Çin'de Kadim Yaşamı Saklayan "Cennet Çukurları" Bulundu!

Çin'deki karstik manzaralarının kalbinde, kadim ormanları barındıran devasa obrukların keşfi, biyoçeşitliliğin korunmasında hayati bir rol oynuyor ve yaşamla dolup taşıyor gibi görünüyor. Karstik tiankengler, genetik çeşitlilik için özellikle Manglietia aromatica gibi nesli tehlikede olan türler için bir sığınak görevi görüyor. Forest dergisinde yayınlanan bir çalışma, bu obrukların kayıp DNA'nın korunmasındaki önemi hakkında ikna edici kanıtlar sunuyor.^[1]

Karstik tiankengler, Çin'in Guangxi kenti gibi bölgelerde yaygın olan kireçtaşı gibi çözünebilir kayaların çözünmesiyle oluşan devasa obruklardır. Bu jeolojik oluşumlar sadece muhteşem doğa harikaları değil, aynı zamanda ekolojik sıcak noktalardır.

Bu devasa çukurlara baktığınızda, ıssız bir kayalık mağara değil, saklı ve yeşil bir ormanla karşılaşırsınız. Guangxi Botanik Enstitüsü'nde araştırmacı olarak çalışan Tang Jianmin şöyle anlatıyor:

Manzara nefes kesiciydi. 40 metre yüksekliğinde kadim ağaçlar ve dinozorlar döneminden kalma bir grup nesli tükenmekte olan yabani bitkilerle dolu, insan faaliyetlerinin izi olmayan balta girmemiş bir yeraltı ormanı...

Süreç, karbondioksit tarafından asitlendirilen suyun toprağa sızarak alttaki kireçtaşını yavaşça çözmesiyle başlıyor. Zamanla bu durum, sonunda çökerek Mandarin dilinde "cennet çukurları" anlamına gelen tiankengleri oluşturan yeraltı boşluklarının oluşmasına yol açıyor. Dünya üzerinde bilinen 300 tiankeng'in 200'ü Çin'de bulunuyor. Bilim insanları buralarda yaşayan çeşitli bitki ve hayvanları inceliyor.

Guangxi Botanik Enstitüsü'nden Tang Jianmin'in de aralarında bulunduğu bir araştırmacı ekibi tarafından yürütülen çalışmada, nadir bir ağaç türü olan Manglietia aromatica'nın genetik çeşitliliğini analiz etmek için gelişmiş Hyper-seq gen dizileme teknolojisi kullanıldı. Binlerce yıldır korunan bu ağaçlar, derin çöküntülerde gelişerek yüzeyde yaşayan akraba türlerinin neslinin tükenme tehlikesinden kurtuldu.

Çalışmaya göre, tiankenglerdeki Manglietia aromatica popülasyonlarının genetik çeşitliliği, obruk dışındaki popülasyonlara göre önemli ölçüde daha yüksek. Tiankenglerdeki popülasyonların genetik çeşitlilik indeksi (π) 0.2044 iken, diğerleri için bu değer 0.1671’dir. Çinli bilim insanları, tiankenglerin türlerin dayanıklılığını ve uyum yeteneğini artıran ve zengin genetik havuzu koruyan doğal koruyucular görülebileceğini belirtiyor.

Ayrıca çalışma, tiankenglerin içindeki ve dışındaki popülasyonlar arasında orta düzeyde genetik farklılaşma olduğunu da ortaya çıkardı. Bu farklılaşma, tiankenglerin sağladığı kısmi genetik izolasyonun bu popülasyonlarda gözlemlenen benzersiz genetik özelliklere katkıda bulunabileceğini gösteriyor. Daha basitçe anlatmak gerekirse bu yeraltı ormanlarındaki yaşam diğer türlerde farklı şekilde evrimleşmiştir, Maglietia aromatica için durum böyleyse, orada yaşayan diğer bitki ve hayvan türleri için bu farklılıktan payını almış olabilir. Jianmin şöyle anlatıyor:

Çalışmamız, bitkinin çiftleşme sistemi modellerini ve mekânsal varyasyon kurallarını, evrimsel geçmişini ve iklim ve jeolojik ortam değişikliklerine yanıt olarak coğrafi dağılımındaki değişiklikleri ortaya koyarak, etkili koruma için bilimsel bir temel sağlıyor.

Tiankengler içindeki benzersiz mikro iklimler ve izole ortamlar, insan faaliyetlerinden nispeten etkilenmemiş çeşitli ekosistemlerin gelişimine katkı sağlar. Tiankeng içindeki ormanlar sadece ağaç koleksiyonlarından ibaret değildir, karmaşık gıda ağlarını ve ekolojik etkileşimleri destekleyen dinamik ortamlardır. Bu ormanlarda bulunan genetik çeşitlilik, ekosistemin genel sağlığı ve istikrarına katkıda bulunur, bitki ve hayvanların değişikliklere uyum sağlamasına ve hastalıklara direnmesine olanak tanır. Ayrıca, bu ormanlar atmosferden karbondioksiti emerek iklim değişikliğinin etkilerini hafifletmeye yardımcı olur. New Mexico'daki Ulusal Mağara ve Karst Araştırma Enstitüsü’nden George Veni şöyle anlatıyor:

Bu mağaralarda şimdiye kadar hiç rapor edilmemiş veya tanımlanmamış türlerin bulunduğunu bilmek beni şaşırtmazdı. Sonuçta yaklaşık 5 milyon metreküplük hacmiyle devasa kadim ağaçlarla ve sayısız hayvanla dolu dev bir yeraltı mağarasından bahsediyoruz.

Tek başına Leye tiankengi bile uçan sincaplardan misk kedilerine, çeşitli yılanlar, kurbağalar ve kertenkeleler dahil olmak üzere bir dizi sürüngen ve amfibiye kadar çeşitli türleri barındırır. Bu tiankenglerin içindeki mağaralar, birçok yarasa türü için kritik habitatlar oluşturur, buradan geçen yeraltı nehirleri, birçok bilinmeyen mağara balığına ev sahipliği yapar. Ancak, habitatın özel olması onları yok olma tehlikesine karşı özellikle savunmasız hâle getirmektedir. Birkaç tür şimdiden tehlikede veya savunmasız olarak listelenmiştir.

Çin'deki karstik tiankenglerinin keşfi ve ardından yapılan çalışmalar, koruma biyolojisi ve genetik çeşitliliğin korunmasında doğal sığınakların önemi konusundaki anlayışımızda yeni bir sayfa açtı. Çalışma, bu dev yeraltı ormanlarının yalnızca belirli bitki ve hayvan türlerinin kalan son üyelerini değil, aynı zamanda yüzeyde var olmayan genetik varyasyonları da barındırdığını ortaya koyuyor. Veni, bunu 2022'de şöyle vurgulamıştı:

Her köşede ne bulacağınız belli olmuyor; bazen şaşırıyoruz bazen de bir şeyler beklentilerimizi aşıyor. Mağaralarda yaşarken şimdi onları incelemeye ve keşfetmeye başlamamız çok ilginç.