Deksametazon: Koronavirüsle Mücadelede Ölüm Oranını Azalttığı Gösterilen İlaç, Türkiye'de Nasıl Kullanılıyor?

İngiltere'de yapılan kapsamlı bir araştırma, "deksametazon" adlı ucuz ve kolayca bulunabilen bir ilacın ağır koronavirüs hastalarının kurtarılmasına yardımcı olabileceğini ortaya koydu. Uzmanlar, düşük dozlu steroid tedavisinin ölümcül COVID-19 hastalığına sebep olan SARS-CoV-2 virüsüyle savaşta önemli bir rol oynayabileceğini açıkladı.

Oxford Üniversitesi öncülüğünde yapılan araştırmada ilacın solunum cihazına bağlı hastalarda ölüm riskini üçte bir azalttığı görüldü. Oksijen verilen hastalarda bu oran beşte bir olarak ölçüldü.

Deksametazon, mevcut tedavilerin koronavirüste de işe yarayıp yaramayacağını görmek için başlatılan dünyanın en kapsamlı araştırması kapsamında denendi.

İngiltere'de 5.000 Kişi Kurtarılabilirdi!

Uzmanlara göre, bu ilaç salgının başladığından bu yana İngiltere'de mevcuttu ve koronavirüs vakalarında kullanılsaydı, 5 bin kadar hastanın hayatı kurtarılabilecekti.

Ucuz olması nedeniyle ilacın yüksek vaka sayısıyla baş etmekte zorlanan yoksul ülkeler için de yararlı olacağı belirtiliyor.

Koronavirüse yakalanan her 20 hastadan 19'unun hastaneye gitmeden iyileştiği tahmin ediliyor. Hastaneye yatan hastaların çoğu da iyileşiyor. Ancak bazı hastalara oksijen verilmesi ya da bu kişilerin solunum cihazına bağlanmaları gerekiyor. Deksametazonun yüksek risk grubundaki hastalarda etkili olduğu görülüyor.

İlaç, halihazırda bir dizi hastalıkta inflamasyonu azaltmak için kullanılıyor. İlacın koronavirüsle savaşmaya çalışırken zayıf düşen bağışıklık sisteminde oluşan hasarın bir kısmını engellediği belirtiliyor.

Sitokin Fırtınası

Vücudun aşırı tepkisine "sitokin fırtınası" adı veriliyor ve bunun ölümcül olabileceği vurgulanıyor.

İlaç denemesinde hastanede tedavi gören 2000 hastaya deksametazon verildi. Sonuçlar, bu ilacı almayan 4 bin hastanın verileriyle kıyaslandı. İlaçla solunum cihazına bağlı hastaların ölüm riski oranı yüzde 40'tan yüzde 28'e düştü.

Uzmanlar, deksametazonun COVID-19 hastalarında ölüm oranını azaltan ilk ilaç olduğunu söylüyor. Oksijene ihtiyaç duyan hastalarda ölüm oranı yüzde 25'ten yüzde 20'ye indi. Araştırma heyetinin başkanı Prof. Peter Horby, şöyle diyor:

Bu şimdiye kadar ölüm oranını azaltan tek ilaç. Ölüm oranını önemli ölçüde azaltıyor. Bu büyük bir sonuç.

İlaç, Türkiye'de Halihazırda Kullanılıyor!

BBC Türkçe'ye konuşan hekimler, ilacın koronavirüs tedavisindeki etkisinin 'şaşırtıcı olmadığını', on yıllardır çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan kortizon ilacı Deksametazon'un salgından önce de yoğun bakımda solunum sıkıntısı çeken hastalar için kullanıldığını söyledi.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

İlacın Türkiye'de de kullanıp kullanılmadığı merak konusuyken, 17 Haziran 2020'de düzenlenen basın toplantısında konuşan Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca, kortizon ilacı olan Deksametazon'un Türkiye'de salgının başından beri yoğun bakımda ileri derece solunum sıkıntısı olan koronavirüs hastalarının tedavisinde kullanıldığını söyledi.

