağlık durumlarına bir bakış atabiliyoruz.

Tüm Reklamları Kapat

Aldığı oklar ve yaralar 5.300 yıl önce Ötzi’nin işini bitirmemiş olsaydı, ona miras kalmış olan kalp hastalığı bunu yapabilirdi. Gözleri kahverengiydi ve 0 kan grubuna sahipti; ayrıca, süt ürünlerini tüketseydi laktozu tolere edemeyebilirdi. Laktoz intoleransı, yetişkin insanların hayvansal süt ürünlerini tüketmeye başladıktan sonra ortaya çıkan, kramplara neden olan ve bize atalarımızdan miras kalan bir durumdur.

Tyrol'lu buz adam Ötzi'nin analizine dayanarak oluşturulan maket. İtalya'daki Güney Tirol Arkeoloji Müzesi'nde sergileniyor.
Tyrol'lu buz adam Ötzi'nin analizine dayanarak oluşturulan maket. İtalya'daki Güney Tirol Arkeoloji Müzesi'nde sergileniyor.
Britanicca

Georgia Tech'den Joe Lachance, Ali J. Berens ve Taylor L. Cooper, 430 ila 50.000 yıl öncesine kadar çeşitli zamanlarda yaşayan bireylerden alınan 449 genom dizisi ile işe başladılar. Üçlü, eski genom dizilerini, X veya Y kromozomunda taşınan önemsiz özellikleri ve genleri göz ardı ederek, bugüne ait bazı hastalıklarla ilişkili 3.180 gen varyantıyla karşılaştırdı. Ardından, daha fazla analiz edebilmek için riskli gen varyantlarının yüzde 50'sinden fazlasına sahip olan 147 genomu seçtiler. Çoğunlukla 2.000 ila 9.000 yıl önce yaşamış ve her biri avcı-toplayıcı, çiftçi veya pastoral (koyun veya sığır yetiştiren biri) olarak kategorize edilen bireylere yoğunlaştılar.

Buna benzer bir diğer araştırma da Neandertal DNA dizilerini 28.000 modern Avrupalıdan gelen elektronik sağlık kayıtlarıyla karşılaştırdı. Depresyon, cilt lezyonları, üriner sistem enfeksiyonları ve tütün bağımlılığı gibi Neandertaller’in de karşı karşıya gelmiş olabileceği yatkınlıklar listeye eklendi.

Hastalık Riskinin Ölçülmesi

Georgia Tech araştırmacıları genel Genetik Risk Skoru’nu (GRS) ve aynı zamanda 9 spesifik hastalık kategorisini kullandı.

Tüm Reklamları Kapat

GRS, etkilerinin önemine göre kullanılan 3.180 gen varyantını içeriyordu. Örneğin, kandaki kolesterol seviyesinin belirlenmesinde ailevi hiperkolesterolemiye neden olan mutasyonlar gibi bazı gen varyantlarının çok büyük etkisi olabilirken diğer bazılarının ise etkisi pek yoktur. GRS, gerçek bir hastalığa işaret etmemekle birlikte bir risk resmini ortaya koymaktadır.

Yüksek bir GRS iyi değildir. Örneğin 82 değeri, kişinin riskli genlerden dolayı, modern insanların yüzde 82'sinden daha fazla hasta olma riskinin olduğu anlamına gelir. Dr. Lachance şöyle diyor:

Bu yüzdenin, gerçek hastalık riskleriyle nasıl eşleştiğinin kişiye özgü olma olasılığı yüksektir. Örneğin, yüzd 90’dan daha yüksek olmanız durumunda (eğilim eşiğini düşündüğünüzde) yalnızca bir hastalık için yüksek riskli olabilirsiniz. Yüzde 25 ve yüzde 50 yüzdeliğindeki bireyler arasında ise risk farklılıkları çok azdır.

Hastalıklar ise alerji/otoimmün, kanser, kardiyovasküler hastalık, diş, gastrointestinal/karaciğer, metabolik, morfolojik, nörolojik/psikolojik ve çeşitli hastalıklar olmak üzere 9 kategoriden oluşuyordu.

Bu analizler birkaç belirgin eğilimi ortaya çıkardı:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

• Pastoraller; alerji, kanser, gastrointestinal hastalıklar ve diş sağlığı için “son derece sağlıklı genomlara” sahiplerdi. Çiftçiler ve avcı-toplayıcılar ise neredeyse eşit derecede ve daha az sağlıklıydı. Dr. Lachance bu bulguyu tam olarak açıklayamamasına rağmen, sığır ve koyunlarla çalışanların sağlığının daha iyi olmasının farklı çevrelere maruz kalmasından kaynaklanabileceğini söylüyor. Bu durum, nispeten, bugün çiftlikte büyüyen çocukların kentlerde büyüyen çocuklara göre daha az alerjik bir bünyeye sahip olmasına benzetilebilir.

• Kuzeyde yaşayan eski insanlar daha sağlıklıydı; dişleri daha sağlıklı ve kanser oranı da azdı.

• En eski insan bireylerinin kansere ve nörolojik rahatsızlıklara yatkın olma olasılığı daha düşüktü. Belki bu durum, kanser veya nörolojik bozukluklar geliştirecek kadar uzun yaşamamış olmalarına ve ayrıca binlerce yıl öncesinde doktor kayıtlarının olmamasına bağlanabilir.

• Çiftçiler en kötü dişlere sahipti. Bu durum acaba, tahıllardan elde edilen karbonhidratları öğütmeye yanıt olarak oluşan diş plağı üzerindeki mikro organizma kalıntılarından mı kaynaklıydı?

