ACHE'LER

Axe olarak halkı olarak da bilinen Ache halkı, Doğu Paraguay'da yaşayan avcı toplayıcılık yapan yerli halktır. Orman kaynaklarıyla beslenen küçük gruplar halinde yaşamlarını sürdüren göçebe bir toplumdur. İlk 20. yüzyılda 4 faklı grupla barışçıl temaslarda bulunulmuştur. Bunlar; Yvytyruzu Ache, Ypety Ache, Kuzey Ache ve Nacunday Ache'lerdir. Gruplar arasında hiçbir barış ve anlaşma bulunmamaktadır. Bu halk 20. yüzyılın sonuna kadar sömürgeciler ve büyük toprak sahipleri tarafından zulme uğramışlardır. Brezilyalı yatırımcılara toprak sağlamak için köleleştirilmiş ve hatta öldürülmüştür. 1970'lerde Mbaracayu bölgesinden zorla uzaklaştırılan Kuetuvy Ache halkı ancak 2000 yılında ata topraklarına dönmeyi başarmıştır.

Antropologlar tarafından Guaiqui, Guayaki-Ache ve Guoyagui olarak adlandırılan toplum için artık bu terimler aşağılayıcı olarak kabul edilmektedir. Cizvitlerin özeti olan Lozano'da Ache halkından "Guajagui" olarak bahsedilmiştir. Anlamı ise"Düşman kabile" dir.

DİL

Genetik analizlere göre Ache'lerin yaklaşık %60 ila %65 Tupi-Guanrani genleri ve %35 ila %40'ının Macro-Ge dil ailesine yakınlığı olan genler içeren karışık biyolojik kökenli bir grup olduğunu göstermektedir.[1]

Ache'lerin erken dönem tasvirlerinde tenlerinin beyaz, açık gözlü ve saç, sakallarının Asya özelliklerini barındırdığı görülmüştür. Göçebe toplum yapısı nedeniyle gizemli bir halk izlenimi veriyorlardı.

TARİH

Ache'ler hakkındaki ilk yazılı tarih 1524'te Asuncion'un kurulmasıyla başlamıştır. İlk arkeolojik kanıtlar ise günümüzden 9000 yıl öncesine ait taş baltalar ve Parana nehri boyunca bulunan taştan yapılmış aletlerden oluşan "Altapranense endüstrisi"dir.

Guarani bahçıvanları bölgeye göç etmeye başlayınca Ache halkına zulümler artırmıştır. 1768 yılında Cizvit'ler bu bölgeden kovulduğu için Ache halkları hakkında 20. yüzyıla kadar daha fazla bilgi bulunamamıştır.

1959 yılından sonra Yvytyruzu Ache ve Ypety Ache'lerle temasa geçildi. En fazla 100'er kişilik gruplardan oluşan halkla temasa geçilip zulüm ve köleleştirilmenin ardından sakinleştirilmiştir. Hükümetin gözetimi altında bu iki gurubun %70'i hastalıktan öldü. Barış süreci diyebileceğimiz bu süreçte Antropolog Pierre Clastres ve Leon Cadogan Ache toplumu üzerinde detaylı inceleme yapmıştır. Daha önceki araştırmaların çoğu küçük çocuklar üzerindeydi.

Paraguay'daki temasta bulunulmamış son toplum olan Kuzey Ache'ler 1960 yılının sonlarına kadar sömürgeciler tarafından sürekli olarak zorbalık gördüler. 1869 yılında Paraguay'da sömürgecilik kaldırılmış olsa bile Kızılderililer üzerindeki sömürge devam etmiştir. Yine Ache'ler üzerine düzenli olarak saldırılar yapıldı, özellikle küçük çocuklar köle pazarlarında satılmaya devam etti. Yazarlar bu durumun üzerinde sıkça durmaya başladı ve soykırımı dünyaya duyurmayı başardı. Askerî hükümetin olduğu dönemde bu konu Arjantin mahkemelerine sunuldu.

1971 yılından 1978 yılına kadar temasta bulunulmaya çalışılan Kuzey Ache'lerin barışı kabul edenlerinin çoğu solunum hastalıklarından ölmüştür. Temastan kaçınanlar ise ormanda tamamen yok oldular. 1980'lerde Cerra Morati'deki çoğu Ache, komşu Paraguay halkıyla evlenerek asimile oldular.

Şuanda aktif olarak yaşayan altı Ache grubu vardır. Bunların en büyüğü Chupa Pou, Kuzey Ache'lerin devamıdır. Chupa Pou 80 aileden oluşur ve Guasu nehri boyunca yerleşmişlerdir.

ACHE'NİN EVİ

Tüm zamanlarda en iyi belgelenen Kuzey Ache Coronel ormanlarından başlayıp yaklaşık 20.000 kilometre kareye uzanan Parana nehrine kadar ilerliyordu. Paraguay'ın doğusunda kalan bu ormanlık alanın tepeleri hafif eğimli, uzun otlarla kaplı bir bölgedir. Mayıs ayından ağustosun sonuna kadar kurak bir iklim görülür ve yılda ortalama 2000 mm yağış alır. Mevsimsel sıcaklık uçları ise 39 ile 0 (sıfır) santigrat derece arasında değişiklik gösterir.

Memeli hayvanların öneminin yüksek olduğu Ache'lerin yaşam alanında 400'den fazla kuş türü ve 99 memeli türü kaydedilmiştir.