Koca, Bilim Kurulu tarafından hazırlanan rehber ve tedavi algoritmasında ilacın yer aldığını ve en başından beri özellikle 'sitokin fırtınası' olan hastalarda kullanıldığını belirtti:

Başından beri kullandığımız ama hangi hastaya kullandığımızın da net belirli olduğu, özellikle riskli solunum sıkıntısı olan hastalara hem genel hem de hedefe yönelik bu ve benzeri ilaçları kullandığımızı ve rehberimizde olduğunu, bunun Türkiye'nin kendi algoritmasının ne kadar geniş ve önceden tedbir aldığını göstermek açısından da önemli olduğunu söylemek istiyorum.

BBC Türkçe'ye konuşan Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Serhat Ünal, Türkiye'de de COVID-19 tedavisinde kullanılan ilacın işlevini şöyle açıklıyor:

Vücuda herhangi yabancı bir mikrop girdiğinde savunma sistemi zaten buna cevap verir ama koronavirüs diğerlerinden farklı olarak çok farklı sistemi uyarıyor. Bunu da sitokin fırtınası yani immün sistemin çok fazla çalıştığının göstergelerinden anlıyoruz.

Fazla çalışan immün sistemi vücuda hasar veriyor. Akciğerde koronavirüsün yaptığı hasardan ziyade, immün sistem vücuda yani kendi kendisine zarar veriyor. O yüzden tedavide bir taraftan virüsün çoğalmasını engelleyecek ilaçlar başlanırken, bir taraftan da immün sistemimizde fazla tetiklenme olmuşsa, akciğerimize hasar vermesin diye immün sistemin hızını yavaşlatıcı ilaç veriyoruz. Kortizon da bu grupta bir ilaçtır.

Türkiye'de şu ana dek COVID-19 tedavisinde Deksametazon'un muadili sayılabilecek bir başka kortizon ilacının kullanıldığını ifade eden Ünal, bu ilaçların 'keskin bıçak' olduğunu söylüyor:

Biz hidrokortizon kullanıyoruz. Kortizon, hidrokortizon, deksametazon hepsi aynı grup ilaçlar. Onlar deksametazonun iltihap önleyici etkisi biraz daha fazla olabileceği için araştırmada deksametazonu tercih etmişler. Bizler de bundan sonra deksametazonu tercih edebiliriz ki zaten kullanıyoruz, esasında bunların hepsi kortizon.

Bu ilaçlar keskin bıçaktır; bir taraftan iyileştirir ama bir taraftan zarar verebilir. Aslında tedavideki etkisi bizim açımızdan yeni bir bilgi değil, sadece İngiltere'de deksametazon ile yapılan klinik çalışmaların sonuçları yeni çıktı. Beklediğimiz ve bildiğimiz bir sonuçtu.

Ünal, bu ilacın direkt COVID-19'a yönelik bir ilaç olmadığının altını çiziyor ve "Virüsün yarattığı immün sistem alevlenmesine karşı, alevlenmeyi azaltıcı bir ilaç" diyor.

Henüz Resmi Olarak Yayınlanmadı: Bazı Bilim İnsanları, İlacın Yan Etkilerine Karşı Uyarıyor!

Onlarca yıldır çeşitli hastalıklar için kullanılan bir tür kortizon ilacı Deksametazon'un COVID-19 tedavisinde kullanılmasına karşı 'temkinli' yaklaşan bilim insanları da var. Bazı uzmanlar ilacın dozajı ve zamanlaması konusunda yeterli bilgiye sahip olunmadığı için yanlış kullanımın, hastalara zarar verebileceğine işaret ediyor.

