Büyük İskender:Stratejinin Kralı

Tarihçiler insanlık tarihinde '3 büyük komutan' isimli bir betimleme yaparlar bunlardan biri Cengiz Han'ın övdüğü,Fatih Sultan Mehmetin adını andığı,Mustafa Kemal Atatürk'ün hakkında çok çok kitap okuduğu Alexander The Great türkçesiyle Büyük İskenderdir.

Ailesi ve Çocukluk yılları

Tarih MÖ 356,Yer Antik Makedonya,Kral II.Flip;sert, aksi ve içkici ama bütün bunlara rağme başarılı bir kral.Sparta hariç bütün yunan şehirlerini tek çatı altında toplamayı başardı.Bir gün bir oğlu oldu adı İskender.Yunanistanda çocuklar çok zor eğitimlerden geçerdi;dayak, açlık bunlardan bazılarıydı.Kral II.Flip oğlunun demir gibi yetişmesini istiyordu ama İskender o zamanlar çelimsiz ve duygusaldı kız kardeşi Epir/Makedonya Kleopatrasıydı annesi ise Olimpiasdı,annesi Büyük İskender için bir hayat kahramanıydı ona hem küçükken hem de büyükken çok yardım da bulunmuştu.Bazı kişiler onu Makedonya'nın fiili hükümdarı olarak anardı.Onu en çok etkileyen başka bir kişi ise ona hocalık yapan ünlü filozof Aristodur.İskenderin hayatta ki ilk başarısı Bukefalos isminde bir atın hırçınlığını durdurarak kendisine bağlamasıydı,bu at onun hem savaşlar da hem de normal hayatında en yakın dostlarından biri olacaktı.MÖ 336 yılında İskenderin babası Kral II.Flip kendi oğlunun gözleri önünde suikaste uğradı.Bu suikasti kimin yaptığı hiçbir zaman tam olarak netleşmedi bazı tarihçilere göre Pers Hükümdarı I.Darius bazılarına göre ise ikinci bir eş aldığından dolayı ona kızan karısı Olimpiasdı.

