Evrim Ağacı

Evrim Ağacı (İngilizce: Tree of Evolution), Çağrı Mert Bakırcı öncülüğünde, 5 Kasım 2010'da ODTÜ "Biyoloji ve Genetik Kulübü" üyeleri tarafından kurulmuş bir kuruluş. Kurucuları arasında Babür Erdem ve Güngör Budak bulunmaktadır. Evrim Ağacı'nın erken dönemlerinde, gelişimini sağlamasında ODTÜ'lü öğrenciler ve akademisyenler rol aldı. Günümüzde merkezi Teksas'ta bulunan ve Türkçe konuşan insanlara çok yönlü yayınlar yapan bir popüler bilim firmasıdır. 2023 yılı itibarıyla yöneticileri arasında Ashlee Lane Bakırcı-Taylor ve teknik işler sorumlusu Eyüp Can Akman bulunmaktadır.

Alexa sıralamasına göre resmî internet sitesi olan evrimagaci.org Türkiye'nin internet üzerinde en çok ziyaret edilen web siteleri arasında yer almıştır. Çalışmaları, Avrupa Evrimsel Biyoloji Cemiyeti tarafından aralıklarla maddi ve akademik olarak desteklenmektedir.

Evrim Ağacı, Türkiye'de 1 Haziran 2016 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 2015-44893 marka numarasıyla tescil edilmiştir. 23 Şubat 2018 itibarıyla, Amerika Birleşik Devletleri'nin Teksas eyaletinde "Tree of Evolution" markası ve firması olarak çalışmalarını sürdürmektedir.

Tarihçe

Evrim Ağacı'nın temelleri, Eylül 2010 ayında yapılan bir ODTÜ Biyoloji ve Genetik Topluluğu (BİYOGEN) haftalık toplantısı sırasında atılmıştır. Toplantıda, ilk defa BİYOGEN'e katılım gösteren Çağrı Mert Bakırcı; dönemin Yönetim Kurulu Başkanı'na yeni bir evrimsel biyoloji oluşumu kurma fikrini anlatmış, olumlu geri dönüş almıştır. Bu olumlu dönüşler üzerine, kısa sürede proje hayata geçirilmeye karar verilmiş ve Evrim Kuramı ile özellikle ilgilenmek isteyebilecek kişiler, Bakırcı ile bir araya gelmiştir. Bu süreçte Babür Erdem ve Güngör Budak ile tanışan Bakırcı, kısa sürede geniş bir yol haritası çizmiş ve ekibin diğer muhtemel bireyleriyle beyin fırtınası yaparak oluşumun vizyonu, misyonu, içeriği ve planlarıyla ilgili gerekli kararları almıştır. Bir bilim ve aydınlanma hareketi olarak ilerlemesine karar verilen grubun ismi olacak olan “Evrim Ağacı”, birkaç günlük düşünme ve tartışma süreci sonrasında Erdem tarafından tavsiye edilmiş ve kısa sürede kabul edilmiştir. Bunun üzerine, Bakırcı önderliğinde düzenlenen ilk toplantısıyla Evrim Ağacı, 5 Kasım 2010 günü ODTÜ, Ankara'da resmen kurulmuştur. Ekip, Facebook'un ilk kurulduğu sıralarda oluşturduğu Facebook sayfası ile yayın yapmaya başlamıştır. 4 Nisan 2012'de Avrupa Evrimsel Biyoloji Cemiyeti (ESEB) tarafından ilk defa maddi ve akademik olarak desteklenmeye başlamıştır. Ekip 11 Aralık 2012 tarihinde Evrimagaci.org adı altında resmî sitelerini açmıştır. O tarihten beridir Evrim Ağacı'nın tüm veritabanı resmî internet sitesi üzerinde depolanmakta ve Facebook, Twitter, Instagram gibi sosyal medya hesapları üzerinden resmi bir şekilde yayımlanmaktadır. Evrim Ağacı'nın logosu ise 16 Şubat 2015'te, Serhat Seykan tarafından tasarlanmıştır.

