Kurtuluş Savaşı: Bir Milletin Bağımsızlık Azminin Hikayesi

Bu yazı Evrim Ağacı Discord Soci Science Grubu tarafından düzenlenen "19 Mayıs'a Özel Günün Etkinliği" ne özel olarak Discord kullanıcı adı Tux#7880 olan Mehmet Emre Demir tarafından yazılmıştır.

Tarih 30 Ekim 1918. Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşından mağlup olarak ayrılmış, güçsüz, halkının sefalet ve cahillik içerisinde yaşadığı, yöneticilerin ise ülkeden kaçma hazırlıkları içerisinde olduğu bir zaman. Mondros Ateşkes Antlaşması yeni imzalanmış, ülke Avrupa’lı emperyalist devletlere teslim edilmiş, devlet fiilen son bulmuş. Halk çaresiz. Bu çaresizlik içinde halka önderlik edecek biri ortaya çıktı: Mustafa Kemal ATATÜRK. Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında Atatürk, Suriye Cephesinde Yıldırım Ordularının başındaydı. Antlaşma maddeleri uyarınca ordular dağıtıldı. Orduların dağıtılması üzerine Musatafa Kemal arkadaşları ile İstanbul’a geldi ve ülkeyi kurtarmak için hazırlıklara başladılar. Düşman zırhlıları 13 Kasım günü İstanbul’a demirlediler ve Atatürk şu unutulmaz sözleri söyledi: “Geldikleri gibi giderler”. Geldikleri gibi gittiler.

Aslında Atatürk’den önce Anadolu’da yerel direnişler başlamıştı bile. Bu direnişler daha sonrasında Kuvay-ı Milliye adını aldı. Ama halk tek başına bir şey yapamıyordu çünkü disipinden yoksundu. Birinin onlara önderlik etmesi gerekiyordu. Bu kişi Mustafa Kemal’di.

Samsun’a Çıkış

Atatürk milli mücadeleye İstanbul’dan önderlik edemeyeceğini biliyordu. Bunun için Anadolu’ya geçmesi gerekiyordu ama bu kolay değildi. İtilaf Devletleri Anadolu’ya herkesi geçirmiyorlardı. Atatürk’e Samsun bileti devlet tarafından verildi. Samsun’da halk ayaklanmış İtilaf devletlerine tepki gösteriyordu. Atatürk 9. Ordu Müfettişi olarak halkı sakinleştirmek için gönderildi. Atatürk 19 Mayıs 1919 günü Samsun’a çıktı ve Milli Mücadele başladı.

Havza Genelgesi (29 Mayıs 1919)

Atatürk Samsun’a çıktıktan kısa süre sonra Havza’ya geçti ve burada Havza Genelgesini yayınladı. Genelgede işgalcilere karşı protestolar düzenlenmesini, orduların terhis edilmemesini ve silah ve cephanenin korunmasını istedi.

Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919)

Bu genelge ile kurtuluş savaşının amacı, gerekçesi ve yöntemi belirtildi. Bu genelgenin önemli maddeleri şu şekildedir:

1. Vatanın bütünlüğü milletin bağımsızlığı tehlikededir.
2. İstanbul hükûmeti aldığı sorumluluğun gereğini yerine getirememektedir. Bu durum milletimizi yok olmuş gösteriyor.
3. Milletin bağımsızlığını, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.
4. Milletin içinde bulunduğu durum ve şartların gereğini yerine getirmek ve haklarını gür sesle cihana duyurmak için, her türlü baskı ve kontrolden uzak millî bir heyetin varlığı zaruridir.
5. Anadolu’nun her bakımdan en güvenilir yeri olan Sivas’ta hemen millî bir kongre toplanması kararlaştırılmıştır.
6. Bunun için bütün illerin her sancağından milletin güvenini kazanmış üç temsilcinin mümkün olan en kısa zamanda yetişmek üzere yola çıkılması gerekmektedir.
7. Her ihtimale karşı bu mesele millî bir sır olarak tutulmalı ve temsilciler gereğinde yolculuklarını kendilerini tanıtmadan yapmalıdırlar.
8. Doğu illeri adına 10 Temmuz’da Erzurum’da bir kongre toplanacaktır. O tarihe kadar öteki illerin temsilcileri de Sivas’a gelebilirlerse Erzurum Kongresi'nin üyeleri de Sivas genel kongresine katılmak üzere hareket ederler.

Genelge incelendiğinde madde 1 ve 2’de kurtuluş savaşının gerekçesi, madde 3 ve 1’de amaç (bağımsızlığı ve toprak bütünlüğünü sağlamak); madde 3’de ise yöntem (milletin azmi ve kararlılığı) belirtilmiştir.