Hükümdarlık Zamanı

MÖ 336 yılında İskenderin babası Kral II.Flip kendi oğlunun gözleri önünde suikaste uğradı.Bu suikasti kimin yaptığı hiçbir zaman tam olarak netleşmedi bazı tarihçilere göre Pers Hükümdarı I.Darius bazılarına göre ise ikinci bir eş aldığından dolayı ona kızan karısı Olimpiasdı. gerçekleştiği o gün İskender 20 yaşında aniden Makedonya Kralı olmuştu.Yaptığı ilk şey beşikte olan üvey kardeşini ve tahta talip olabilecek herkesi yok etmekti.Yaptığı ilk askeri harekatlar baş kaldırmaya çalışan yunan şehirlerine olmuştu bun harekatlar sonucunda birliği yeniden sağladı.Daha sonraysa 45 bin kişilik bir orduyla Çanakkale Boğazını geçip pers topraklarına girdi artık uzun süre boyunca savaşacağı Pers İmparatorluğu ile ilk savaşlarına başlayacaktı.Bu bölgedeyken Truva'nın kalıntılarını ve yarı tanrı Aşil'in mezarını inceledi,bu sırada bölge valisinin 40 bin askerle saldırıya geçtiğini öğrendi hemen hazırlık yaptı ve bu orduyu dümdüz etti.Bu antik zamanın en güçlü devletlerinden biri olan Pers İmparatorluğunu oldukça şaşırttı bu kadar genç birinin böyle bir cesarette bulunmasından sonra İmparator I.Darius ona altın oyuncaklar verip onun bir çocuk olduğunu söylemiştir.İskender bu olaylardan sonra kalemini değil kılıcıyla cevap vermeye hazırlandı.Sürekli zaferler kazanıyor,hiç durmuyordu akdeniz ve ege kıyılarındaki Efes, Milet, Halikarnas, Side gibi şehirleri ele geçirdi daha sornaysa farklı bir ilerleme yaparak bugün Ankara olan Gordion şehrine saldırı yaptı.Burda bir efsane vardır,efsaneye göre bu şehir de bir düğüm vardır ve bu düğümü sadece dünyayı fethedecek biri çözebilir.Bu düğümü İskendere getirirler, İskender önce düğümü inceler daha sonra bir kılıç darbesiyle düğümü çözer.Anadolu şehirlerini fethederken antakya bölgesindeki İsos şehrinde I.Dariusun ordusuyla karşılaşır.Darius zaferini görsünler diye yanında ailesinide getirmiştir.Pers ordusu 120 bin kişiyken yunan ordusu 45 bin kişidir.Yunan ordusunun en önemli askerlerinden biri palaks adı verilen 6 metrelik mızraklar taşıyan hafif piyadelerdi.İskender kullandığı taktiklerle Pers ordusunu darmadağın etti ve Darius savaştan kaçmak zorunda kaldı.İskender Darius'un ailesini bırakarak kaçmasına çok öfkelenir ve onu korkaklıkla suçlar.Büyük İskender bütün savaşlarında yaralanmasına rağmen hep ön cephede savaşmıştır.Darius'un sevgilisi ve annesi İskenderin eline geçer.İskender ikisinede eskisi gibi muamele yapılmasını ister.Darius'un annesi İskendere olan sevgisinden dolayı ilerde onun için aşçılık yapacaktır.İskender bu savaştan sonra akdenize kıyı olan ortadoğu şehirlerinde ilerlemeye devam eder.Bütün bu savaşlarda galip olarak ayrılır daha sonraysa sıra mısıra gelir.Askerleri yeşil topraklardan bu ıssız çöllere kadar onu takip etmiş hatta antik petra şehrine bile girmişlerdir.Günümüzde Büyük İskenderin heykellerinden biri hala burada bulunmaktadır.İskender kolaylıkla Mısırıda fetheder ve burda sevgiyle karşılanır.Bunun sebebi o zamanlar ki mısır ve yunan kültürlerinin yakınlığından dolayıdır.Bunun sonucunda mısırlılar persleri işgalci olarak görür hatta bazı mısırlılar İskenderi Mısır Firavunu olarak resmetmiştir bunu hiyerogliflerde de görebilirsiniz.

İskenderin Arayışları

O sıralarda garip bir şekilde İskender kendini bir arayışın içerisinde bulur.Yazıtlara göre kişisel bir yolculuğa çıkarak kendini çöle atar.Sıcaktan ve sussuzluktan çok kötü haldeyken libya yakınlarında siva şehrine ulaşır,Burada bir Amon tapınağında Amona dua eder.Anlatılana göre Amon tarafında ilahi bir mesaj alır ve çıkışından sonra ordaki rahipler tarafından Zeus'un oğlu olarak yarı tanrı ilan edilir bu konuda bilinenler az olsada uzun süre boyunca mısırlılar tarafından tanrı olarak kabul görülecektir.

Gaugamela Savaşı

Yaşadığı kısa ruhsal dönemden sonra Büyük İskender ordusunu mısırdan çıkararak İmparator I.Darius'un peşine düşer.Darius bütün imparatorluktan bir ordu kurmuştur ve bu sefer ciddi bir savaş olacaktır yunan ve pers kayıtlarına göre bu ordu 200 bin ile 300 bin arası bir sayıya teşkil etmektedir.Büyük İskenderin ise 50 bin kişilik bir ordusu vardır ve burada Büyük İskenderin adını duyurduğu en büyük savaşlarında biri olan Gaugamela/Arbela savaşı gerçekleşecektir.Persler hem sayı hem de arazi açısından avantajlıdır.Büyük İskender garip bir taktik uygulayarak ordusunu bir kaldıraç şeklinde yan dizerek kısa sürede dev pers ordusunu yok etti.Darius kaçmak üzereyken İskender mızrağını fırlattı ama tutturamadı daha sonra peşine düşsede Darius savaştan gene kaçmıştı bu kesin zaferden sonra yunanlar perslerin başkenti Babile girerler.Burdaki zenginliği ve ganimeti gören Yunan ve Makedon generaller İskenderin şatafatla büyülenmesinden korktular.Büyük İskender bu altınların yüksek bir miktarı ordusundaki askerlere dağıttı ve yeniden doğuya ilerledi dünyanın en zorlu dağlarından biri olan buzlu ve dik Hindikuş Dağlarını iki kez aştı bu sırada kaçmakta olan Dariusun kendi adamları tarafından öldürüldüğü haberi gelir.Ödüllendirilmeyi bekleyen bu adamlar idam edilirler ve İskender Darius'u pers geleneklerine göre krallar mezarına gömer ve ona olan saygısını sunar.Dağlarda yolculuk yapılırken İskenderin çok sevdiği atı Bukefalos çeteler tarafından kaçırılır ve İskender dağlılara bir mesaj yayınlar