Çalışmalar

Etkinlikler

Evrim Ağacı'nın gerçekleştirdiği etkinlikler arasında seminerler, konferanslar, kurslar, paneller ve akademik programlar bulunmaktadır. "Türkiye Evrimle Tanışıyor (TET)" etkinlikleri Ankara, İstanbul, İzmir başta olmak üzere Bursa ve Eskişehir gibi illerde düzenlenmiştir. Ekip, bu illerdeki üniversite ve liselerde çeşitli seminerler düzenlemiş, düzenlenen seminerlere konuşmacılar göndermiştir. Ayrıca çeşitli bilim insanları ve bilim oluşumlarıyla röportajlar yapmıştır. Evrim Ağacı, ODTÜ Biyoloji ve Genetik Topluluğu ile birlikte Türkiye'nin en uzun süredir devam eden ve en çok katılımcılı evrimsel biyoloji etkinliği olan ODTÜ Aykut Kence Evrim Konferansını düzenlemiştir. Etkinlik her yıl yerli, yabancı akademisyen, öğrenci ve vatandaşların katılımı ile düzenlenmişti. Düzenlenen bu etkinliklere Douglas Futuyma, Kenneth Miller ve Andrew Berry gibi evrimsel biyologlar katılmıştır. Evrim Ağacı'nın doğrudan katılım gösterdiği veya düzenlediği etkinlikler arasında, Richard Dawkins Vakfı'ndan Sean Faircloth'un katılımıyla düzenlenen I. Özgür Düşünce ve Sekülerizm Konferansı, ODTÜ'deki bilim topluluklarının katılımıyla düzenlenen "ODTÜ Bilim Günleri" ile birlikte, "ODTÜ Sinirbilim Günleri" ve "ODTÜ Biyokimya Konferansı" gibi diğer etkinlikler de bulunmaktadır. Evrim Ağacı, kuruluşundan bu yana ODTÜ'de bilim semineri de düzenlemiştir.

Dijital içerikler

Kuruluşun resmî internet sitesinde, evrimsel biyoloji başta olmak üzere, çeşitli modern bilim dallarına ait, temel düzeyden akademik düzeye kadar değişen bir ölçekte kavramsal tanımlama, akademik örnekleme ve kuramsal analiz yayınlar yer alır. İnternet sitesinde; makale arşivi, bilim sözlüğü ve dijital öğrenme platformu olarak tasarlanan "EA Akademi" adlı proje yer almaktadır. Evrim Ağacı, NASA APOD (Günün Astronomi Görseli) platformunun resmî Türkiye temsilcisidir. Sitenin APOD sayfasında, günlük olarak yayımlanan APOD içeriklerinin Türkçe çevirileri paylaşılmaktadır. 23 Eylül 2023 tarihi itibari ile 703 NASA APOD içeriğini Türkçeye çevirmişlerdir. Çeviri editoryal denetim ekibinde; Evrim Ağacı yayın ekibinden Çağrı Mert Bakırcı, Çınar Civan, Eda Alparslan ve NASA APOD ekibinden Ögetay Kayalı bulunmaktadır.

Basılı içerikler

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Evrim Ağacı bünyesinde yayınlanan ilk yazılı eser, 1 Ocak 2014 tarihinde Evrensel Basım Yayın tarafından basılan ve Çağrı Mert Bakırcı tarafından yazılan "Evrim Kuramı ve Mekanizmaları: Evrimin Temelleri ve Nasıl İşlediği Üzerine" isimli kitaptır. Ergi Deniz Özsoy önsözüyle yayınlanan ve Londra Kitap Fuarı'nda da satışa sunulan kitap, Şubat 2020 itibarıyla 11 baskı yapmıştır. Kitap, çok sayıda eleştirmen tarafından olumlu bir şekilde eleştirilmiş ve övülmüştür.

Evrim Ağacı'nın ikinci kitabı olan "Evrenin Karanlığında Evrimin Işığı: Modern Bilimlerin Bütünleştirici Harcı Evrime İnterdisipliner Bir Bakış" ise 5 Mayıs 2017'de EOS İletişim tarafından Muaf Kitap etiketiyle basılmıştır. Kitapta 9 ayrı bilim insanı, bilimin farklı dallarının evrim ile olan ilişkisini ele almış, evrimin bu sahalara yaptıkları katkılardan ve bu sahalarda yapılan çalışmaların evrimsel biyoloji üzerindeki etkisinden söz etmişlerdir.

