Bir "Ortak Dil" Olarak İngilizce

Bugün dünya üzerinde en çok konuşulan ve öğrenilen dil İngilizcedir. Fakat tarihin birçok farklı dönemde "lingua franca"(ortak dil) kavramı karşımıza çıkıyor.

MÖ 11. yüzyıldan itibaren Akadca sonrasında Aramice, Orta Doğu ve Batı Asya'da eski krallıkların ve imparatorlukların kamusal yaşamında; yönetim, ticaret, ilahi ibadet ve dini çalışma dili olmuştur.

Koine Greek-Helenistik Yunanca- MÖ 4. yüzyılda Büyük İskender'in fetihlerinin ardından Yunancanın yayılmasıyla gelişmişti. Sonraki yüzyıllarda Akdeniz bölgesinin büyük bir kısmının ve Orta Doğu'nun ortak dili olarak varlığını sürdürdü.

18. Yüzyıla kadar Latince, Roma İmparatorluğu'nun gücü ve yayılımı etkisiyle imparatorluğun devasa etki alanlarında bir ortak dile dönüşmüştü.

Rönesans sırasında İtalyanca, Avrupa'nın ana kraliyet mahkemelerinde ve entelektüeller arasında bir kültür dili olarak konuşuluyordu. Bu, 14. yüzyıldan 16. yüzyılın sonuna kadar doğal olarak benimsendi. Bunun sebebini de Rönesansın İtalya'da doğup, gelişimini ana olarak İtalyan sanatçılar ve bilim insanlarıyla devam ettirmesi olarak görebiliriz.

15. yüzyılın ilk yarısından itibaren başlayan "Keşifler Çağı" ile birlikte, çeşitli Doğu Hindistan Şirketleri benzeri yapılanmalarla, keşfedilen yeni yerler zamanla bir pazar-ticaret alanı haline gelmiş, kaşifler ve tüccarlar bu bölgelere kültürlerini, mallarını ve doğal olarak dillerini de götürmüşlerdir.

Bu yeni keşfedilen bölgeleri incelediğimizde;

• Amerika kıtasının tüm batı kıyısında İspanyolcayı;
• Batı-Orta Afrika ve Kuzey Amerika'nın bir bölümünde Fransızcayı;
• Kuzey Amerika, Doğu-Orta Afrika ile Avustralya kıtasında İngilizceyi baskın olarak görmekteyiz.

Peki neden İngilizce bugün de devasa kitleler tarafından konuşulan Fransızca ve İspanyolcanın veya yüzyıllardan beri aşırı nüfusa sahip olan Çin'in ve Hindistan'ın dillerinin aksine bir "lingua franca"(ortak dil) haline geldi?

Sanayi Devriminin İngiltere'de başlayıp sonrasında teknolojinin ve bilimin burada sürekli gelişmeye devam etmesi ve Oxford, Cambridge gibi dev üniversiteleriyle İngiltere 2. Dünya savaşına kadar bilim ve teknolojinin kalesi olmuştur.

2. Dünya Savaşı'ndan sonra ABD savaştan İngiltere ve diğer Avrupa ülkelerine nazaran az bir yıkıma uğramış, ekonomisi Avrupa'ya göre daha güçlü hale gelmiştir. Sonrasında ;

• bilim ve teknolojiye olan desteğiyle,
• bilim insanlarına verdiği büyük ayrıcalıklarla,
• onlara ayırdığı bütçeleri ve gelişen modern üniversiteleriyle,

önce Avrupa'dan ve daha sonra tüm dünyadan buraya akın eden bilim insanları için adeta bir cennet haline gelmiştir. Buna örnek olarak savaş süresinde ve savaştan hemen sonra ABD'ye göç eden Alman bilim insanların çokluğunu ve yaptıkları çalışmaların büyüküğünü gösterebliriz.

Bir başka açıdan bakarsak 2. Dünya Savaşı'ndan sonra serbest ekonomi modeliyle devleşen ve ABD ile Batı-Kuzey Avrupa'dan dünyaya yayılan çokuluslu şirketler, Keşifler Çağı'nda tespit ettiğimiz kültür ve dil transferinin parçası olmuşlardır.

Bütün bu tarihsel bilgilerin ışığıyla şunu fark edebiliriz ki; tarih boyunca bir çok ortak dil meydana gelmiştir. Bu oluşumlar, baskın kültürler ve büyüyüp genişleyen devletlerin doğal veya yapay olarak yaptığı kültür alışverişlerinden kaynaklanmaktadır.

Fakat ortak dilin ortak dil olmaya devam edebilmesi sadece geniş kitleler tarafından konuşulmasıyla mümkün değildir. Kültürün yayılması, bilim ve teknoloji çalışmaları, bilimsel literatürün genişliği, sanat ve ticaret bu ortak dili destekleyen unsurlardır.

İşte tüm bu unsurlar, coğrafi keşiflerle birlikte yayılmacı politikalar izleyen İngiltere'yle, günümüz dünyasının süper gücü ve baskın devleti olan ABD'nin yapısında bugün mevcut bulunmaktadır.

Bu şekilde bugün İngilizcenin ortak dil olması ve popülerliği kaçınılmaz hale gelmiş olmakla birlikte, gelecekte yaşanacak gelişmeler, değişimler ve nüfus dağılımı tarihte görüldüğü üzere bu ortak dilin yerini alacak bir başka dili meydana getirebilir.^{[1], [2]}