İyi ve Kötü Nedir?

İyiliği ^[1]üçe ayıralım: İlki, Erdem Etiği: Aristoteles’e göre iyilik, insanın kendi doğasını gerçekleştirmesi ve erdemli bir yaşam sürmesidir.

İkincisi, Mutluluk Etiği: John Stuart Mill gibi filozoflara göre iyilik, en fazla mutluluğu sağlamaktır.

Üçüncüsü, Kant’ın Ahlak Anlayışı: İyilik, evrensel bir ahlak yasasına uygun davranmaktır. Bunların yanı sıra kötülük de doğal kötülük ve ahlaki kötülük olarak ikiye ayrılır. Doğal kötülük: Depremler, hastalıklar gibi insan kontrolü dışındaki olaylar. Ahlaki kötülük: İnsanların kasıtlı olarak yaptığı kötülükler.

Şimdi, doğal kötülüğü konu olarak almayacağız; lakin ahlaki kötülüğü ele alacağız. Fakat önce, neden iyilik yaparız, bu konuya değinelim. Bazı inançlı insanlar iyilik yapmaya mecburdur ve mecburiyet içinde oldukları için yaparlar çünkü her inançta iyilik yapılması söylenir. Bu durum da alenen baskı kurmak haricinde bilinç altına yerleşir ve mecburiyetten iyilik yapılır.^[2]

Peki ya inançsız kişiler, neden iyilik yapar? İnançsız insanlar, kendilerini tatmin etmek için iyilik yaparlar çünkü iyilik yapınca beynimiz oksitosin salgılar veya salgılaması artabilir. Bu yüzden insan iyilik yapınca kendini mutlu ve tatmin olmuş hisseder. Bunun yanı sıra, iyilik yapmak kişinin kendisini iyi hissetmesine yol açtığı için beynimiz oksitosin yanı sıra dopamin de salgılar ve bu yüzden iyilik yapmak kişi için bir ödül gibi algılanabilir. Bu yüzden de insanlar (inançlı veya inançsız) iyiliği karşılıksız olarak yapsalar dahi aslında bir çıkar doğrultusunda iyilik yapıyorlar.^[3]

Şimdi ise Evrensel Ahlak Yasası’na değinelim. Bu yasada çoğu görüş, insan hakları, adalet, dürüstlük, eşitlik, merhamet gibi temel değerleri içerir. Lakin, ahlakın içerisine eşitliği koymak saçma olur çünkü eşitlik, iyinin ve ya kötünün taraf fark etmeksizin eşit görülmesidir ve bu da ahlak ile yan yana tutulacak bir şey değildir. Çünkü eşitlik, bazı ülkelerde değişim gösteriyor ve bu değişim gösterilmesi de evrensel ahlak yasasına aykırıdır.

Şimdi gelelim iyiliğin ve kötülüğün eşitliğine. Şimdi, dediğim gibi, eşitlik taraf gözetmeksizin aynı haklara tabi olunmasıdır; lakin bu durum ülkeden ülkeye değişim göstermektedir. Bir ülkede iyi olan bir davranış, bir diğer ülkede kötü bir davranış olabilir. Bu yüzden evrensel bir şekilde iyiliğe ve kötülüğe bakıyorsak, her ayrıntıyı dikkate almalıyız. Bu nedenle, iyilik hiçbir zaman kesin bir şekilde olumlu karşılanamaz; keza kötülük de öyledir. Kötülüğü net bir şekilde kötü demek, olumlu bir tutum değildir.

Yazar:

Halim Yusuf Pilavcı

Tarih: 8.01.2025

Kaynakça:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

İyilik ve Kötülük Felsefesi:

● Özdemir, E. (2021). İyi ve Kötü: Felsefi Bir Bakış. Felsefe Araştırmaları

Dergisi, 15(2), 45-62.

Kant’ın Evrensel Ahlak Yasası:

● Ortaç, M. (2019). Kant’ın Ahlak Felsefesi ve Evrensel Ahlak Yasası. Felsefi

Düşünce Yayınları, 8(4), 35-47.

İyilik ve Beyin Kimyası:

● Joffe, H., & Walker, T. (2020). The Neurobiology of Kindness: How Helping

Others Benefits Our Own Well-Being. Journal of Neuroscience and

Psychology, 23(7), 456-471.

İyilik ve Kötülük Felsefesi:

● Topuz, M. (2023). Nietzsche'nin Ahlaki İyilik ve Kötülüğe Yönelik Eleştirileri.

Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 45-60.

Agora Bilim Pazarı

Arabalar, Trenler ve Uçaklar Çıkartmalı Etkinlik Kitabı 1

Çeşit çeşit arabalar, uçaklar ve trenler!

Bu kitapta onlarla ilgili birçok etkinlik bulacaksın. Nokta birleştirmeler, labirentler, aradaki farkı bulmalar, boyamalar ve rengârenk çıkartmalar… Ayrıca taşıtlarla ilgili bir sürü teknik ve tarihi bilgi de var. Eğlenirken hem öğrenecek hem de yaratıcılığını kullanacaksın!

Devamını Göster

₺122.00

Satın Al Tüm Ürünler

● Fârâbî'ye göre iyi ve kötü kavramları. Bilim ve Ütopya, 2022, 45-50.

Evrensel Ahlak Yasası:

● Evrensel Ahlak Yasası Karşısında Tesir ve Yayılma. Felsefe ve Sosyal Bilimler

Dergisi, 2013, 23-30.

● Evrensel Bir Etik Mümkün müdür? Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2017,

35-42.