Leuven Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Geert Meyfroidt da ilaca ilişkin araştırma sonuçlarının, bilimsel dergiler aracılığıyla değil de dünya çapında daha hızlı kullanılabilmesi için, bir basın bülteni aracılığıyla duyurulduğunu düşünüyor. Belçikalı profesör, tüm dünyada isteyen herkesin kolayca ve ucuza ulaşabileceği ilacın hızla yaygın bir şekilde kullanılmasının kendisini biraz endişelendirdiğini söylüyor. BBC Türkçe'ye konuşan Bilim Kurulu üyesi Sema Turan da şöyle diyor:

Bu çalışma öncelikle bir tıp dergisinde yayımlanmalı ve ondan sonra detaylı konuşulmalıdır.

Frankfurt kentindeki Goethe Üniversitesi Hastanesi Enfeksiyonoloji Bölümü Başkanı Maria Vehreschild, ilacın yan etkileri üzerinde çalışılmasının da önemli olduğuna dikkat çekiyor. Hannover Tıp Fakültesi'nden Pnömolog Tobias Welte ise şöyle diyor:

Elde edilen sonuçlar bağımsız ve tam yetkili bilir kişiler tarafından incelemeden araştırmayı değerlendiremezsiniz.

Regensburg Üniversite Hastanesi Enfeksiyonoloji Bölümü'nden Bernd Salzberger ise deksametazon maddesinin virüse karşı vücudun bağışıklık yanıtını frenleyebileceğini ve bunun da virüsün yok edilmesini yavaşlatabileceğini savunuyor.

Agora Bilim Pazarı

Amerikan Keneviri

Devamını Göster

₺606.00

Satın Al Tüm Ürünler

Öte yandan Dünya Sağlık Örgütü Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus ilacın ağır korona hastaları için hayat kurtarıcı olabileceğini söyledi.

Belçika Halk Sağlığı Enstitüsü (Sciensano) Viral Hastalıklar Bölümü Başkanı Steven Van Gucht, ilacın, oksijen yoksunluğu veya mekanik solunum desteğine ihtiyaç duyan hastalarda ölüm oranını yüzde 30'a kadar düşmesinin 'çok iyi bir sonuç' olduğunu belirtti.

Ghent Üniversitesi'nden akciğer hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Bart Lambrecht ise, Covid-19 hastalarındaki iltihap sorununun, kolay bulunan ve çok ucuz bir ilaçla ortadan kaldırılabildiğini vurgulayarak, bunun çok önemli bir adım olarak değerlendiriyor.

Bu, Sadece COVID-19'a Özgü Değil. Antiviral Bir İlaç da Değil!

Türk Tabipler Birliği COVID-19 İzleme Grubu Üyesi Prof. Dr. Özlem Kurt Azap, bu ilacın pek çok hastalıkta kullanıldığını ve COVID-19'a özgü olmadığını söylüyor.

Kortizonların immün sistemdeki aşırı yanıt durumlarını düzenlemeye yönelik olarak pek çok hastalıkta sıklıkla kullanıldığını belirten Azap, salgından önce de yoğun bakımda solunum yetmezliği yaşayan hastaların tedavisinde kullanıldığını ifade ediyor.

Araştırmada ilacın koronavirüs hastalarının tamamının tedavisinde değil, sadece solunum cihazına ihtiyaç duyan hastalarda kullanıldığını hatırlatan Azap, 'koronavirüsten korunmak için' kullanılabilecek bir ilaç olmadığının altını çiziyor:

Bu bir antiviral ilaç ya da covid19'a özgü bir tedavi değil. Solunum cihazına bağlı hastalarda kullanılır. Sıvı tedavisi, oksijen tedavisi gibi destek tedavilere ek olarak verilecek bir ilaçtır. Tek başına hastalığın ilacı değildir. Bu çalışmanın verileri elbette önemli ama tek bir çalışma yeterli değil, hasta grubunun yanı sıra diğer destek tedavilerin de irdelenmesi gerekiyor.