Özgürlük Meşaleleri: Kadınların Sigaraya Başlaması

Edward Bernays, halkla ilişkiler ve reklamcılığın babası olarak anılır ve kamuoyunu etkileme tekniklerini psikolojik kuramlarla birleştirerek birçok başarılı kampanya yürütmüştür. Özellikle kadınların sigara içmeye başlaması için gerçekleştirdiği kampanya bu çalışmalarının en çarpıcı örneklerinden biridir. Bu yazıda, Bernays'in çalışmalarında Sigmund Freud'un kuramlarını nasıl kullandığını ve kadınların sigaraya başlamasında bu kuramların nasıl bir rol oynadığını ele alacağız.

Edward Bernays ve Halkla İlişkiler Devrimi

1920’li yıllarda Amerika'da kadınların sigara içmesi sosyal olarak kabul edilemezdi. Sigara yalnızca erkeklere özgü bir alışkanlık olarak görülüyor, hatta kadınların toplum içinde sigara içmesi saygısızlık olarak değerlendiriliyordu. Ancak bu durum tütün endüstrisi için büyük bir fırsat içeriyordu: Kadınlar bu büyük pazarın henüz keşfedilmemiş bir kısmını oluşturuyordu. İşte bu noktada Edward Bernays devreye girdi.

Bernays, büyük tütün şirketlerinden American Tobacco Company için bir kampanya geliştirmek üzere görevlendirildi. Amacı, sigara içmenin kadınlar arasında kabul görmesini sağlamaktı. Bunu başarmak için dayısı Sigmund Freud’un psikolojik kuramlarına başvurdu ve Freud’un bilinçdışı arzular, özgürlük, güç ve bağımsızlık gibi temel kavramlarını kampanyasına uyarladı.

Freud’un Kuramları ve Bilinçdışı Semboller

Sigmund Freud'un psikanalitik teorisine göre insanların davranışlarını çoğu zaman bilinçdışı dürtüler, arzular ve semboller yönlendirir. Freud'a göre özellikle fallik semboller, yani güç ve bağımsızlık sembolleri bireyin toplum içindeki algısı ve kişisel özgürlüğüyle ilişkilendirilir. Bernays, kadınların sigara içmesini sağlamak için Freud'un bilinçdışı ve sembolizm üzerine olan teorilerinden yararlandı.

Freud'a göre erkeklerin egemen olduğu toplumda kadınlar bağımsızlık ve eşitlik gibi haklarından yoksun bırakılmıştı. Bernays bu nedenle sigarayı yalnızca bir tütün ürünü olarak değil; bağımsızlık, güç ve toplumsal baskıya karşı gelme sembolü olarak sundu. Bu noktada sigarayı bir "özgürlük" sembolüne dönüştürerek kadınlara bir anlamda erkek egemen sisteme karşı koyabilecekleri bir "silah" vermiş oldu.

“Özgürlük Meşaleleri” Kampanyası

Bernays, 1929 yılında New York'ta düzenlenen Paskalya Geçidi’ni bir fırsat olarak gördü. Bu gösteri sırasında toplumsal normlara meydan okuyarak kadınların özgürlüğünü simgeleyen bir eylem planladı. "Özgürlük Meşaleleri" olarak adlandırdığı bu kampanyada, genç ve şık giyimli kadınlar Paskalya Geçidi'nde ellerinde sigara ile yürüdüler ve sigaralarını "özgürlük meşaleleri" olarak gösterdiler.

Bu olay Bernays'in halkla ilişkiler stratejilerinin ustaca bir örneğiydi. Kampanya boyunca basında sıkça “özgürlük meşaleleri” ifadesi kullanıldı ve sigara içmek, kadınlar için bir özgürlük ve bağımsızlık sembolü olarak lanse edildi. Böylece sigara içmek özellikle feminizmin yükselişte olduğu bir dönemde kadınların bireysel özgürlük ve haklarına kavuşmalarını destekleyen bir eylem olarak görüldü.

Kadınlar, bir sigara yaktıklarında aslında topluma bir mesaj veriyorlardı: "Biz de erkekler kadar özgür ve güçlü olabiliriz." Bu kampanya, kadınların sigara içmesi için bir özgürlük manifestosu haline geldi ve sigara endüstrisinin bu yeni pazara hızla girmesini sağladı.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Kampanyanın Etkileri ve Toplumsal Sonuçları

Kampanya büyük bir başarıya ulaştı. Kısa bir süre içinde sigara içen kadın sayısı arttı. Kadınlar sigarayı artık bir bağımsızlık sembolü olarak görüyorlardı ve bu sayede toplumsal kalıplara meydan okuyarak daha fazla özgürlük talep edebiliyorlardı. Ancak bu başarı, aynı zamanda halkla ilişkiler ve reklam dünyasında etik sınırların sorgulanmasına da neden oldu. Bernays, insanların bilinçdışı arzularını manipüle ederek onları belirli davranışlara yönlendirebilmişti. Bu durum halkla ilişkiler çalışmalarının ne kadar güçlü ve etkili olabileceğini gösterdi.

Bernays'in bu kampanyası aynı zamanda halkla ilişkiler dünyasında yeni bir dönemin başlangıcını işaret etti. Kitleleri etkilemek için sadece bilgilendirme değil, aynı zamanda duygusal ve bilinçdışı semboller kullanmanın etkisi anlaşılmış oldu. Böylece reklam ve halkla ilişkiler insanların rasyonel düşüncelerine değil, arzularına hitap etmeye başladı.

İnsan psikolojisini kullanarak kitleleri manipüle etmek yalnızca ticari başarıyı değil, aynı zamanda toplumsal değişimi de beraberinde getirmiştir. "Özgürlük Meşaleleri" kampanyası günümüzde hala halkla ilişkiler ve reklamcılık dünyasında incelenmekte ve tartışılmaktadır.