Erzurum Kongresi (23 Temmuz 1919- 7 Ağustos 1919)

Amasya Genelgesinden sonra Erzurum’da bir kongre düzenlendi. Bu kongreye doğu illerinin temsilcileri katılmış lakin hem doğu illerini hem de bütün ülkeyi ilgilendiren kararlar alınmıştır. Bütün ülkeyi ilgilendiren kararlar Sivas Kongresi’nde tekrar konuşulmuş ve onaylanmıştır. Bu genelgenin önemli maddeleri şunlardır:

1. Milli sınırlar içinde vatan bölünmez bir bütündür, parçalanamaz.
2. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet topyekûn kendisini savunacak ve direnecektir.
3. Vatanı korumayı ve istiklali elde etmeyi İstanbul Hükümeti sağlayamadığı takdirde, bu gayeyi gerçekleştirmek için geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu hükümet üyeleri milli kongrece seçilecektir.
4. Kongre toplanmamışsa bu seçimi Temsil Heyeti yapacaktır.
5. Kuvayımilliye'yi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi hâkim kılmak temel esastır.
6. Hristiyan azınlıklara siyasi hakimiyet ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez.
7. Manda ve himaye kabul edileme

Burada madde 5’e dikkat çekmek istiyorum. Madde 5’tek “milli iradeyi hâkim kılmak temel esastır” ifadesi ileride uygulanacak cumhuriyet yönetimine bir referanstır.

Sivas Kongresi (4 Eylül 1919- 11 Eylül 1919)

Bu kongrede Erzurum Kongresin’de vatanın tümü için alınan kararlar tekrar gözden geçirildi çünkü bu kararlar sadece doğu illerinin temsilcileri ile alınmıştır. Bu kongrede kabul edilen maddeler şunlardır:

1. Mondros Ateşkes Antlaşmasının tarihi olan 30 Ekim 1918 günü itibariyle sınırlar içinde kalan Osmanlı Devleti’nin toprakları birbirinden ayrılamaz, parçalanamaz bir bütündür.
2. Toplumun birliği, bağımsızlığın sağlanması için Kuvay-ı Milliye’yi etkili, milli iradeyi hâkim kılmak esastır.
3. İşgallere ve vatan içinde kurulması planlanan Ermeni ve Rum devletlerine karşı direnilecektir.
4. Aynı vatan içinde birlikte yaşadığımız azınlıkların hakları korunacak fakat azınlıklara sosyal yapımızı ve siyasi dengemizi bozacak haklar verilmeyecektir.
5. Osmanlı hükümeti karşılaştığı baskı sonucu memleketi terk ve ihmal etmek zorunda kalırsa vatan ve milletin bütünlüğünü sağlayacak tüm tedbirler alınmıştır.
6. Devlet ve milletimizin bağımsızlığının, vatanımızın bütünlüğünün tehdit edilmemesi şartıyla; istila amacı olmayan bir devletin yardımları olumlu karşılanacaktır.
7. Meclis-i Mebusan derhal toplanmalıdır ve merkezi hükümet milli iradeye tabi olmalıdır.
8. Düşman işgaline son vermek için kurulan bütün milli cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirilmiştir.

Burada madde 1’e dikkat çekmek istiyorum. Madde 1’de Misak-ı Milliye sınırları belirtilmiştir.

Amasya Görüşmeleri (20-22 Ekim 1919)

Amasya Görüşmeleri İstanbul Hükümeti(saray) ve Temsil Heyeti arasında olmuştur. Bu görüşmeler sonucunda Meclis-i Mebusan’ın tekrar açılmasına karar verilmiştir.

Meclis-i Mebusan’ın Toplanışı ve İstanbul’un İşgali

Amasya görüşmelerinde alınan kararlar doğrultusunda İstanbul’da Meclis-i Mebusan tekrar açıldı ve açıldıktan kısa bir süre sonra düzenlenen gizli bir oturum ile Misak-ı Milli kararları kabul edildi. Misak-ı Milli’nin maddeleri şunlardır:

1. Misak-ı Milli bir bütündür ve asla ayrılamaz.
2. Mondros sonrası işgal edilen yerlerin geleceğine halkın oylaması ile karar verilecektir.
3. Ülkenin tam bağımsızlığı esastır (Siyasi, mali ve adli). Bu konudaki kısıtlamalar kabul edilemez.
4. Batı Trakya'nın durumuna halkın oyları karar verecektir.
5. Kars, Ardahan ve Batum'da halk oylaması yapılacak ve bölge halkı geleceğine karar verecektir.
6. İstanbul ve Marmara Denizi güvenliği açısında tehlikeden uzak bir duruma getirilecek.
7. Boğazlar ticarete açık kalacaktır.

Burada madde 4 ve 5’ bakarsak Atatürk’ün halkın kararlarına ciddi derecede önem verdiğinin görüyoruz. Neredeyse alınan her kararda milletin iradesine referansta bulunuyor.

Meclis-i Mebusan’ın Misak-ı Milli kararlarını kabul etmesi İtilaf devletlerinin hoşuna gitmedi ve 16 Mart 1920 tarihinde İstanbul işgal edildi ve Meclis-i Mebusan kapatıldı.

TBMM’nin Açılması (23 Nisan 1920)

Meclis-i Mebusan’ın İtilaf devletleri tarafından kapatılmasının üzerine Atatürk Ankara’da yeni bir meclis kurmak için hazırlıklara başladı ve 23 Nisan 1923’de onca yokluk içinde TBMM açıldı ve iradenin halkta olduğu bir kez daha gösterildi! Mecliste alınan ilk kararlar şunlardır:

1. TBMM’nin üstünde hiçbir güç yoktur.
2. Yeni bir hükümet kurmak gereklidir.
3. Mecliste seçilecek bir heyet, hükümet işlerine bakacaktır.
4. İstanbul’da bulunan padişah ve halife baskıdan kurtulduktan sonra, meclisin uygulayacağı yasaya göre durumları belirlenecektir.

Sevr Barış Antlaşması (10 Ağustos 1920)

Agora Bilim Pazarı

Unmellow Dünya Küresi: Sarı, 33 cm, Işıklı, Görünür

Design Globe serisinin en görünebilir küresidir. Sarı rengi uzak mesafelerden görünürlüğü en yüksek renk olması özelliği ile coğrafya severler tarafından hemen fark edilirler. Kıtaların beyaz renkleri, okyanusların unmellow /sarı zemini ile kontrast oluştururken, ahşap ayaklarla muhteşem bir uyum göstermektedir. Değerli bir coğrafi başvuru kaynağı olarak kullandığımız bu muhteşem küre, içinde sakladığı sürpriz beyaz led ışığı sayesinde gece lambası olarak da kullanabilmektedir.

• Harita Türü: Minimalist Siyasi
• Çap: 33 santimetre
• Işık Durumu: Işıklı

Devamını Göster

₺3,600.00

Satın Al Tüm Ürünler

Hatırlarsanız Mondros bir ateşkes antlaşmasıydı. Bir barış antlaşmasıydı. Anadolu’da tüm bunlar yaşanırken İtilaf devletleri Sevr üzerinde çalışıyordu. Sevr Barış Antlaşması 10 Ağustos 1920 tarihinde Saltanat Şurası adında padişah adına çalışan bir heyet tarafından imzalandı. Sevr barış antlaşması bir barış antlaşması değil bir ölüm anlaşmasıydı. Şartlar inanılmaz ağırdı. Bu anlaşma TBMM tarafından kabul edilmedi ve Saltanat Şurası üyeleri vatan haini ilan edildi.

Buraya kadar anlattıklarım kurtuluş savaşının siyasi kısmıydı. Şimdi sıra asıl destanların yazıldığı askeri kısımda.

Kurtuluş Savaşı 3 cepheden oluşmaktadır: Doğu, Güney ve Batı Cepheleri

Sevr Barış Antlaşması (10 Ağustos 1920)

Hatırlarsanız Mondros bir ateşkes antlaşmasıydı. Bir barış antlaşmasıydı. Anadolu’da tüm bunlar yaşanırken İtilaf devletleri Sevr üzerinde çalışıyordu. Sevr Barış Antlaşması 10 Ağustos 1920 tarihinde Saltanat Şurası adında padişah adına çalışan bir heyet tarafından imzalandı. Sevr barış antlaşması bir barış antlaşması değil bir ölüm anlaşmasıydı. Şartlar inanılmaz ağırdı. Bu anlaşma TBMM tarafından kabul edilmedi ve Saltanat Şurası üyeleri vatan haini ilan edildi.

Buraya kadar anlattıklarım kurtuluş savaşının siyasi kısmıydı. Şimdi sıra asıl destanların yazıldığı askeri kısımda.

Kurtuluş Savaşı 3 cepheden oluşmaktadır: Doğu, Güney ve Batı Cepheleri

Doğu Cephesi

Doğu cephesinde Kazım Karabekir önderliğinde Ermeniler ile savaşıldı ve kısa sürede yenilgiye uğratıldı. Gümrü Antlaşması ile çatışma büyük oranda bitti, Kars antlaşması ile doğu sınırları kesinlik kazandı. Burada SSCB ile imzalanan Moskova antlaşması önemlidir. Bu antlaşmanın maddeleri şöyledir:

1. Osmanlı ile Çarlık Rusya arasındaki antlaşmalar geçersiz sayılmıştır.
2. Kars, Ardahan ve Artvin Türkiye’de kalacaktır.
3. Her iki ülke de birbirlerinin tanımadığı antlaşmaları tanımayacaklardır.
4. Sovyet Rusya; TBMM ile Ermenistan ve Gürcistan arasında olan antlaşmaları tanıyacaktır. Bunun karşılığında Batum, Gürcistan’a verilecektir.

Batum, Misak-ı Milli’deki ilk tavizdir.

Güney Cephesi

Güney Cephesi’nde Fransızlar ve Ermeniler ile savaşılmıştır. Savaşta düzenli ordudan çok Kuvay-ı Milliye güçleri görev almıştır. Burada Sütçü İmam, Ali Gaip Bey gibi kahramanların mücadeleleri sayesinde 1921 yılında imzalanan Ankara antlaşması ile savaş sona ermiş ve Fransa Türkiye’yi resmen tanımıştır.

Batı Cephesi

Batı Cephesi en kanlı mücadelelerin yaşandığı cephedir. Bu cephede İngiltere destekli Yunanlar ile savaşılmıştır.

İnönü Muharebeleri

İsmet İnönü önderliğinde yapıldığı için İnönü Muhabereleri adını almıştır. 1. ve 2. İnönü olmak üzere iki adet savaş gerçekleşmiştir ve ikisi de Türk zaferi ile sonuçlanmıştır. Aynı zamanda birinci İnönü Savaşı sonrasında Afganistan ile dostluk anlaşması imzalanmış, İstiklal Marşı kabul edilmiş ve İtilaf devletleri ile Londra konferansı gerçekleştirilip Sevr antlaşmasına kesinlikle karşı olduğumuz birdirilmiştir.

Kütahya- Eskişehir Savaşı (10-24 Temmuz 1921)

Bu savaşta Yunanlar Eskişehir-Afyonkarahisar hattını ele geçirmiş ve Türk ordusu Sakarya nehrinin doğusuna taşınmıştır. Bu savaş sonrasında Atatürk’e 3 aylığına başkomutanlık rütbesi ile tam yetki verilmiş, Tekalif-i Milliye Emirleri ile orduya yardım toplanmıştır.

Sakarya Meydan Muharebesi (22 Ağustos 1921- 13 Eylül 1921)

Yunan ordusu geri püskürtülmüş ve Viyana Kuşatmasından beri savunma durumunda olan Türk ordusu saldırı durumuna geçmiştir. Bu savaş sonrasında İtalya ülkeden çekilmiştir. Ayrıca bu savaşta Atatürk ünlü “Hatt-ı müdafaa yoktur, sath-ı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır” sözünü söylemiştir.

Büyük Taarruz- Finish Him! (26 Ağustos 1922- 30 Ağustos 1922)

Sakarya Meydan Muharebesinden sonra 1 yıl süren hazırlıklar kapsamında 26 Ağustos tarihinde başlamış ve 30 Ağustos günü Yunan birliklerinin büyük bir bölümü yok edilmiştir.”Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir; ileri!” emri ile Yunanların peşine düşülmüştür. 9 Eylül günü İzmir’e girilmiştir. 18 Eylül günü ise Batı Anadolu’da Yunan askeri kalmamıştır

Mudanya Ateşkes Antlaşması (11 Ekim 1922)

Türk Yunan Savaşı sona ermiştir. Doğu Trakya 15 gün içinde boşaltılmıştır.

Lozan Ateşkes Antlaşması (24 Temmuz 1923)

İsviçre’nin Lozan kentinde İsmet İnönü önderliğindeki Türk heyeti ile İtilaf devletleri arasında imzalanmıştır. Bu antlaşma ile yeni ve bağımsız Türk devletinin varlığı kesinlik kazanmış ve Kurtuluş savaşı Türk zaferi ile sona ermiştir. Lozan’daki bazı sorunlar (Hayat, boğazlar vs.) ileriki yıllarda yapılacak anlaşmalar ile giderilmiştir.

İşte, Kurtuluş savaşının ve bu savaşta yapılan fedakarlıkların kısa bir öyküsü. 104 sene önce Mustafa Kemal önderliğinde bir mücadele meşalesi yandı ve hala yanmaya devam ediyor. 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı kutlu olsun.