Dev Mürekkepbalığı Yalanı

Son 2 gündür "Kaliforniya sahillerine Fukushima'daki patlamadan kaynaklı mutant, devasa bir mürekkepli balık vurdu." minvalinde haberler yapılmaktadır. Aşağıdaki fotoğraf ile yüzlerce sayfada (içlerinde güya "bilim" sayfaları da var) paylaşılmakta, radyasyonun zararlarına örnek olarak sunulmakta ve "kim bilir orada daha neler oldu" gibi gizemli bir havayla sunulmaktadır:

Lightly Braised Turnip (Hafifçe Pişirilmiş Turp) isimli bir "haber" sitesinde ilk olarak yayınlanan haber, şu şekilde:

Kaliforniya sahillerinde dev bir mürekkep balığı bulundu ve bilim insanları, bunun radyoaktif devlikten kaynaklandığından şüpheleniyor. Geçtiğimiz aylar içerisinde 2. defa, Kaliforniya sahillerine dev bir hayvan vurdu. İlki, çok nadir bulunan, 30 metre uzunluğunda bir kürekbalığı idi. Şimdiki ise 48 metre civarındaki bir mürekkep balığı vurdu. Her ne kadar bu devler, farklı türler olsalar da, bilim insanları bunun tek bir sorumlusu olduğunu düşünüyor: Fukushima Dai-ichi Nükleer Santrali Patlaması.

Haber sonrasında konuyu dallanıp budaklandırarak devam ediyor.

Söz konusu internet sitesinde yapılan ufak bir gezinti ve sitede verilen Yayıncı Bildirimi kısmı, genel olarak sitenin amacını belirtiyor. Site, ilgi çekici haberler uydurmak üzerine kurulu veya var olan haberleri eğlenceli ve ilginç bir biçimde yayınlamak amacıyla var olan bir site... Üstelik haberin tam metninde adı geçen Santa Monika Parklar Yöneticisi Cynthia Beard ve Santa Marino Koleji biyoloji profesörü Martin L. Grimm, uydurma insanlar. Hatta daha ilginci, Kaliforniya'da "Santa Marino" diye bir yer bile yok. San Marino var; ancak bir yerlinin veya "haber" kanalının ikisini birbirine karıştırması pek mümkün gözükmüyor. Santa Marino Koleji diye bir yer de, haliyle bulunmuyor. San Marino Koleji var; ancak bu da sadece medya, işletme, grafik/ekran baskı ve mimarlık / dijital sanat bölümlerinin olduğu ufacık bir üniversite, biyoloji bölümü yok bile! Yine haberde geçen ABD Sahil Güvenliği Amirali Sandy Duncan-Roberts ismi de uydurma. Tahmin edebileceğiniz gibi, San Diego Kaliforniya Üniversitesi biyoloji profesörü olduğu iddia edilen Bruce Kenner da uydurma... Daha fenası, haberin sonunda şunu görüyoruz:

Eğer herhangi bir vatandaş, bu gibi büyük bir yaratık görürse, Amerikan Sahil Güvenliği'nin acil yardım numarası olan 1-800-BIG-FISH, yani 1-800-244-3474 üzerinden aramalı!

"Büyük balık" anlamına gelen "big fish" hattı da, tamamen uydurma. Böyle bir Sahil Güvenlik hattı bulunmuyor. Bu tür haberler, gerçek acil durumlar yerine, sahte aramalara neden olarak can ve mal kaybına da yol açabilir. Yani birkaç tıklama uğruna yazılan bir haber, insanların yanlış bilgilendirilmesi sonucu daha büyük dertler açabilir.

Söz konusu fotoğraf ise, elbette photoshop ürünü ve eskiden yayınlanan, sıradan bir karaya balina vurmasının değiştirilmiş bir hali (ana görselde görebilirsiniz).

Haberin ilham kaynağı ise, muhtemelen Ekim 2013 içerisinde Kantabriya'nın İspanyol ahalisinin yaşadığı La Arena sahiline vuran 9 metre uzunluğundaki ve 180 kilogram ağırlığındaki Architeuthis dux türü dev mürekkep balığı. Burada ele aldığımız sahte haber, bu eski haberdeki 9 metrelik canlıyı yaklaşık 5 kat abartarak sunuyor. 

Dedikleri gibi, haberi ilgi çekici hale getirmeyi ve belki de yüz binlerce tıklama almayı başardılar. Onlar için "büyük" bir başarı, halkın bilimsel gerçeklere ulaşması açısından ise "büyük" bir darbe... Ne hoş.