BESLENME

Ache'lerin beslenmeleri böcek larvaları, omurgalı hayvanlar, yabani bal ve palmiye nişastasıdır. Enerjilerinin %80'ini etten, %10'unu palmiye nişastasından, %9'unu böcek larvaları ve baldan ve %1'ini meyvelerden alırlar. Günlük enerji alımı 2700 kcal'dir ve kalorilerin %84'ünü erkekler tüketir.

Et tüketimini dokuz memeli türünden sağlarlar. Bunlar; Paka, Güney Amerika tapiri, dokuz bantlı armodilla, kapuçin maymunu, beyaz dudaklı pakori, Güney Amerika coati, Kırmızı breked ve tegu kertenkeleleridir.

AVCI TOPLAYICILIK

Ache erkekleri sabahları erken kalkar ve kamptan tek sıra halinde ayrılır. Ok ve yaylarını da beraberinde götürerek birbirlerini duyacak mesafede yol alırlar. Sıklıkla armodilla ile karşılaşan grup nadiren maymun ve geyik avlarlar. Küçük memeliler yuvalarından çıplak elle çıkarılabilir. Büyük memeliler ise izi sürülerek ok ve yayla avlanılır.

Ekim ve Şubat ayları arasında olgunlaşan meyveleri toplarlar. Çoğunlukla palmiye kalpleri ve nişastası toplayan grup, yabani bal ve böcek larvalarını da sömürürler. Nişasta elde etmek için palmiye ağacı kesilir ve gövdesine bir delik açılır. Yumuşak halde ve suluysa bu yenilebilir olduğunu gösterir. Ayrıca bu özellikte olan ağaçların yüksek nişasta konsantrasyonuna sahip olduğunu bilirler. Nişastaya ulaşmak o kadar da kolay değildir. Kesilen her 8 ağaçtan yalnızca birinde nişasta bulunabilir. Ache avcıları bu nişasta ile saatte 1000 kalori karbonhidrat enerjisi elde edebilir.

Ache'ler yiyecek dağılımında oldukça fedakar ve örgütlüdür. Ayrıca av sırasında birbirlerine destek olurlar. Örneğin başkasının vurduğu avı taşır, larva ve bal kaynaklarını arayanlar için paylaşır, birbirleri için meyve dökerler.

SOSYALLİK VE İNANÇLAR

Ache halkında bir çocuk doğduğunda sadece anne ve babası değil, onlara yakın olan birkaç üye de yükümlülükler üstlenir. Doğumdan hemen sonra bebeği yıkayan kişi onun vaftiz annesi olurm Ache erkeklerinden biri de göbek kordonunu keser ve onun vaftiz babası olur. Vaftiz anne ve baba çocuğa yetişkinlik çağına ulaşana kadar bakmak zorundadır. Aynı şekilde çocuk büyüdüğünde ve vaftiz ailesi yaşlandığında onlara bakmak zorundadır.

Agora Bilim Pazarı

Makine Mühendisliğine Giriş

• Boyut: 23 x 18,5
• Sayfa Sayısı: 417
• Basım: 3
• ISBN No: 9786053551935

Devamını Göster

₺758.00

Satın Al Tüm Ürünler

Erkek çocukları sakallanmaya başladığında bir ergenlik ritüelinden geçerler. Alt dudaklarına bir delik açılarak tahta halka takılır. Orta yaşlara gelindiğinde ise tahta halka çıkarılır fakat delik ömür boyu muhafaza edilir.

En önemli ve ölümcül ritüelleri sopalı dövüştür. Randevulaşıp organize edilen dövüş, temizlenmiş bir alanda yapılır ve çoğu ölümle biter. Kendi rakiplerini kendileri seçmekte özgür olan üyeler, akbaba tüyü ve kömürle (bal ve tükürük karışımı) süslenerek kendilerini korkutucu hale getirirler.

MİTOLOJİ

İnandıkları ve hakkında masallar anlattıkları Berendy, zaman zaman bir alev topu bazense bir insan şeklinde tasvir edilmiştir. Jaguarların atası, güneş ve ayın ruhundan olduğuna inanmışlardır. Kuzey Ache'ler genellikle gölge ve rüzgarın ruhuna inanmışlardır. Ayrıca hamile kadınların şifacılık gücüne inandıkları da gözlemlenmiştir.

ACHE'LERİN KARANLIK YÜZÜ

1. Grubun değerli bir üyesi öldüğünde gelenek olarak küçük bir kız çocuğu da onunla birlikte gömülürdü.^[1]
2. Hastalanıp gruba ayak uyduramayan erkekler terk edilirdi.
3. Gruba ayak bağı olan bir kadını, Ache erkeklerinden biri yolculuk sırasında arkadan sessizce yaklaşarak öldürürdü.
4. 1960'ların sonuna kadar ara sıra yamyamlık yaptıkları görülmüştür.
5. Kadınlar ve erkekler istediklerinde eş değiştirebiliyordu.

Bir Ache erkeği cangıldaki ilk yıllarını şöyle anlatıyor:

Adetlere göre kadınları öldürürdüm... Kadınlar benden korkardı... Şimdi burada beyazlarla birlikte zayıf birisi oldum.

Saçsız bebekler azgelişmiş kabul edilir ve hemen öldürülürdü. Kadınlardan biri kabiledeki diğer erkekler başka bir kız çocuğu istemediği için ilk kızının öldürüldüğünü hatırlıyor. Bir adam küçük bir erke çocuğunu "ağladığı ve mutlu olmadığı" için öldürmüştü. Bir başka çocuk da "komik görünüşlü olduğu ve diğer çocuklar ona güldüğü " için canlı canlı gömülmüştü.^[1]