Dinozorların Renkleri Nasıl Belirleniyor?

Tıpkı günümüz hayvanları gibi antik türlerin renkleri de onların iletişim kurmasına, kamufle olmasına ve hatta vücut sıcaklığını düzenlemesine yardımcı oluyordu.Ama tarih öncesi hayvanlardaki renkleri nerden biliyoruz? 60 milyon yıl geriye gidip bakıp gelerek mi?

Paleontologlara kritik ipucu dinozorların torunlarının bizimle yaşadığını anlamaktan geldi. Bahsettiğim torunlar kuşlar! Kuşlar teknik olarak yaşayan dinozorlardır, ilk olarak Jura döneminde evrimleşmişlerdir ve Kretase'nin sonundaki kitlesel yok oluştan kurtulan tek dinozor soyu(avian) olarak ayakta kalmışlardır. O halde paleontologlar kuşlara bakarak soyu tükenmiş, kuş olmayan dinozorların yaşamları hakkında yeni fikirler edinebilirlerdi. Zaten birçok soyu tükenmiş dinozorun tüyleri ve tüy benzeri örtülere sahip olması, "korkunç kertenkelelerin" neye benzediğini düşündüğümüzü temelden değiştirmişti.(deinos-korkunç ve sauros-kertenkele kelimelerini birleştir al sana dinosaur!)

Paleolontoglarımız için sıradaki ipucu: 19. yüzyıldan beri fosilleşmiş kafadanbacaklı mürekkebinin bazen orijinal pigmentini taşıdığını biliyoruz. 2006'da, paleontolog Jakob Vinther mikroskop altında böyle bir fosile bakarken omurgasızın mürekkep kesesinde küçük lekeler fark etti. Bu minik kürelerin daha önce fosilleşmiş bakteriler olduğu öne atılarak reddedilmişti, ancak Vinther daha fazla araştırma yaptığında bunların melanozom adı verilen pigment taşıyan organeller olduğunu buldu. Ve melanozomlar tarih öncesi bir kafadanbacaklıda korunabiliyorsa, dinozor tüyleri gibi diğer dokularda neden korunamasın?

Dinozorlardaki en azından bazı renklerin keşfedilmesi için tersine mühendislik kullanıldı:Tarih öncesi tüylerdeki fosilleşmiş melanozomlar, yaşayan kuşlardaki melanozomlarla karşılaştırıldı. Bu sayede 2010 yılına bilimsel literatürde tam yanardöner renkli dinozorlardan bahsedilmeye başlanmıştı. Yine de bu teknik, melanozomlar yerine feomelanin gibi biyokimyasallar tarafından oluşturulan sarı gibi bazı renklerin tespitinde işe yaramadı ancak kısa süre sonra paleontologlar saksağan benzeri tüylü Anchiornis’e kadar dinozorların tonlarını anlamaya başladılar. Bazı tüylü dinozorlar kuzgunlar gibi koyu parlaklıklara sahipken kiminin çizgili kuyrukları kiminin de gökkuşağı gibi göğüsleri vardı(caihong juji) vardı.Yine kuşlardan çok da farklı değillerdi :)

Uzmanlar aynı tekniği çeşitli dinozor derilerine bile uygulayabildiler. Örneğin boynuzlu dinozor Psittacosaurus ve zırhlı dinozor Borealopelta’nın bir tür kamuflaj oluşturmak için vücutlarının üstü daha koyu ve aşağısı daha açık olduğunu buldular. Ama yine de Borealopelta için kırmızımsı bir renk yorumlayan bilim insanları, buldukları feomelaninin orijinal pigmentten mi yoksa dinozorun ölümünden sonraki kirlenmeden mi kaynaklandığını ayırt edemediler. Bu yüzden Tiffany Slater ve ortak yazarları zencefil renklerinin gerçek kimyasal izlerini biyolojik olmayan kaynaklardan gelenlerden ayırt etmek için bir test oluşturdular. Fosilleşme süreci sırasında biyolojik bileşiklerin parçalanmasını taklit etmek için çeşitli modern kuş tüylerini bir fırında ısıttılar. Ekip, ısıtılmış tüyleri mikroskop altında inceleyerek ve farklı melanin türlerini tanımlamak için kimyasal bir analiz kullanarak, biyolojik pigmentlerin fosillerde belirgin ve tanımlanabilir bir imza bıraktığını buldu. Hatta daha fazla araştırma, zencefil tonlarının ilk etapta nasıl evrimleştiğini bile ortaya çıkarabilir. Slater, üretiminin hayvan dokularında kansere neden olabilmesi nedeniyle, "Bilim insanları hala feomelaninin nasıl veya neden evrimleştiğini bilmiyorlar" diyor.

Maalesef ciltte veya tüylerde melanozomlarını koruyan fosiller çok nadir ve ayrıntılı olarak incelenmesi uzun zaman alır. Farklı tahmin ve test töntemleri bazı renkleri tespit etmemize yardımcı olsa da dinozor renk yelpazesinin tam olarak tespit edemediğimiz bazı kısımları hâlâ var.