Evrim Ağacı'nın üçüncü kitabı olan "Şüphecinin El Kitabı: Bilgi Çağında Gerçeği Bulmak", Arsel Berkat Acar ve Çağrı Mert Bakırcı tarafından kaleme alınmıştır. Kitap, bilimsel şüphecilik ile ilgili teorik bir altyapıya ek olarak, popüler sahtebilim iddialarına, mitlere ve komplo teorilerine şüpheci bir yaklaşım sergilemektedir.

Evrim Ağacı'nın uzun dönem basılı yayınları arasında, 50 sayı boyunca BirGün Gazetesi'nde yayınlanan bilim sayfası ile Bilim ve Ütopya Dergisi'nde yayınlanan Evrim Ağacı yazıları bulunmaktadır. Ekip bunların haricinde, Bilim ve Gelecek Dergisi, BilimsoL, Doğu Batı Dergisi, Düşünbil Dergisi, Evrensel Gazetesi, Genç Hayat, Evrimin Gıdası, Fikir Bilim Dergisi, Löpçük Dergisi gibi diğer basılı yayın organlarıyla da aralıklarla iş birliği yapmıştır.

Video İçerikler

Evrim Ağacı video içeriklerini YouTube kanalı üzerinden ilk olarak 21 Temmuz 2011'de yayınlamaya başlamıştır. Evrim Ağacı'nın 2017 yılında başlattığı "Canlı Bilim" isimli canlı yayın serisi, Dünya'nın dört bir tarafında akademik araştırmalarını sürdüren Türk bilim insanlarını YouTube kanalları üzerinde ağırlamaktadır. Yayın serisine bugüne kadar İstanbul Teknik Üniversitesi'nden Celal Şengör, Cambridge Üniversitesi'nden Mete Atatüre, Hacettepe Üniversitesi'nden Ergi Deniz Özsoy, Boğaziçi Üniversitesi'nden Cem Say ve Aslı Tolun, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü Media Lab'dan Canan Dağdeviren, Harvard Üniversitesi'nden Önder Albayram, ODTÜ ve CERN'den Bilge Demirköz, İTÜ ve CERN'den Kerem Cankoçak, astronom Ethem Derman, New York Eyalet Üniversitesi'nden Ömer Gökçümen, NASA'dan Umut Yıldız gibi isimler katılmıştır. Projenin ikinci sezonunda ise Barış Özcan, Ekrem Aydıner ve Tansu Daylan gibi isimler yer almıştır.

Akademik

Evrim Ağacı'nın yönetim kadrosundaki kişiler doktora ve/veya yüksek lisans sahibi kişilerden oluşmaktadır, diğer isimler ise üniversite mezunu veya üniversite öğrencilerinden oluşmaktadır. Evrim Ağacı, Evrim Çalışkanları oluşumundan sonra, Avrupa Evrimsel Biyoloji Cemiyeti tarafından desteklenen ilk Türk popüler bilim oluşumudur. Ekip, Ergi Deniz Özsoy, Namık Kemal Pak, Müge Boz, Mehmet Somel, Füsun Gezgin Özer gibi evrimsel biyologlar, fizikçiler ve diğer dallardan olan bilim insanlarıyla da birçok farklı nedenle iş birliği yapmış, ortak etkinliklerde bulunmuş, ortak yazılar kaleme almış ve ortaklaşa televizyon programları yapmıştır.

Sosyal sorumluluk projeleri

Evrim Ağacı, ALS hastalarına yönelik olarak düzenlenen Ice Bucket Challenge'ın Türkiye'ye taşınmasında büyük rol oynadığı ve Indiegogo kampanyasıyla binlerce ABD dolarının toplanmasına önayak olduğu gibi, görme engellilere yönelik başlattığı "Sesiniz Olsun" gibi sosyal sorumluluk projeleriyle de bilinmektedir.

Ekol

İstanbul Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi gibi çeşitli üniversitelerde yapılan lisansüstü araştırma ve tezlerde Evrim Ağacı, internet aracılığıyla ve sosyal medya üzerinden bilim anlatıcılığı konusunda bir ekol olarak incelenmiştir.

Eleştiriler

Evrim Ağacı'nın vejetaryenlik ve veganizm ile ilgili tutumu vegan organizasyonlar tarafından eleştirilmiştir.^[1]