Eğer atımı getirmezseniz buradaki bütün yerleşim yerlerini yakarım

Korkan çeteler atı geri teslim ederler İskender çok sevinir ve onları altına boğar.

Evliliği ve Orta Asya Seferleri

Yine bu sıralarda bir dağ kabilesinin şefinin kızı olan Roksana ile evlenir,bu evliliğin generaller arasında çok tartışma hatta kavgaya yol açtığı söylensede ikili birbirlerini sevmeye başlamışlardır.Bu durum en çok en yakın arkadaşı hatta erkek sevgilisi olduğu idda edilen hepastionu üzmüştür ama birbirleriyle bağlarını kesmediler.Büyük İskenderin sıradaki hedefi orta asyadaki bozkırlar olmuştur bu bölgeler özellikle soğukluğu ver sert şartlarıyla İskenderin en çok zorlayan seferlerden olmuştur.Buradaki göçebe kabilelerin yaptığı sert direnişler bazen başarılı bile olmuştur ama İskenderin ordusunu bu ortama adapte etmiş ve bu kabilelerin en büyük silahının uzun menzilli atlı okçuları olduğunu anlamıştır.Bunun üzerine taktikler geliştiren Büyük İskender Semerkand'a kadar ilerlemiştir ve o coğrafyalarda da 10 tane İskenderiye gibi şehir yaptırmıştır.

Büyük İskenderin Ordusu ve Yönetim Tarzı

İskenderin ordusunda birçok mühendis,doktor,sanatçı,bilim adamı,sanatçılar ve daha birçok başka meslek ve bilim dalından insan bulunuyordu.İskender girdiği topraklarda kendi kültürünü ve felsefesini yaymış hem de ne halka zarar vermiş ne de oranın yöneticilerini oradan uzaklaştırmıştır,onları kendine bağlı bir şekilde o bölgenin valisi haline getirmiştir ve hiçbirşeye karışmamıştır.Ordusundaki bazı grupları ise şu şekilde özetliyebiliriz

Asilzade Süvariler

Bu askerler krallığın en seçkin kişileri tarafından seçilen ve krala özel olan ağır süvarilerdi.Bu askerlerden her bir bölgeden 150 tane konuşlandırılırdı ve bu bölüklerin hepsine 'İlarh' denilen bir albay konuşlandırılırdı.Bütün asilzade süvarileriyse 'Hiparch' isminde bir komutan yönetirdi.Bu askerler eyersiz,üzengisiz olarak sadece ata bağlanan bir örtüyle atın üzerinde dururlardı bu orta asya seferlerinde Makedonlara büyük bir zorluk çıkarmıştı bu nedenle bu birliklerin eğitimi genel olarak atı serbestçe hareket ettirebilme üzerineydi

