Plasebo Etkisi
- Blog Yazısı
Hepimiz ilaçların iyileştirici etkisine inanırız, ama bazen gerçek ilaç olmadan da iyileşebileceğimizi biliyor muydunuz? İşte tam burada devreye plasebo etkisi giriyor. Plasebo, farmakolojik etkisi olmayan sahte tedavilerle bile insanların semptomlarında gözlemlenen iyileşmeleri ifade ediyor. Basit bir şeker hapı, tuzlu su enjeksiyonu ya da sahte bir ameliyat bile bazen mucize gibi etki gösterebiliyor.
Peki bu nasıl mümkün oluyor? Plasebo etkisinin temelinde zihin-beden bağlantısı yatıyor. Örneğin bir hasta, tedavinin kendisine iyi geleceğine inanırsa, beyninde bu beklentiyi karşılayacak kimyasal tepkiler devreye giriyor. Ağrı hissi azalıyor, ruh hâli düzeliyor ve bazen hormon seviyeleri bile değişebiliyor. Bu etki yalnızca psikolojik değil, gerçek fizyolojik değişiklikler yaratıyor.
Bir diğer mekanizma ise koşullanma. Daha önce gerçek bir tedaviyle rahatlayan bir kişi, benzer bir tedavi ortamında plasebo aldığında yine rahatlama hissi yaşayabiliyor. Yani bedenimiz öğreniyor ve hatırlıyor. Üstelik tedaviyi uygulayan doktorun yaklaşımı, ortamın güven verici olması ve kişinin geçmiş deneyimleri de bu etkiyi artırabiliyor.
Plasebo etkisi, en çok ağrı yönetimi ve psikiyatrik rahatsızlıklarda gözlemleniyor. Kronik ağrı, depresyon, anksiyete ve uyku sorunlarında plasebo, semptomların azalmasında ciddi rol oynayabiliyor. Hatta kalp ritmi ve kan basıncı gibi fizyolojik parametrelerde bile etkili olabiliyor. Tabii plasebo mucizevi bir tedavi değil; organ hasarı veya ciddi kronik hastalıklarda kendi başına çözüm sağlamıyor.
Günümüzde nörogörüntüleme ve genetik araştırmalar, plasebo etkisinin ardındaki mekanizmaları daha iyi anlamamızı sağlıyor. Beynin ödül merkezleri aktive oluyor, opioid ve dopamin sistemleri devreye giriyor. Ayrıca bazı genetik farklılıklar, insanların plasebo yanıtının neden farklı olduğunu açıklayabiliyor.
Plasebo, aslında zihin ve bedenin işbirliğinin en güzel örneği. Klinik araştırmalarda kullanımı altın standart olarak kabul ediliyor ve tedavi süreçlerinin optimizasyonunda önemli bir rehber. Her ne kadar sahte bir tedavi gibi görünse de, bize beklentilerimizin, inancımızın ve psikolojik durumumuzun iyileşmede ne kadar güçlü olduğunu hatırlatıyor.
Britannica. (2025). Placebo effect. https://www.britannica.com/science/placebo-effect
iResearchNet. (2025). Placebo effect in health psychology. https://psychology.iresearchnet.com/health-psychology/placebo-effect/
PubMed. (2020). The placebo phenomenon and underlying mechanisms. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32940864/
PubMed. (2018). Placebo: Theory, mechanisms, and teleological roots. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30146049/
LWW Journals. (2024). Unraveling the mystery of placebo effect. https://journals.lww.com/picp/fulltext/9900/unraveling_the_mystery_of_placebo_effect_in.62.aspx
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Cambridge University Press. (2024). Rethinking placebo in psychiatry. https://www.cambridge.org/core/journals/advances-in-psychiatric-treatment/article/rethinking-placebo-in-psychiatry-how-and-why-placebo-effects-occur/37A20A35BECD7C04A126FE048E58A60D
BMC Medicine. (2007). Placebo in clinical research. https://bmcmedicine.biomedcentral.com/articles/10.1186/1741-7015-5-3
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 01/12/2025 05:14:30 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/21881
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
Bilgisayar biliminde gayb mümkün mü?
Ayın Depremi: 22 Ocak 2024 Uçturfan Depreminin Özellikleri
Dünyadan 100 ışık yılı uzaklıkta suyla kaplı bir gezegen: TOI-1452 b
Bir Şaman Hikayesi
Gökyüzündeki En Parlak Yıldız: Sirius İle Tanışın!
Mikroblog Nedir? Twitter Gibi Mikrobloglar Sosyal Medyada Neden Bu Kadar Popüler?