50.000 ila 100.000 yıl önce Sibirya'nın Altay dağlarında yaşamış olan ünlü Altay Neandartali hastalıklı bir örnek olarak incelenmiştir. Genomu, ebeveynlerinin kardeş olduğunu göstermiştir (bu durum, insanlığın izole mağaralarda hayatta kalmaya çalıştıkları zamanlarda yaygındı). Genomik sağlığı zayıftı ve GRS’i yüzde 97 idi. Sindirim ve metabolik sorunları, kas sorunları ve bağışıklık problemleri vardı. Ancak kardiyovasküler hastalık riski daha düşüktü.

Şimdiye kadar bulunmuş en eski Neandartal kemiklerinden bir tanesi; çene kemiği ve dişler.
Şimdiye kadar bulunmuş en eski Neandartal kemiklerinden bir tanesi; çene kemiği ve dişler.
New York Post

Yeni çalışma Ötzi'yi de ayrıntıları ile anlattı. Ötzi’nin sindirim sistemi sorunları vardı ve enfeksiyona yatkındı ancak nörolojik olarak sorunu yoktu.

Tüm Reklamları Kapat

Çalışmaya yapılan en büyük eleştiri ise karşılaştırma noktası olarak modern genomların kullanılmasıdır. Eski insanların farklı yerlerde parça parça bulunma olasılığı nedeniyle böyle yapılması zorunluydu çünkü elimizdeki tek şey fosil kanıt olduğunda eksik parçalar bizi zorlamaktaydı. Neandertallerin eskiden kahverengi saçlı olduğunu düşünüyorduk ama DNA analizleri sayesinde artık bazılarının kızıl saçlı olduğunu biliyoruz.

Alternatif Hipotezler

Eski ve modern genomlar arasındaki genetik risk skoru aralığı hemen hemen aynıdır, ancak genel olarak genomik sağlık düzelmiştir. Bunun ardında yatan neden çevresel faktörler olabilir.

Süt diyetinin etkisi olan laktoz hazımsızlığının üremeyi etkileyip etkileyemeyeceğine etkisi gibi, ‘’Bir bireyin genomunun mevcut çevre için ne kadar iyi olduğunu düşünmek önemlidir.’’ diyor Dr. Lachance. Bir bireyi günümüzden geriye, uzaktaki geçmişe geri göndermek için bir zaman makinesi kullandığınızı ve o kişinin, görüşün düzeltilmediği, gribin ölümcül olduğu ve kanamaya eğilimli olunan ya da yeterince hızlı olmamanın hayati tehlike oluşturduğu bir döneme gittiğini düşünün. Gen fonksiyonu daima çevre merceğinden (Ç.N: çevresel nedenlerle) elemeye tabi tutar.

Tüm Reklamları Kapat

Belki de suçlanması gereken şey, yakın geçmişteki eski insanların neden bizden daha sağlıklı olabileceğini açıklayan genetik bileşenlere sahip hastalıkları tedavi edebilme gücümüz değildir. Bunun yerine çalışma dizaynı, birkaç bin yıl önce yaşayan insanların genomlarının neden yüzde 50'nin altında bir ortalama GRS'ye sahip oldukları ve bu nedenle bizden daha sağlıklı göründüklerine daha basit bir açıklama olabilir. Bu çalışma sadece yüzde 50'nin üstünde olanlara bakmıştır ve 449 adet eski genomun 302’si bu yüzdenin altındaydı.

Şöyle düşünün: Bazı hastalıkların riskini arttıran gen çeşitliliği ya da aslında bu hastalıklara sebep olmuş mutasyonlar, insanları çocuk sahibi olamayacak kadar etkileyip böylelikle eski popülasyonlardan sıyrılmış olabilirdi. Bu nedenle bahsedilen mutasyonlar, eskilerin genomlarıyla karşılaştırılan modern genomlarda var olamazdı. Ve sağlıklı pastoraller bir örnekleme hatası olmuş olabilirler çünkü 147 genomun sadece 19'una katkıda bulundular.

Lachance ikinci olasılık üzerinde, yani binlerce yıl öncesindeki genlerin modern olanlarla karşılaştırmanın yetersizliği üzerinde duruyor. Gerçek orada, ancak bunu aydınlatmak için daha fazla deney ve veri gerekiyor.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
4
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 3
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Bilim Budur! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Muhteşem! 1
  • İnanılmaz 1
  • Umut Verici! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Plos Blogs | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/12/2024 07:43:36 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5233

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Botanik
Nöron
Maske Takmak
Göç
Risk
Astrofizik
Analiz
Önlem
Amerika
Damar
Kuvvet
Kalp
İmmünoloji
Kalori
Gelişim
Uzay Aracı
Nükleik Asit
Üreme
Sinir Hücresi
Teleskop
Kanıt
Nadir
Antarktika
Hız
Savaş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
D. R. Lewis, et al. Eski İnsanlar Bizden Daha mı Sağlıklıydı?. (22 Eylül 2017). Alındığı Tarih: 3 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5233
Lewis, D. R., Sever, M. Ç., Bakırcı, Ç. M. (2017, September 22). Eski İnsanlar Bizden Daha mı Sağlıklıydı?. Evrim Ağacı. Retrieved December 03, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5233
D. R. Lewis, et al. “Eski İnsanlar Bizden Daha mı Sağlıklıydı?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Meltem Çetin Sever, Evrim Ağacı, 22 Sep. 2017, https://evrimagaci.org/s/5233.
Lewis, Dr. Ricki. Sever, Meltem Çetin. Bakırcı, Çağrı Mert. “Eski İnsanlar Bizden Daha mı Sağlıklıydı?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Meltem Çetin Sever. Evrim Ağacı, September 22, 2017. https://evrimagaci.org/s/5233.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close