Ağır Piyadeler

Bu birlikler bütün hür Makedon köylerinden toplanan ve unvanı 'piyade maiyet adamları' idi.Genel olarak isimleri ise Muharebe Safı yani Falankstı.Bu birlikler 'Takse' adı verilen bölüklere ayrılılardı ve her bir takse ortalama 1500 asker içerirdi .Kazı bilimci ve filolog Pierre Jouguot'a göre bir takse 1536 kişiydi en küçük bölük ise 16 kişiden oluşmaktaydı ama bu kaynaklarda yazmamaktadır bunu İskenderin 32 yi ikiye bölerek istisnayi olarak 16 kişilik birimler oluşturmuştur ve bu daha sonra klasik olmuştur.Falanksların askeri özellikleri ise konumlanma ve silahlanmada görülür,ağır piyade olmalarına karşıt 'Hoplit' denilen antik yunan piyadelerinden daha çeviktiler donanımları tolga,zırh,dizlik ve büyük kalkanlardan ibaretti silahları 6 metrelik Makedon Sarissası ve kısa yunan kılıçlarıydı,bu askerler savaştayken 16'lık gruptaki beş asker en öne mızraklarıyla sabitlenirdi ve diğer askerler sarissalarını onların omuzundan geçirirdi ve hücum eden askerler için bir duvar oluşurdu böyle bir kuvvetten kurtulmak için karşı tarafın çok iyi bir jimnastikçi olması gerekiyordu.

Hafif Piyadeler

Makedon ordusunun bel kemiği olan bu ordudaki asker eskiden beri var olan makedonyaya özel olan keten zırhlı,hafif kalkanlı ve uzun kılıçlı olan 'Peltast' denilen askerlerdi.Bu askerler milis kuvvetlerinin aksine hep hizmette tutulurlardı bu grupta Traklar,Agrianlar,Triballialar,İllyrialılar gibi askerler bulunurdu Traklar trakyalı generaller tarafından yönetilen askerler olup çok fazla kullanılmışlardır,Agrianlar ise İskenderin dağ savaşlarında kullandığı zorlu ortamlara adapte olabilen dağ savaşçılarıdır.Triballlialara hiç değinilmezken İllyrialılara ise guagamela savaşındaki paralı piyadeler olarak değinilir.Şunu söyleyebilirizki İskenderin ordusunun bel kemiği piyadelerdi ve onlarında içinde bolca paralı asker bulunurdu İskenderin şu ana kadar kayıtlara geçen 60 bin kadar paralı asker bulunduğu söylenmiştir.

Hint Seferi ve Ölümü

İskender daha da doğuya yönelerek hint kabilelerine saldırmıştı.Burada ordusu garip askerlerle savaşmış,canavar dedikleri hayvanlarla tanışmış,birçok farklı ortamı atlatarak savaşmaya devam etmiştir İskender yunan halkını pers,mısır,iskit ve hint halkıyla eşit tutuyor onların kültürlerine ve inançlarına saygı gösteriyor hatta onların arasındayken onlara karışıyordu,bütün bu yaptıkları generaller ve soylular tarafından bazen kötü karşılandı aynı zamanda muson yağmurlarından dolayı ordu daha fazla ileri gitmek istemiyordu bunun üzerine Büyük İskender Afrikaya bir sefer düzenlemeye başladı,bu sıralarda en yakın dostu ve sevgilisi Hepastian öldü İskender üzüntüden kahr olarak 2 yıl yas ilan etti ve günlerce onun mezarından ayrılmadı ancak ailesi ve dostlarının yalvarmasıyla biraz kendine geldi ama daha sonraysa 33 yaşında sıtma hastalığından vefat etti.Bir savaşta ölemedi,söyliyecek anlamlı son sözleri olmadı ama kendisi arkasında çok büyük şeyler bıraktı ve onun ismi yüzyıllardır unutulmadı.Söylenenlere göre ölmeden önce ülkeyi kime bırakacağını generalleri ona sorunca 'En güçlünüze' demiştir ve tam bir isim söylememiştir daha sonraysa Makedon İmparatorluğu.Makedonya krallığı,Ptolemaios Krallığı,Seleukos İmparatorluğu ve Pergamon Krallığı olarak 4'e bölündü ve hepsinin başına İskenderin Yunan generalleri geçti.

Uzun yaşayıp şöhretsiz ölmektense kısa yaşayıp şöhretli ölmeyi tercih ederim.

-Büyük İskender