Dev Mürekkepbalığı Hakkında Ne Biliyoruz?

BBC Earth Unplugged'ın bu videosunda, efsanelere konu olan "dev mürekkepbalığı" ile ilgili bildiklerimizi gözden geçireceğiz.

Dev Mürekkep Balığı Hakkında Ne Biliyoruz?

Dev mürekkep balığı mit ve efsanelere konu olmuştur. Onlar ki gemilere saldırıp masum denizcileri parçalamak için okyanusun dibinden gelen dev tentaküllü (dokunaçlı) yaratıklar... Ama bu katil deniz canavarları hakkında anlatılanlar biraz abartılmış olabilir. Gerçek dev mürekkep balığı ise hala gizem konusu.

2004'e kadar canlı bir şekilde fotoğraflanmamışlardı. Ve ilk kez 2012'de doğal ortamlarında filme alındılar. Onlar hakkındaki bilgilerimiz nadir görüntülerden ve dünyanın çeşitli yerlerinde kıyıya vurmuş parçalarından ileri gelmektedir.

Dev diye adlandırılmalarını ise sonuna kadar hak ediyorlar. Boyları, pelerinvari kolları ve iki uzun tentakülleriyle birlikte 13 metreye kadar çıkabiliyor. Diklemesine düşündüğümüzde dört katlı bir binadan daha uzun olabilirler. Beynini, sindirim sistemini ve solungaçlarını içeren gövdeleri 2 metreden daha uzun olabilir, yani ortalama bir insanın boyundan daha fazla. Bir erkek mürekkep balığının spermlerini dişinin kollarına enjekte etmek için kullandığı penisi 1 metre kadar olabilir. Ama yine de uzunluklarına rağmen çok ağır değildirler. Benzer boyutlardaki bir ispermeçet balinası 50 ton civarında olabilir.

Oysa dev mürekkep balığı sadece bir ton civarındadır. Bunun nedeni uzunluğunun, üç boyutlu okyanusta ona manevra kabiliyeti sağlayan ince kollardan ve ölümcül tentaküllerden oluşmasıdır.

Aktif avcıdırlar. Derin deniz balıklarına ve diğer mürekkep balıklarına uzun mesafeden saldırabilmek için uzun tentaküllerini kullanırlar. Bu güçlü emici canlılar, kollarındaki ve tentaküllerindeki esaslı, keskin kısımlar ile bir avı yakaladıklarında, onu sıkıca tutarlarken bir yandan da keskin gagalarıyla (öğütücüleriyle) küçük ısırıklar alırlar.

Ama mürekkep balıklarında eşsiz bir vücut sistemi olan özofagus vardır; yani yuttukları herhangi bir besinin, midelerine ulaşmadan önce, simit şekilli beyinlerinin içinden geçmesi gerekir. Ve bundan dolayı çok büyük bir ısırık almamaya dikkat etmeliler yoksa geçen yiyecekler sıkışarak kendi beyinlerine zarar verebilir.

Bu bir dezavantaj gibi görünüyor ama diğer taraftan dev mürekkep balığının bir hüneri var: Yem olmamak için, kelimenin tam anlamıyla, feda edilen kollar. Bilim insanlarına göre, av sırasında hassas tentaküllerden biri zarar görür ya da koparsa dev mürekkep balığı eski tentakülünün yerine yenisini çıkarabilir. Onları, okyanusların alacakaranlığında nihai bir av makinesi yapan bir diğer adaptasyon ise olağandışı görüş alanıdır.

Bizimkilere benzeyen gözleri vardır, ama bizimkilerden çok çok daha büyüktür. Her biri futbol topundan büyük gözler onlara karanlık içindeki biyolüminesans parlamalarını görmelerinde yardım eder. Ayrıca, retinelarının en hassas kısmı göz yuvarlaklarının alt kısmıdır. Böylelikle, okyanusta yatay biçimde yüzerlerken yukarıdakileri en iyi biçimde görüp alt taraftan onları kolayca pusuya düşürebilirler.

Dev bir mürekkep balığı bulmak ise başlı başına ayrı bir hikaye. Onlar dev gibi olsa da okyanuslar çok çok daha büyük. Bu yüzden bakmaya nereden başlamamız gerektiğini bilmek bile zor. Mürekkep balıklarının avcılarını takip etmek tekniği nispeten başarılı olduğu kanıtlanmış bir yöntemdir. Çünkü bunlar vahşi avcılar olsalar bile mürekkep balıkları onların besin zincirlerinin tepesinde değildir.

Bazı ispermeçet balinalarının yüzlerinde emilmekten kalan çembersi yara izlerinin bulunması, bize iki deniz titanı arasında gerçekleşmiş bir kavgaya dair ipucu veriyor. Ama görünüşe göre kazanan ispermeçet balinası oluyor. Zaman zaman, kıyıya vurmuş ispermeçet balinaları bulunur. Midelerindeki sindirilmemiş mürekkep balığı gagaları da mürekkep balıklarının onlar için lezzetli bir tercih olduğunu gösteriyor. Yani mürekkep balığını bulmak için balinayı takip etmeniz gerekiyor.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Balinalar bize, dışarda kaç tane dev mürekkep balığı olduğu hakkında ipucu da verebilir. Uzmanlar, deniz memelilerinin beslenme alışkanlıklarına ve mürekkep balığı gagalarının hangi sıklıkla isprmeçet balinalarının midelerinde bulunduğuna bakarak her sene yenilen dev mürekkep balığı sayısı hakkında tahminde bulunabiliyorlar: Milyonlarca... Yani milyonlarcası avlanmış halde bulunuyosa, o halde popülasyon mantıken çok daha fazla olmalı. Şaşırtıcı ama bu gizemli devler belki de sandığımız kadar nadir değil.

Destek Olun

Bu video, Earth Unplugged tarafından hazırlanmış, Evrim Ağacı tarafından altyazılandırılmıştır. Eğer içeriği beğendiyseniz, orijinal kaynağa destek olmak için, lütfen YouTube kanalına gidip videolarını beğenmeyi unutmayın.

BBC Earth Unplugged kanalının bu videosunu orijinal dilinde ve İngilizce alt yazılı olarak buradan seyredebilirsiniz: