KONU HAKKINDA BİLGİSİ OLMAYANLAR İÇİN KISACA LIBERALIZM REHBERİ

Merhabalar,ben Ömer.Bu yazıda  özet haliyle liberal ideolojiden bahsedeceğim. Fakat "özet" kelimesini özellikle vurgulamak istiyorum zira bütün ideolojiler gibi liberalizmi de şu kısa blog yazısına sığdırmam mümkün değildir.

Not:Kendimi herhangi bir ideolojiye mensup olarak görmüyorum, amacım herhangi bir  ideolojinin propagandasını yapmak değil,insanları bilgilendirmektir. Yazıyı yazarken de son derece objektif kalmaya çalıştığımı da belirteyim.

Bu yazı en basit haliyle hazırlanmış,liberal düşünceyi hiç bilmeyen birisine anlatılır gibi hazırlanmıştır.

1)LİBERALİZM KISACA NEDİR?

Liberalizm en kısa tabiriyle; özgürlüğün ve bireyciliğin ideolojisidir. Toplumu bir bütün olarak ele almanın yanlış olduğunu ve esas almamız gerekenin birey olduğunu savunur. Bireylerin,piyasanın serbestliğini ve özgürlüğünü,mülkiyetin özelliğini,devletin sınırlılığını savunur. Yani birisi"Ben liberalim" diyorsa biliniz ki bireysel özgürlüğü , özel mülkiyeti  ve sınırlı devleti savunuyordur.

2)LİBERALİZMİN DİĞER İDEOLOJİLERLE İLİŞKİSİ VE LIBERALİZME ZIT İDEOLOJİLER

Öncelikle şunu söyleyeyim,liberalizm çok geniş yelpazesi bulunan bir makroideolojidir. Klasik Liberalizm,Sosyal Liberalizm,Neoliberalizm gibi ideolojileri  bünyesinde bulundururken aynı zamanda Liberteryenizm,Kapitalizm,Minarşizm,Anarko-kapitalizm gibi ideolojilerle  pozitif ilişki içerisindedir. Bununla beraber Marksizm,Leninizm,Sosyalizm,Komünizm, Anarşizm, Anarko-komünizm, Stalinizm,Maoizm ve Devletçilik gibi ideolojilerle de oldukça zıttır. Ayrıca sol ideolojiler de ilk ortaya çıkışında liberalizme ve onun ekonomik türevi olan kapitalizme karşıt olarak doğmuştur. Hatta aslına bakacak olursanız sosyalistlerin tarihsel düşmanı olan ideolojinin milliyetçilik ve yahut muhafazakarlık gibi sağ ideolojilerden öte liberalizm olduğunu söyleyebiliriz. Tarihsel bir gerçeklik olarak kapitalist ABD ile sosyalist SSCB'nin arasında geçen Soğuk Savaş dönemini de bu düşmanlığa örnek verebiliriz. Pozitif ilişkide bulunan ve liberalizm temelli ideolojilerden de 3.bölümde bahsedeceğimizi söyleyelim.

3)LİBERALİZMİN TARİHSEL SÜRECİ VE LİBERALİZM TEMELLİ İDEOLOJİLER 

Liberalizmin tarihsel süreci Liberteryenizm ile başlar. Liberteryenizm bireysellik ve bireyin özgürlüğünü temel alan, temellerini  17.yüzyılda John Locke'un attığı bir ideolojidir. John Locke'un temellerini attığı liberteryenizmin  liberalizmden farkı ise liberalizm gibi ekonomik ekseni olmamasıdır. Kısaca liberalizmin temellerini liberteryenizm atmıştır. Yani liberteryenizm ile liberalizm arasındaki ilişkiyi de sosyalizm ile komünizm arasındaki ilişkiye benzetebiliriz. Daha sonrasında ise 18.yüzyılda,sanayi devriminin etkisiyle özel mülkiyetin yaygınlaşması ve devletin piyasadan elini çekmesi için Adam Smith Ulusların Zenginliği eserinde liberalizmin ve aynı ideolojinin ekonomik ekseni olan kapitalizmin temelini atmıştır. Liberalizm serbest piyasa ekonomisini savunur. Serbest piyasa ekonomisinde bir görünmez el alegorisi vardır. Smith'e göre serbest piyasa ve sınırlı devletin varlığı topluma refah getirir. Bu durumu şöyle dile getirebiliriz. Her şeyin devletin tekelinde ve ücretsiz  olduğunu düşünelim. Devletin çoook fazla yükü olacaktır. Her sektöre para yatırmak zorunda kalacaktır ve bunun için de halktan vergi alacaktır. Aynı zamanda devlet birsürü sektöre koşuşturduğu için her sektörde ortalamanına altında bir hizmet verecektir. Yani Smith'e göre devlet tekelinde hem halk yeterince iyi bir hizmet alamayacak,hem de devlete ağır vergiler vermek zorunda kalacaktır. Ama serbest piyasa yaratılırsa ve her şey özelleştirilirse, sektörlerde bir rekabet ortamı oluşacaktır. Örneğin bir telefon alacaksınız diyelim. Piyasada üç telefon markası olsun. Bu üç marka daha çok satmak için elinden geleni yapacaktır. Dolayısıyla da kendini geliştirecektir. Örneğin a marka telefon kendine yeni bir özellik ekleyecek ve daha çok satılacak,bunu gören c marka telefon ise daha iyi bir özellik ekleyecek ve sonraki senelerde o daha çok satılacak, ardından b marka telefon hem daha iyi bir özellik getirecek hem de indirim yapacak ve böylece parayı kıracaktır. Yani görünmez el piyasayı düzenleyecek ve müşteri her zaman en iyisini seçme imkanına sahip olacaktır. Liberalizmin ekonomik ekseni olan kapitalizm,temelde budur. Ama liberalizm sadece ekonomide değil,her alanda sınırlı devleti savunur. Örneğin devlet bireylerin hiçbir şekilde kararlarına ve özgürlüğüne ne pahasına olursa olsun karışamaz.Devlet bireylerin herhangi bir hakkını elinden alan bir kanun çıkaramaz. Örneğin devlet sosyal medyayı kısıtlayamaz çünkü bireylerin etkileşim hakkını elinden alamaz ya da sektöre müdahale edemez,kıyafet kanunu çıkaramaz çünkü bireylerin seçimlerine karışamaz. Yine liberalizme göre şahsi mülkiyet  kutsal bir haktır. Hiçbir güç bir şahsın rızası olmadan mülkünü onun elinden alamaz. Smith'in bu saydığım  görüşleri ise klasik liberalizm dahilindedir. Her liberal ideolojinin ise böyle olmadığını belirtelim. Örneğin sosyal liberalizm,sosyalizme daha yakındır. Sosyal liberalizm daha toplumcu ve toplumsal eşitlikleri gözeten bir ideolojidir. Ama liberalizm sınıfına dahildir çünkü yine  ekonomik olarak kısıtlı devleti savunur. Klasik liberalizm ise son derece rekabete dayalı ve ben temelli bir ideolojidir. Insanın doğasının böyle olduğunu ve ancak böyle gelişeceğini savunur.

4)LİBERALİZME GETİRİLEN ELEŞTİRİLER

Yazının objektif bir yapıda olması adına liberalizme getirilen eleştirileri de yazıya eklemek istedim. Liberal perspektifi okudunuz,şimdi zıt perspektifi okuyup kararınızı her perspektifden görerek vermeniz daha doğrudur. Liberalizme getirilen eleştiriler genel olarak klasik liberalizmin ortaya çıkardığı bencil ve rekabetçi yapının insanlığa zarar verdiği ve insanları nefret dolu kişilere dönüştürdüğü,insanları bireylere ayırarak toplumsal dayanışmayı engellediği, toplumsal tabakalaşmaları ortaya çıkardığı yönündedir. Kimisi sosyal liberalizm adını verip ideolojiyi başka temeller doğrultusunda sürdürmeye çalışmış, kimisi ise liberal ve kapitalist ideolojiye nefret kusmuş ve sosyalizm gibi başka bir ideoloji yaratmıştır. Ayrıca kapitalizmin popüler kültürü yarattığını ve  insanları tek tipleştirdiği savunulur ve bu yönde de eleştiri getirilir. Bu eleştiriye karşın liberaller ise popüler kültürün tek bir şirketin piyasada  tekel  oluşturması sonucu olduğunu ve bunun serbest piyasaya karşı olduğunu savunur.  Fakat hangisi doğrudur,buna siz karar verirsiniz.

Evet genel olarak liberalizmin özeti buydu. Umarım yardımcı olabilmişimdir.

Kaynaklar

1-Liberalizm,Atilla Yayla- Liberte yayınları

2- Siyasi Ideolojiler,Andrew Heywood- BB 101