Shanidar keşifleri bize ilkel insanların davranışları hakkında neler söyleyebilir?

1950 - 60lı yıllarda Irak’ın kuzeyinde bulunan Shanidar mağarasında başlatılan Neandertal fosillerinin keşfi, bize ilkel atalarımız, onların diyetleri ve alışkanlıkları hakkında bilgiler verebilir.

Ralph Solecki tarafından 20. yüzyılda başlatılan ve günümüzde ise Cambridge Üniversitesi Arkeoloji Bölümünden Dr. Emma Pomeroy başkanlığında devam ettirilen kazılar antropolojiyi ve psikolojinin biyolojik temellerini yorumlama konusunda bize perspektif sunabilir.

Tüm keşif sürecini anlatan "The Secrets of Neanderthals isimli belgesel, bu çalışmanın bilim çevrelerinde ses getirmesine öncülük ederken, öncü atalarımız hakkında yanlış bildiklerimizi ya da fikirlerimizi önemli ölçüde değiştirebilir.

Özellikle mağaranın en önemli ve ilginç keşfi olan Shanidar 4 isimli fosili aynı mağaraya farklı jeolojik zamanlarda gömülen diğer örneklerinden ayıran en önemli şey; belki de tarih öncesi bir ritüele ışık tutmasından kaynaklıdır.

Daha önce yapılan keşif ve araştırmalarla “ölülerini gömme davranışlarını” ilk kez Neandertal gruplarında görmüştük, ancak - “flower burial”- çiçekli mezar ismi verilen 4 numaralı keşif, bir ritüele ışık tutacak gibi gözüküyor. Çünkü bu kazı alanında bulunan Kır çiçeği Centaurea solstitialis polenleri Neandertallerin ölüleri üzerine bu çiçekleri yerleştirip yerleştirmediği konusunda soru işaretleri yaratıyor. Bu bulgu bizi heyecanlandırsa da çok geçmeden Hunt ve ekibi bu duruma potansiyel bir açıklama bulmayı başardı; mağara yakınlarındaki toprak ve çamurlardaki arı kovanları polenlerin geldikleri yerler olabilirlerdi. Sonrasında araştırmacılar belki çiçekler serilerek bir ritüel olma olasılığından çok arıların bu soruya ilişkin cevapta daha başarılı olabileceğini gösterdi.

Ancak yine de belki de ilk atalarımız her ne kadar avcı- toplayıcıya da bize göre vahşi ve ilkel gözükseler de belki de basit ritüeller ve duygularla sarılı olduklarını gösteriyor. Aynı topluluk içerisinde hem kanibalizm gibi uç insan davranışları görürken, ritüellere de çok uzak sayılmayız.

Hâlâ mağaradaki keşifler devam etmekte ve yeni bulgular biz modern insan ile atalarımız arasındaki bağı güçlendiriyor ve anlamlandırıyor.

Beste Zorlu

İstanbul Üniversitesi

Fen Fakültesi

Biyoloji

Mayıs 2024, İSTANBUL ^[1]

Kaynakça;

Centaurea solstitialis - Wikipedia

A Reconstruction of the Shanidar 4 Facial Skeleton. - Persée

Famous Neanderthal 'flower burial' debunked because pollen was left by burrowing bees | Live Science