Beynimizdeki Sinaps Sayısı, Evren'deki Yıldız Sayısından Çok Mudur?

İddia

Beynimiz o kadar muazzam bir organ ki, beyindeki sinir bağlantılarının (sinapsların) sayısı, Evren'deki bütün yıldızların sayısından, hatta Evren'deki atomların sayısından bile daha fazla!

Gerçek mi?

Sahte

Gerçek Ne?

Evrendeki yıldız sayısı, beynimizdeki sinaps sayısından ortalama bir tahminle 700.000.000 (700 milyon) kat daha fazladır. Evrendeki atom sayısı, en tutucu tahminle beyindeki sinaps sayısından 1.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000 ($10^{66}$ kat) fazladır.

İddianın Kökeni

Bu tür mitlerin kaynakları çok farklı olabilmektedir. Sinaps sayısını Evren'deki atom sayısıyla karşılaştırma ve hatalı bir bilgi ileri sürme gafletinde bulunanlardan birisi Amélie isimli filmdir. Yıldız sayısıyla kıyaslayan kaynaklar ise daha çoğunluktadır. Bunlar arasında sahtebilimciler tarafından yazılan "kozmik güç" kitapları başı çekmektedir. Beynin sizi heyecanlandırması için saçma sapan sayı ve kıyaslara ihtiyacınız yok. Bundan 2 milenyum önce Hipokrat'ı bu sayılar olmaksızın da yeterince heyecanlandırmış, sizi de yeterince heyecanlandırabilir. Hipokrat şöyle diyor:

Bütün zevklerimiz, mutluluğumuz, kahkahalarımız ve jestlerimiz ve acılarımız, kederlerimiz, ümitsizliklerimiz ve gözyaşlarımız beyinden ve yalnızca beyinden kaynaklanır.

Bilgiler

Beyin karmaşık bir organdır. Bazı bilim insanlarına göre yapısal dinamikleri bakımından Evren'de karşılaştığımız en karmaşık yapılardan birisidir. Hoş, bu kıyası neye göre yapabildiğimiz hem felsefi, hem bilimsel temelde son derece tartışmalıdır. Ancak tartışma ne düzlemde yapılırsa yapılsın, beynin evrimsel sürecin en ilgi çekici ürünlerinden biri olduğu tartışmasızdır. Ancak bu durum, beynin abartılı anlatımlara konu edilmesini ve gerçeklikten uzaklaşmasını da kaçınılmaz olarak beraberinde getirmiştir. Çünkü insanlar olarak abartmazsak rahat duramıyoruz. Gerçek, ne kadar nefes kesici olursa olsun, yeterli gelmiyor. Mutlaka bir mistik hava katmamız ve abartmamız gerekiyor. Bu mitte de gördüğümüz budur.

Evren devasa bir yerdir. Bırakın Evren'i, Gözlenebilir Evren bile akıl almayacak kadar büyük bir yerdir. Beyin, her türlü mikro ve nano yapısıyla Evren yanında bir hiç kalır. Ancak zaten bu kıyaslama kategorik olarak saçmadır. Daha önce bir başka yazımızda eleştirdiğimiz gibi, farklı boyutlardaki cisimlerin uzunluk ve miktarlarını birbiriyle kıyaslamak saçmadır. "Vücudumuzdaki kan hücresi sayısı, Güneş Sistemi'ndeki asteroit sayısından fazladır." diye bir kıyaslama yapılabilir. Ancak bunun bize kattığı hiçbir bilgi yoktur. Zira kan hücreleri çok küçüktür, asteoritler ise çok farklı boyutlarda olabilir. Birinin sayıca diğerinden fazla olması anlamsızdır. Bir şeyin ilginçliğini dile getirmek için, alakasız bir boyuttaki (mikro, mezo veya makro boyuttaki) alakasız bir diğer şeyle kıyaslamak herhangi bir bilgi edinmenizi sağlayamaz.

Yetişkin bir insanın beyninde 100.000.000.000 (100 milyar) sinir hücresi bulunur. Bunların her biri ortalamada 1000 sinaps (sinir bağlantısı) yapar. Yani beynimizde toplamda 100.000.000.000.000 (100 trilyon) civarında sinaps bulunur. Gözlenebilir Evren içerisinde ortalama 70.000.000.000.000.000.000.000 ($7*10^{22}$ veya 70 sekstilyon) yıldız bulunmaktadır. Bir diğer deyişle, beyninizdeki her bir sinaps için orada bir yerlerde 700.000.000 (700 milyon) adet yıldız vardır. Sayılar çok ciddi anlamda farklılık gösterebiliyor olsa da, Gözlenebilir Evren içerisinde $10^{80}$ (100 tredesilyon) atom bulunmaktadır. Bazı kaynaklara göre bu sayı sadece Hidrojen atomlarıdır, dolayısıyla çok daha devasa sayılara ulaşmak mümkün olabilir. Ancak ne olursa olsun bu sayıların hiçbiri sinaps sayısıyla; hatta bugüne kadar yaşamış bütün insanların toplam sinaps sayısıyla bile kıyaslanabilir değildir. Sinaps sayısı bu sayılar yanında ufak kalmaktadır.